Tăng thuế – giảm tác hại từ thuốc lá

 “Tỷ lệ hút thuốc lá cao đã gây ra các tác hại rất lớn về mặt sức khỏe và kinh tế tại Việt Nam. Theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), hàng năm có khoảng 40 ngàn người Việt Nam tử vong vì các bệnh liên quan đến thuốc lá. Con số này có thể lên tới 70 ngàn người vào năm 2030. Theo điều tra tại Bệnh viện K (Hà Nội), tỷ lệ bệnh nhân ung thư phổi có hút thuốc lá lên tới 96,8%. Nghiên cứu của Viện Chiến lược và Chính sách y tế cho thấy, bệnh tật và tử vong sớm do thuốc lá làm mất đi 1,5 triệu năm sống khỏe mạnh của người Việt Nam, chiếm 12% tổng gánh nặng bệnh tật. Xét trên gánh nặng kinh tế, trung bình mỗi năm người Việt Nam đã bỏ ra tới 22 ngàn tỷ đồng cho tiêu dùng thuốc lá. Tổng chi phí điều trị và tổn thất do mất khả năng lao động vì ốm đau và tử vong sớm cho 5/25 bệnh do thuốc lá gây ra đã lên tới 23 ngàn tỷ đồng/năm”, ông Lương Ngọc Khuê – Cục trưởng Cục Quản lý khám chữa bệnh, Bộ Y tế – cho biết.

Trước tình hình sử dụng thuốc lá rất phổ biến và gánh nặng bệnh tật cũng như kinh tế lớn như vậy, việc thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm kiểm soát tiêu dùng thuốc lá là hết sức cần thiết. Theo đó, ngoài việc ban hành Luật Phòng chống tác hại thuốc lá (PCTHTL) năm 2012, Việt Nam cũng đã phê chuẩn công ước khung về kiểm soát thuốc lá của WHO. Đặc biệt, ngày 25-1-2013, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành quyết định phê duyệt “Chiến lược quốc gia về PCTHTL đến năm 2020”, trong đó quy định rõ mục tiêu đến năm 2020 giảm tỷ lệ hút thuốc lá của thanh thiếu niên từ 26% xuống 18%, ở nam giới giảm từ 47,4% xuống 39%, ở nữ xuống dưới 1,4%.

Để thực hiện mục tiêu giảm tỷ lệ hút thuốc của chiến lược quốc gia, một trong những biện pháp quan trọng nhất là sử dụng công cụ thuế với các sản phẩm thuốc lá. “Kinh nghiệm các nước cho thấy, biện pháp thuế đóng góp 50-60% vào việc giảm tiêu dùng thuốc lá. Theo ước tính của Ngân hàng Thế giới, khi tăng thuế để giá thuốc lá tăng 10% thì sẽ giảm tiêu dùng khoảng 4% ở các nước phát triển và 8% ở các nước đang phát triển. Đặc biệt giảm tới 10% ở trẻ em và người nghèo, thậm chí giá thuốc lá cao cũng có tác dụng ngăn ngừa trẻ bắt đầu hút thuốc”, ông Lê Văn Tuân – đại diện WHO – nhấn mạnh.

Tại Việt Nam, khi tăng thuế vào năm 2006 (mức thuế 55%), tổng tiêu dùng thuốc lá trong nước giảm từ 4.032 triệu bao (năm 2005) xuống còn 3.451 triệu bao; khi tăng thuế vào năm 2008 (mức thuế 65%), giảm từ 3.934 triệu bao (năm 2007) xuống 3.571 triệu bao. Đồng thời, tổng thu thuế thuốc lá tăng từ 6.017 tỷ đồng (năm 2005) lên 6.085 tỷ đồng (năm 2006), từ 6.338 tỷ đồng (năm 2007) lên 7.529 tỷ đồng (năm 2008).

Tuy nhiên, “Từ năm 2009 đến nay, khi thuế thuốc lá không tăng thì tiêu dùng thuốc lá tăng đều đặn qua các năm”, bà Phan Thị Hải – Phó chánh văn phòng chương trình PCTHTL, Bộ Y tế – cho biết.

Trong dự thảo sửa đổi Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt đang được Bộ Tài chính đề xuất, thuế thuốc lá sẽ tăng từ 65% lên 75% vào năm 2015 và 85% vào năm 2018. “Với mức tăng như vậy, tác động tới người tiêu dùng thuốc lá là không đáng kể”, bà Hải khẳng định.

Theo đó, Bộ Y tế đề xuất, tăng thuế tiêu thụ đặc biệt từ 65% lên 105% vào năm 2015 và từ 105% lên 145% vào năm 2018. “Với lộ trình này, giá bán lẻ thuốc lá có thể tăng khoảng 21% cho giai đoạn 2015-2017 và 17% cho giai đoạn 2018-2019, cao hơn mức tăng thu nhập đầu người cho các giai đoạn này. Như vậy sức mua thuốc lá sẽ giảm đi. Xét dưới góc độ ngân sách Nhà nước, tổng thu thuế thuốc lá có thể đạt 27.600 tỷ đồng vào năm 2015 (tăng thêm 9 ngàn tỷ đồng so với năm 2014). Tổng thu thuế thuốc lá vào năm 2018 có thể đạt 42.800 tỷ đồng”, bà Hải phân tích.

Bài, ảnh: Thùy Linh