Tấm lòng trung của người nhạc sĩ

Năm 15 tuổi, chưa tốt nghiệp, cậu học sinh Phạm Tuyên chào tạm biệt mái trường Quốc học Huế đi theo kháng chiến mà bên tai vẫn vang đâu đó giọng ca Huế. Cũng từ đó, những buổi nấp bên hiên nhà nghe các chị gái học đàn tam thập lục với cô giáo Lê Minh (vợ nhà thơ Lưu Trọng Lư) đã trở thành quá khứ – một quá khứ bện với lòng yêu âm nhạc.

Khi còn bé, ngoài chuyện đi đá bóng, sở thích của ông là chui vào tủ sách của bố để đọc. Rồi sau đó, khi các chị học nhạc, ông có thêm lòng yêu những bản ca Huế buồn não nề. Tới lúc vào trường Tây, nhạc sĩ lại có thêm ham mê âm nhạc dân gian Pháp nữa.

Cũng trong êm đềm của cuộc sống gia đình quan đầu triều Phạm Quỳnh, cậu bé Phạm Tuyên viết những bài hát đầu tiên năm mới 13 tuổi. Cậu bé nghe bài Sóng sông Đanuyp thì cũng viết bài Sóng sông Hương. Thậm chí cậu còn ra Hà Nội, đưa bài hát đến cho nhà xuất bản ở phố Cầu Gỗ. Nhưng tới khi họ mời tác giả đến vì thấy hay, thì cậu lại sợ quá chạy luôn.

Theo cách mạng rồi mà những con sóng sông Hương êm đềm của tuổi thơ ngây vẫn gầm lên thành con sóng mạnh trong đời cậu bé Phạm Tuyên khi đó. Cha ông mất cùng với đánh giá rất xấu về lòng yêu nước. Phạm Tuyên như có một chấm đen trong lý lịch. “Khi bố tôi gặp chuyện ở Huế, hai chị tôi có gặp cụ Hồ. Cụ bảo rất tiếc, tôi về muộn quá. Nhưng điều động viên nhất, cụ Hồ bảo cụ Phạm Quỳnh là người của lịch sử, sẽ được lịch sử đánh giá lại”, nhạc sĩ cho biết.

Tuy nhiên, nhận định xấu về cụ Phạm Quỳnh vẫn đeo đẳng trong đời công tác của nhạc sĩ Phạm Tuyên. “Tôi qua được nhiều đận vì có quý nhân phù trợ. Một trong những người đó là anh Trần Lâm – Tổng giám đốc Đài tiếng nói Việt Nam. Anh bảo, Phạm Tuyên sáng tác như thế là thật lòng yêu Đảng đấy, âm nhạc không nói dối được đâu”, vị nhạc sĩ vừa nhận giải thưởng Hồ Chí Minh mới đây nhớ lại.

Nhiệm vụ đầu tiên mà kháng chiến giao cho chiến sĩ Phạm Tuyên là phụ trách thiếu sinh quân. Đó cũng là thế hệ đầu tiên hát bài hát thiếu nhi của ông. Họ đã hát Tiến lên đoàn viên bằng lời ca và bằng cả trải nghiệm cuộc đời dấn thân của mình. Lớp thiếu sinh quân đó sau này phần lớn đều thành đạt.

Năm 1957, Hội Nhạc sĩ Việt Nam thành lập. Phạm Tuyên ngay lập tức được kết nạp đợt đầu.

Tiến lên đoàn viên cũng là bài hát nằm trong cụm tác phẩm được giải thưởng Hồ Chí Minh vừa trao hôm 30.4 vừa rồi của ông. Khi mọi người làm hồ sơ bổ sung cho ông, chính nhạc sĩ đã đề nghị nhất định phải đưa ít nhất một bài hát thiếu nhi vào đó. Tiến lên đoàn viên được chọn, nhưng bài hát thiếu nhi để đời của ông thì nhiều. Từ Chiếc đèn ông sao từng được dịch sang tiếng Đức cho thiếu nhi nước bạn hát, đưa vào quảng cáo đến Cánh én tuổi thơ mà tuổi học trò mơ mộng vẫn ca… kể không sao hết.

Bài hát lịch sử Như có Bác trong ngày vui đại thắng của ông cũng ngắn gọn như một bài ca viết cho trẻ nhỏ. Đến nỗi, ngày bài hát lan xa, vẫn có người bảo ôi ôi, đơn giản như bài trẻ con.

 “Tôi đi liên hoan du lịch 3 miền, có đoàn du khách Nhật Bản bảo ban tổ chức cho chúng tôi tham gia với. Hỏi hát gì, họ bảo chúng tôi sẽ hát 2 bài: Hoa anh đào dân ca Nhật Bản và Như có Bác trong ngày vui đại thắng hát bằng tiếng Nhật. Ban tổ chức vui quá. Họ hát đoạn đầu chả ai hát theo được, nhưng đến lúc Việt Nam Hồ Chí Minh thì ai cũng hòa giọng theo. Sau này hỏi ra, bài hát đã được người Nhật dịch từ năm 1975. Họ hát để tôn vinh đất nước nhỏ bé mà đánh thắng 2 đế quốc”.

Giờ đây, Như có Bác trong ngày vui đại thắng – bài hát ông thường bảo “sáng tác chỉ trong hai tiếng nhưng là trải nghiệm cả một đời theo cách mạng” đã thành bài hát “tạm biệt” trong nhiều sự kiện.

Một đời sáng tác, giờ đây ông sống an nhiên tại căn hộ nhỏ trên tầng 3. Sống giản dị, chân thật và không đòi hỏi như vẫn thế từ ngày theo Đảng, theo kháng chiến. Trải qua bao thăng trầm, ông vẫn sống với một tấm lòng trung với Tổ quốc, lòng trung của con trai một nhà văn hóa lớn vẫn đang chờ được lịch sử đánh giá lại một cách chính thức.