Sử dụng thiết bị y khoa cá nhân: Coi chừng hiện đại thành… hại điện

Có nhiều loại thiết bị y khoa cá nhân, ở đây chỉ đơn cử máy đo đường huyết và huyết áp cùng những rắc rối dễ xảy ra từ chúng…

Không ít sự cố dở khóc dở cười đã xảy ra từ việc chọn đơn vị số đo. Mặc dù đơn vị kèm số đo luôn hiển thị trên màn hình máy nhưng nhiều người không nhìn đến hoặc có thói quen chỉ quan tâm đến con số.

Đơn cử với máy đo đường huyết tại nhà. Thông thường hai đơn vị mg/dl và mmol/l đều được máy cho phép tùy chọn với công thức quy đổi: số mmol/l = (số mg/dl x 5,5)/100.

Rõ ràng việc thay đổi đơn vị sẽ cho ra một kết quả “đau tim”. Chẳng hạn ông nọ hằng ngày duy trì tốt mức đường huyết 125 mg/dl (sáng, chưa ăn). Nhưng vì lý do nào đó đơn vị của máy âm thầm được đổi sang mmol/l mà chủ nhân không biết, nên số đo ông nhận được sau đó là 6,9 mmol/l (tức vẫn tương đương 125 mg/dl). Khổ nỗi, với ông vẫn là…6,9 mg/dl (do không nhìn đơn vị mới), một con số “lao dốc” đường huyết kinh hoàng.

Tình huống này không chỉ gây một mẻ sợ cho bệnh nhân mà còn nguy hiểm ở chỗ nó buộc bệnh nhân phản ứng nhanh bằng một…ly nước đường, khiến chỉ số đường huyết đang yên bình bỗng nổi sóng lãng xẹt!

Cơ duyên dẫn đến nhầm lẫn đơn vị kiểu này khá đa dạng: mang máy đến cho bác sĩ xem ở một phòng khám mới, nơi đây lại xài đơn vị khác; cho người khác mượn máy; hay đơn giản do chính chủ nhân táy máy các nút điều khiển trên máy…Nhập nhằng đơn vị còn có thể xảy ra ở những đại lượng khác như nhiệt độ (độ F – độ C), huyết áp (mmHg – cmHg), cholesterol (mg/dl – mmol/l)…

Ở nhiều xóm có khi một máy đo huyết áp…dùng chung cả nhà, cả xóm. Việc này được điểm tương thân tương ái nhưng có thể gây hậu quả khó lường. Trước hết là sự cố đơn vị như trên, sau đó là sai lệch bộ nhớ lưu trên máy. Với những bệnh mãn tính như tiểu đường, cao huyết áp, việc lưu lại số đo hằng ngày có ý nghĩa lớn trong hỗ trợ theo dõi và điều trị.

Các máy đo huyết áp, đường huyết cá nhân đều có chức năng lưu tự động số đo theo ngày giờ và cả số trung bình cộng từng tuần, tháng. Vấn đề ở chỗ máy không thể phân biệt số đo nào là của chủ hay của khách.

Do vậy nếu chủ nhân không để ý xóa đi thì số đo “vãng lai” sẽ đường hoàng lọt vào bảng lưu. Hậu quả sai lệch, đặc biệt nếu số đo lạ tăng vọt quá mức cũng nhức đầu không kém sự cố đơn vị.

Mọi máy móc đều cần điều kiện tối ưu để hoạt động chính xác, chủ yếu là nhiệt độ và độ ẩm. Một số thiết bị y khoa phải dùng kèm sản phẩm hỗ trợ (chẳng hạn que thử với máy đo đường huyết) cũng rất nhạy cảm với tác động lý, hóa môi trường.

Rất khó đảm bảo mọi thứ hoàn hảo trong điều kiện gia đình. Chẳng hạn, khi thời tiết cực đoan mùa hè nhiệt độ vượt 40 độ C thì sự khách quan của máy khó đảm bảo. Chưa kể những chi tiết như hạn dùng, tuổi thọ pin, hàng giả, hàng xài rồi… Ngoài ra không ít người dùng thường bỏ qua việc đưa máy đi kiểm tra định kỳ để điều chỉnh sai số hoặc thải hồi nếu máy lão nặng.

Phần lớn người dùng thiết bị y khoa cá nhân đều nằm lòng các thao tác cơ bản, nhưng đôi khi những sơ sẩy nhỏ lại hư bột hư đường. Chẳng hạn với máy đo huyết áp, nhiều người quên khuấy một chi tiết nhỏ là chờ ít phút sau vận động mạnh mới đo, tránh số tăng giả. Có ông cụ sau vài vòng chạy bộ trên sân thượng, nghi ngờ huyết áp có vấn đề liền trở xuống nhà mang máy ra đo trong khi còn…thở dốc.

Với máy thử đường huyết, nhiều khi chỉ với lỗi vô tình cầm phải đầu que thử hay sai lệch thời gian khi cần thử giọt máu thứ hai cùng que thử (giọt máu đầu không đủ lượng) cũng đủ dẫn đến kết quả sai…

Hầu hết sự cố trên đều tránh được nếu người dùng đọc kỹ và nhớ kỹ hướng dẫn sử dụng. Thực tế việc này không phải lúc nào cũng dễ dàng. Chẳng hạn, với người lớn tuổi, việc đọc và nhớ khá khó khăn. Có khi lỗi còn ở hướng dẫn sử dụng quá “hàn lâm”, dùng nhiều từ chuyên môn, bất cập trong dịch thuật hay đơn giản toàn bằng chữ nước ngoài (hàng xách tay biếu tặng).