Thả nổi hàng độc hại

Biết chúng tôi có ý định tìm mua đũa gỗ loại đẹp, chắc chắn nhưng phải là hàng Việt Nam, người bán lôi ra 2 gói đã đóng sẵn trong bao bì loại 5 đôi/bao, lắc đầu: “Đũa Việt Nam xấu hoắc à, lại tiện không đều và dùng lâu sẽ bị mốc mà giá đến 35.000 đồng/bao. Vì vậy, chúng tôi không ưu tiên chưng ở mặt tiền từ rất lâu rồi. Thế chỗ của nó là hàng chục loại đũa Trung Quốc rất đa dạng về kiểu dáng, mẫu mã cũng khá bắt mắt”.

Đôi tay người bán hàng thoăn thoắt lấy từ trên kệ ra các loại đũa Trung Quốc đủ màu sắc, chạm khắc hoa hòe, còn giá thì rẻ đến bất ngờ, chỉ 10.000 – 15.000 đồng/hộp.

Tại một quầy khác ở chợ Bình Tây, chúng tôi gặp chị Hương, chủ một nhà hàng khá nổi tiếng ở khu vực quận 3 – TPHCM, đang chọn mua đũa với số lượng lớn. Chị Hương cho biết khách của nhà hàng chủ yếu là người nước ngoài, họ yêu cầu có đũa để mang về làm kỷ niệm. “Đũa Việt Nam không đạt yêu cầu, tôi phải mua hàng Trung Quốc về tháo vỏ hộp, đóng gói rồi đề tên và địa chỉ nhà hàng để bán cho khách” – chị Hương nói.

Ở khu vực bán đũa giá rẻ dành cho các quán ăn bình dân, đũa tre đóng gói 5 – 10 kg/bao được bán với giá 20.000 – 40.000 đồng/bao; đũa bọc ni lông từng đôi được bán 25.000 đồng/bao (5 kg). Những loại đũa này chỉ dùng 1 lần nên chẳng mấy ai quan tâm đến chất lượng. Đặc biệt, người bán cho biết loại đũa này chủ yếu là hàng sản xuất tại Trung Quốc, dù đã tẩm ướp hóa chất để không bị mốc khi sử dụng nhưng cũng không thể để được quá 2 tháng.

Mặt hàng tăm tre cũng là mê hồn trận đủ loại. Loại đóng trong bịch ni lông nhỏ mang hình con bướm và những dòng chữ Trung Quốc đang chiếm một lượng không nhỏ vì giá rẻ. Phần lớn lượng tăm bán ra thị trường đều sử dụng hóa chất chống mốc và tạo màu, tạo mùi.

Tại Hà Nội, đũa tre hay thìa, đĩa, cốc… dùng 1 lần cũng được sử dụng phổ biến. Trong đó, đũa sử dụng 1 lần dù được bọc những lớp ni lông nhưng không có bất kỳ thông tin gì về địa chỉ cơ sở sản xuất, chất lượng sản phẩm, hạn sử dụng… Với một số sản phẩm có thông tin thì cũng chỉ là để trấn an người sử dụng như “đũa sạch chất lượng cao” và tên một cơ sở sản xuất nào đó.

Chủ một cửa hàng cơm bình dân ở phố Lý Nam Đế (quận Hoàn Kiếm – Hà Nội) cho biết mỗi ngày, nơi đây tiêu thụ hàng trăm đôi đũa, cốc và thìa nhựa dùng 1 lần. Chi phí cho mỗi đôi đũa hay cốc “ăn liền” chỉ 100-200 đồng nên thực khách được sử dụng miễn phí.

Theo quy định về an toàn vệ sinh thực phẩm, đũa, thìa, đĩa… là vật dụng dùng để ăn nên thuộc diện phải kiểm soát về chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm. Tuy nhiên, mặt hàng này chưa được quan tâm kiểm soát.

Trung tâm Kỹ thuật tiêu chuẩn đo lường chất lượng 3 thỉnh thoảng nhận mẫu kiểm tra một số lô đũa nhập khẩu, còn đũa sản xuất trong nước thì chưa. Ông Huỳnh Lê Thái Hòa, Chi cục trưởng Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm TPHCM, cho biết các cơ quan chức năng đang lúng túng vì không biết việc quản lý đũa, thìa, đĩa… thuộc thẩm quyền của cơ quan nào.

Theo bác sĩ Trần Văn Ký, Hội Khoa học Kỹ thuật An toàn Thực phẩm Việt Nam (Văn phòng phía Nam), rất khó xác định các cơ sở sản xuất dùng hóa chất gì để xử lý đũa, thìa, đĩa… dùng 1 lần vì những mặt hàng này không bị quản lý về chất lượng. Điều này rất nguy hiểm bởi để giảm giá thành, các cơ sở có thể tùy tiện sử dụng các loại hóa chất độc hại, gây nguy hiểm cho người sử dụng.

Ông Trần Quang Trung, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), cho biết cơ quan này đang triển khai kiểm tra chất lượng đũa tre sử dụng 1 lần. Viện Kiểm nghiệm An toàn thực phẩm cũng đã lấy mẫu đũa, tăm tre sử dụng 1 lần để xét nghiệm và kết quả sẽ có trong tuần tới.

Việc sử dụng hóa chất bảo quản, chống mốc đối với các sản phẩm này là đương nhiên. Tuy nhiên, để bảo đảm được ngưỡng an toàn cho người sử dụng thì hiện vẫn không có gì chắc chắn. Nhiều ý kiến cho rằng nếu các cơ quan chức năng không ban hành những quy định chặt chẽ trong việc sản xuất và quy định ngưỡng hóa chất an toàn đối với các loại đũa, thìa, đĩa… dùng 1 lần thì người sử dụng khó có thể an tâm.