Sách cũ thời quá vãng

Đường có nhiều tiệm sách cũ nhất Sài Gòn phải kể đến: Trần Nhân Tôn (Q.10); Trần Huy Liệu, Lê Văn Sĩ, Nguyễn Thị Minh Khai (Q.3), Nguyễn Thái Sơn (Q.Gò Vấp). Những năm gần đây, tìm tiệm sách cũ ngay chính các con đường này cũng không dễ.

Nhắc đến tiệm sách cũ ở Q.3, người yêu sách nghĩ ngay đến những tiệm sách trên đường Nguyễn Thị Minh Khai. Nay, trên đường này chỉ còn vài tiệm như cửa hàng sách 470, Khải Hoàn, Hương Giang… Trong đó phần lớn đã bán thêm sách mới để có thể “trụ” được với giá mặt bằng ngày càng cao. Dạo trước, đây là địa chỉ lui tới của người yêu sách, đặc biệt là giới sinh viên, trí thức Sài Gòn. “Bây giờ, tìm đỏ mắt mới thấy một tiệm sách cũ. Sách cũ cũng hiếm, đa phần là truyện tranh dành cho thiếu nhi”, anh Dũng, ngụ Q.11, là “tín đồ” sách cũ nói. Được mệnh danh là phố sách cũ, đường Trần Huy Liệu hiện chỉ còn lèo tèo vài tiệm như tiệm 150, Minh Ngọc… Ông chủ tiệm 150 cho biết, ngày nào có 3-4 khách đến là đã thấy vui, có hôm chẳng có khách nào. Một địa chỉ sách cũ với nhiều đầu sách phong phú được in cách đây trên dưới 100 năm là tiệm Kỳ Thư trên đường Võ Văn Tần, Q.3. Tiệm sách này nổi tiếng, khách hàng là những nhà nghiên cứu lịch sử, chính trị, văn hóa trong và ngoài nước. Thế nhưng, Kỳ Thư chỉ còn lại cái tên trong ký ức của người yêu sách.

Ông Nguyễn Văn Bá, ngụ chung cư Nguyễn Tất Thành, Q.4 cho biết khoảng 10 năm trước, chỉ cần một giờ đồng hồ lân la ở các tiệm sách cũ là có thể tìm được vài cuốn sách văn học, lịch sử hoặc kỹ thuật. Hồi ấy, dễ dàng tìm được cuốn sách có giá trị về mặt lịch sử như Từ điển Hán -Việt xưa, bảng viết tay sách của những nhà văn nổi tiếng, những quyển sách, tờ báo trong và ngoài nước được in từ những năm 1920, 1930. Giới học thuật, nghiên cứu ở nước ngoài cũng đến tiệm sách cũ để tìm tài liệu nghiên cứu chuyên môn mỗi khi về nước. Nhưng nay thì rất khó. Có nhiều lý do khiến những tiệm sách cũ ở Sài Gòn “rơi rụng” dần như nguồn sách khan hiếm, mặt bằng đắt đỏ, khách hàng ngày càng vắng… Theo bà Cúc, chủ tiệm sách cũ 470 Nguyễn Thị Minh Khai, nhiều tiệm sách cũ phải đóng cửa là vì nhu cầu thị hiếu của người đọc đang dần thay đổi. Sự phát triển của công nghệ, cụ thể là sách điện tử, internet… là một trong những nguyên nhân khiến nhiều cửa hàng có tuổi đời trên dưới 30 năm phải đóng cửa hẳn hoặc chuyển nghề khác sinh sống. Những quyển sách được nằm trong top 10 quyển sách hay nhất mọi thời đại không còn xuất hiện trên kệ sách cũ. Thiếu vắng những quyển sách có giá trị cũng đồng nghĩa với việc không còn khách hàng.

Thường ông, bà chủ tiệm sách cũ là những người mê sách. Mê sách, am hiểu sách mới thấy được giá trị của nó. Khi khách cần đến loại sách gì, người bán có thể tư vấn giúp. Họ mở tiệm ngoài việc kiếm kế sinh nhai, còn là nơi để bạn bè, người yêu sách lui tới hàn huyên, nói chuyện sách. Hình ảnh dễ bắt gặp tại một vài tiệm sách cũ là bộ bàn ghế đẩu nhỏ đặt ở một góc tiệm. Sau khi mở cửa, chủ tiệm pha sẵn một bình trà thượng hạng để đón những người bạn yêu sách. Khách hàng dần vắng bóng, hầu như tiệm nào cũng dẹp đi, nhường không gian ấy để bày biện những món đồ khác. Không ít chủ tiệm sách cũ vì quá yêu nghề, yêu sách mà phải bán sách mới, văn phòng phẩm, kệ báo hoặc đặt thêm tủ thuốc, xe nước mía… để duy trì. Những kệ sách cũ cũng thu nhỏ lại, xếp vào một góc khiêm tốn. Tấm biển “Tiệm sách cũ” cũng đã tháo xuống, thay vào đó là tấm biển “Sách và văn phòng phẩm”. Ông Chính chủ tiệm sách cũ trên đường Trần Huy Liệu, Q.3 cho biết, nhiều người, có cả sinh viên và người lớn tuổi vẫn “trung thành” với sách cũ. Họ đã “nghiện” sách cũ. Tuy nhiên, gần đây hầu như tiệm nào cũng vắng bóng khách vì không còn những quyển sách hay, hiếm, có giá trị trên kệ. Giọng ông Chính chua chát: “Khách hàng thân thiết của tôi hiện chỉ còn vài người, họ mua sách từ 20-30 năm nay, hiện đã già cả rồi. Phần đông là các cô cậu học trò yêu thích truyện tranh nhưng không có điều kiện mua mới, phải ra tiệm sách cũ”.

Bài, ảnh: Trần Trọng Tri