Tăng tác phẩm bắt buộc trong chương trình mới

Sau 3 tháng công bố dự thảo chương trình Ngữ văn mới, chúng tôi nhận được rất nhiều ý kiến, trong đó có nhiều ý kiến ngược nhau. Ban soạn thảo đã nghiên cứu và giải trình về nhiều vấn đề.

Học sinh THPT trong tiết học môn ngữ văn. Ảnh: Anh Khôi

Riêng về phạm vi tác phẩm bắt buộc và tự chọn, tiếp thu ý kiến của nhiều nhà nghiên cứu và các thầy cô giáo, chương trình Ngữ văn mới đã điều chỉnh theo hướng tăng số lượng các tác phẩm bắt buộc. Cụ thể như sau:

Thứ nhất, về định hướng mở rộng ngữ liệu, dựa vào 9 tác gia và các tác phẩm được học trong chương trình và sách giáo khoa (SGK) hiện hành, lựa chọn và bổ sung một số tác phẩm có vị trí quan trọng, tiêu biểu cho thành tựu văn học dân tộc qua các giai đoạn, với 3 cấp độ: tác phẩm bắt buộc (tác giả SGK và giáo viên bắt buộc thực hiện theo quy định của chương trình), tác phẩm bắt buộc chọn (tác giả SGK bắt buộc lựa chọn trong số tác phẩm cùng cấp độ theo quy định của chương trình), tác phẩm tự chọn (tác giả SGK tự lựa chọn theo gợi ý của chương trình).

Thứ hai, về danh mục các văn bản ngữ liệu, các tác phẩm bắt buộc: Nam quốc sơn hà (tương truyền của Lý Thường Kiệt), Hịch tướng sĩ (Trần Quốc Tuấn), Bình Ngô đại cáo (Nguyễn Trãi – có bài khái quát về đọc tác gia Nguyễn Trãi), Truyện Kiều (Nguyễn Du – có bài khái quát về đọc tác gia Nguyễn Du), Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc (Nguyễn Đình Chiểu), Tuyên ngôn Độc lập (Hồ Chí Minh – có bài khái quát về đọc tác gia Hồ Chí Minh).

Thứ ba, về tác phẩm tự chọn bắt buộc, tác phẩm văn học dân gian: Chọn ít nhất 4 tác phẩm trong các truyện sau, mỗi tác phẩm đại diện cho một thể loại (truyền thuyết, cổ tích, ngụ ngôn, truyện cười): Sơn Tinh Thủy Tinh, Bánh chưng bánh dầy, Thánh Gióng; Thạch Sanh, Em bé thông minh, Cây khế; Ếch ngồi đáy giếng, Thầy bói xem voi, Đẽo cày giữa đường; Con rắn vuông, Lợn cưới, áo mới. Chọn ít nhất 3 bài ca dao về các chủ đề: Quê hương đất nước; tình yêu, tình cảm gia đình; con người, xã hội (trữ tình hoặc trào phúng). Chọn ít nhất 1 tác phẩm trong các sử thi sau: Đăm Săn, Đẻ đất đẻ nước, Xinh Nhã. Chọn ít nhất 1 tác phẩm trong các truyện thơ sau: Sống chụ son sao, Tiếng hát làm dâu. Chọn ít nhất 1 kịch bản chèo hoặc tuồng trong các tác phẩm sau: Quan Âm Thị Kính, Lưu Bình Dương Lễ, Kim Nham (chèo); Nghêu Sò Ốc Hến, Trương Đồ Nhục, Trương Ngáo (tuồng).

Thứ tư, về tác phẩm văn học viết, chọn ít nhất 1 tác phẩm của mỗi tác giả sau đây: Thuật hứng (số 24), Thư lại dụ Vương Thông, Ngôn chí (số 20), Bảo kính cảnh giới (số 43 – Nguyễn Trãi), Độc Tiểu Thanh kí, Long thành cầm giả ca, Phản chiêu hồn (Nguyễn Du); Tự tình 2, Mời trầu, Bánh trôi nước (Hồ Xuân Hương); Lục Vân Tiên, Chạy Tây, Ngóng gió Đông (Nguyễn Đình Chiểu); Thu điếu, Thu ẩm, Thu vịnh, Ông Nghè tháng Tám, Khóc Dương Khuê (Nguyễn Khuyến); Mộ, Vọng nguyệt, Cảnh khuya, Nguyên tiêu, Thuế máu, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta (Hồ Chí Minh); Chí Phèo, Đời thừa, Sống mòn, Đôi mắt (Nam Cao); Số đỏ, Cơm thầy cơm cô (Vũ Trọng Phụng); Vội vàng, Đây mùa thu tới, Nguyệt cầm, Thơ duyên (Xuân Diệu); Từ ấy, Khi con tu hú, Việt Bắc, Lượm, Mẹ Tơm, Ta đi tới (Tố Hữu); Vũ Như Tô, Bắc Sơn (Nguyễn Huy Tưởng); Chữ người tử tù, Cô Tô, Người lái đò sông Đà (Nguyễn Tuân); Hồn Trương Ba, da hàng thịt, Tôi và chúng ta (Lưu Quang Vũ).

Các tác phẩm tự chọn (nêu ở phụ lục): Danh mục văn bản gợi ý ở phụ lục không phải là tất cả ngữ liệu của các lớp, cũng không bắt buộc, mà chỉ là những ví dụ minh họa về thể loại, kiểu văn bản, đề tài và sự phù hợp với nhận thức, tâm lý lứa tuổi nhằm đáp ứng các yêu cầu cần đạt về đọc, viết, nói, nghe ở mỗi lớp.

Các tác giả SGK có thể dựa vào đây để lựa chọn và tự tìm thêm các văn bản tương tự về thể loại và độ khó để biên soạn miễn là đáp ứng được các tiêu chí và yêu cầu mà chương trình đã nêu. Ban xây dựng chương trình Ngữ văn đã chỉnh sửa theo hướng nêu trên để trình Hội đồng thẩm định quốc gia vào cuối tháng 4. Sau thẩm định tiếp tục sẽ chỉnh sửa theo kết luận của hội đồng.

PGS.TS Đỗ Ngọc Thống