Sống lâu nhờ bà

Phát hiện mới, đăng trên chuyên san Proceedings of the Royal Society B, đã ủng hộ giả thuyết về vai trò của người bà đối với tuổi thọ của loài người. Giả thuyết này nhằm giải thích tại sao phụ nữ, không giống như giống cái ở những loài linh trưởng và động vật có vú khác, sống lâu cũng như có thời gian sinh sản kéo dài hơn. Theo giả thuyết trên, có lẽ do những người bà đảm nhiệm chuyện chăm sóc cháu, cho phép con mình có cơ hội và thời gian cho ra đời thêm hậu duệ. Những gia đình may mắn vẫn còn bà khi đón thành viên mới nhờ đó cũng có lợi thế về gien, nhờ vậy tuổi thọ được kéo dài thông qua quá trình chọn lọc tự nhiên.

Nhà nghiên cứu Kristen Hawkes, chuyên gia về nhân loại học ở Đại học Utah (Mỹ), đặc biệt quan tâm đến giả thuyết trên trong khi quan sát nhóm người Hadza vẫn còn giữ thói quen sống nhờ vào hoạt động săn bắn – hái lượm ở Tanzania. Ở xã hội đó, ông Hawkes cho hay những phụ nữ đã mãn kinh vẫn làm việc tích cực. “Năng suất kinh tế khổng lồ của những phụ nữ lớn tuổi khiến chúng ta bất ngờ”, theo chuyên gia Hawkes. Cụ thể, họ thường đảm nhiệm các công việc nặng nhọc như nhổ rễ cây ăn sâu vào đất đá. Thống kê cho thấy sức khỏe và sự thành công của đứa trẻ có liên quan đến công việc của người mẹ, cho đến khi chúng có em. Sau đó, sức khỏe của đứa lớn lại phụ thuộc vào người bà.

Hawkes không phải là chuyên gia duy nhất phát hiện vai trò quan trọng của người bà trong gia đình. Kết quả nghiên cứu vào năm 2008 đăng trên chuyên san Evolution and Human Behavior cho thấy các bà, đặc biệt bà ngoại, giúp cải thiện khả năng sống sót của một đứa trẻ. Những cha mẹ duy trì tình thâm với con cái sẽ có nhiều khả năng đón cháu sớm, theo báo cáo của Đại học East Anglia (Anh) đăng trên chuyên san Proceedings of the Royal Society B. Tuy nhiên, chưa có ai từng cung cấp được chứng cứ cho thấy những người bà có thể là động cơ thúc đẩy sự nhảy vọt về tiến hóa liên quan đến tuổi thọ của linh trưởng.

Giống cái ở loài người và các loài linh trưởng khác hầu như cùng mất đi khả năng sinh sản vào một thời điểm, khoảng 45 tuổi. Tinh tinh, khỉ đột và những linh trưởng khác thường chết trước khi khả năng thụ thai của chúng biến mất hoàn toàn. Ở trường hợp con người, phụ nữ vẫn duy trì được năng suất lao động cao ngay cả khi đã bước vào giai đoạn mãn kinh. Để đánh giá vai trò trên giả thuyết rằng người bà giúp gia tăng tuổi thọ loài người, chuyên gia Hawkes và đồng sự khởi động thuật toán mới và nạp dữ liệu của khoảng 1.000 cá nhân có tuổi thọ như loài linh trưởng như khỉ đột, tinh tinh, với đời sống kéo dài khoảng 20 năm. Khi thêm vào yếu tố người bà, được định nghĩa là phụ nữ trên 45 tuổi, đảm nhiệm vai trò chăm sóc cháu chắt, tuổi thọ cộng đồng lập tức tăng lên gấp đôi so với khởi điểm ban đầu.

Theo nhóm chuyên gia, với việc chăm sóc cháu, người bà đã dỡ bỏ áp lực nuôi dạy con cái đè nặng lên người mẹ, cho phép gia đình có thêm cháu và tuổi thọ của người mẹ cũng theo đó kéo dài hơn.