Thành lập sàn giao dịch vàng: Giải pháp cần thiết để ổn định thị trường

Trước những diễn biến phức tạp của thị trường vàng trong suốt một thời gian dài, mới đây, Tổng Bí thư Tô Lâm đã có buổi làm việc với Ban Chính sách, chiến lược Trung ương về cơ chế, chính sách quản lý hiệu quả thị trường vàng thời gian tới. Theo đó, Tổng Bí thư nhấn mạnh cần tập trung nghiên cứu một số giải pháp để sớm áp dụng cho phù hợp và có lộ trình. Trong đó có việc nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm quốc tế để đề xuất triển khai thành lập sở giao dịch vàng quốc gia; hoặc cho phép đưa vàng vào giao dịch trên sở giao dịch hàng hóa; hoặc lập sàn giao dịch vàng trong Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam. Trước đó, tại cuộc họp Thường trực Chính phủ với các bộ, ngành, doanh nghiệp, chuyên gia về quản lý thị trường vàng, Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng đã yêu cầu Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan nghiên cứu hình thành sàn giao dịch vàng để cho phép người dân tự do giao dịch, mua bán; đồng thời tách bạch rõ ràng giữa quản lý Nhà nước và hoạt động sản xuất, kinh doanh vàng.

Việc thành lập sàn giao dịch vàng sẽ giúp giảm chênh lệch giá, tăng tính ổn định cho thị trường

Sàn giao dịch vàng sẽ hướng đến lợi ích kép cho cả thị trường và người dân

Theo PGS.TS Nguyễn Hữu Huân – ĐH Kinh tế TP.HCM, việc thành lập sàn giao dịch vàng sẽ mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Bởi hiện tại, chênh lệch giá mua – bán vàng trong nước đang ở mức cao, khoảng 2-3 triệu đồng/lượng. Trong khi đó, nếu có một sàn giao dịch vàng hoạt động bài bản như thị trường chứng khoán, mức chênh lệch này sẽ giảm đáng kể. Chẳng hạn như thị trường chứng khoán, phí giao dịch chỉ xoay quanh 0,3-0,4%, thấp hơn rất nhiều so với mức chênh lệch của thị trường vàng hiện tại là khoảng 2-3%.

Một lợi ích quan trọng khác là sàn giao dịch vàng có thể giúp giảm nhu cầu nắm giữ vàng vật chất trong dân. Phần lớn nhà đầu tư hiện nay không có nhu cầu thực sự sở hữu vàng vật lý, họ chủ yếu muốn đầu cơ vào chênh lệch giá. Việc có một sàn giao dịch sẽ đáp ứng được nhu cầu này một cách hợp pháp và an toàn hơn.

Việc thành lập sàn giao dịch vàng cho phép người dân gửi vàng dưới dạng tài sản hoặc tham gia giao dịch trực tuyến, từ đó khơi thông dòng vốn vàng đang tích trữ trong dân và đưa vào lưu thông trong nền kinh tế. Nguồn lực này sẽ giúp giải quyết phần nào bài toán thiếu hụt nguồn cung trên thị trường vàng hiện nay, đồng thời tạo điều kiện để cơ quan quản lý kiểm soát lượng cung vàng một cách chủ động hơn.

Khi nhu cầu nhập khẩu vàng vật chất giảm, áp lực lên cán cân ngoại tệ và dự trữ ngoại hối quốc gia cũng theo đó được hạn chế. Đặc biệt, nếu phát triển mạnh mô hình vàng tín chỉ và vàng tài khoản, nhu cầu nắm giữ vàng vật chất trong dân sẽ giảm đáng kể, giúp giảm áp lực cung ứng vật chất ra thị trường và góp phần ổn định hệ thống tài chính – tiền tệ.

Một trong những kỳ vọng lớn nhất khi xây dựng sàn giao dịch vàng là khả năng huy động nguồn vàng lớn đang “nằm im” trong dân cư để phục vụ phát triển kinh tế. Theo ông Huân, nếu có chính sách phù hợp, chẳng hạn cho phép người dân gửi vàng vào ngân hàng Nhà nước với lãi suất hấp dẫn, hoặc giao dịch vàng tài khoản trên sàn… thì dòng vàng này có thể được kích hoạt.

“Thay vì để vàng “ngủ quên trong két”, người dân có thể lựa chọn gửi vào hệ thống ngân hàng với cam kết lãi suất và khả năng rút ra bất kỳ lúc nào. Khi cần, họ vẫn có thể quy đổi thành vàng vật chất hoặc nhận chứng chỉ vàng. Giống như nguyên tắc hoạt động của hệ thống ngân hàng thương mại: không ai rút tiền cùng lúc cả. Như vậy, chúng ta có thể kiểm soát tốt hơn lượng cung vàng và tránh tác động đến thị trường ngoại hối”, ông Huân giải thích.

Không chỉ là vấn đề tài chính – tiền tệ, đây còn là cách giúp nền kinh tế tránh được tình trạng “vàng hóa”, khi người dân cất trữ vàng như một kênh an toàn thay vì đưa vào sản xuất – đầu tư.

Kỳ vọng về một thị trường vàng minh bạch và bền vững

Bà Huỳnh Thị Mỹ Nương – Tổng Giám đốc Công ty Đào tạo lãnh đạo và dịch vụ phát triển bền vững – cho rằng, việc thành lập sàn giao dịch vàng là một bước tiến quan trọng giúp ổn định cung cầu, giảm chênh lệch giá và nâng cao minh bạch thị trường. Khi có một nền tảng tập trung, người dân sẽ dễ dàng tiếp cận, mở tài khoản và giao dịch hợp pháp, an toàn. Đối với Nhà nước, sàn vàng sẽ giúp tăng thu ngân sách và kiểm soát thị trường vàng tốt hơn thông qua ứng dụng công nghệ. Điều này cũng phù hợp với định hướng chuyển đổi số và hạn chế sử dụng tiền mặt mà Chính phủ đang theo đuổi.

Để sàn hoạt động hiệu quả, theo bà Nương cần học hỏi mô hình từ các quốc gia khác nhưng phải điều chỉnh phù hợp với thực tiễn Việt Nam. Chúng ta không thể bê nguyên mô hình của họ vào, cần điều chỉnh sao cho phù hợp với hạ tầng, pháp lý và thói quen người dùng trong nước.

Cũng theo bà Nương, rào cản lớn khi thành lập sàn giao dịch vàng là khoảng cách giữa quy định pháp lý và triển khai thực tế. Nhiều chính sách ban hành nhưng người dân không biết cách thực hiện, gây khó khăn khi tham gia. Vì vậy, cần các quy định rõ ràng, hướng dẫn cụ thể, truyền thông hiệu quả để người dân hiểu và đồng thuận. Ngoài ra, yếu tố bảo mật, tốc độ xử lý và khả năng truy cập dữ liệu là những điều không thể xem nhẹ. Việc phòng tránh thao túng sàn như từng xảy ra ở một số sàn chứng khoán cần được tính toán kỹ từ đầu bằng cơ chế minh bạch và quy định trách nhiệm rõ ràng giữa các bên: cơ quan quản lý, đơn vị vận hành và nhà đầu tư.

“Trong giai đoạn đầu, người dân có thể còn e dè khi tham gia sàn giao dịch vàng. Do đó, cần có chính sách đủ hấp dẫn và đa dạng sản phẩm như vàng vật chất, vàng tài khoản, vàng tín chỉ… để thu hút sự quan tâm. Khi hiểu rõ cơ chế hoạt động, người dân sẽ tự tin hơn trong việc đầu tư hoặc giữ tài sản bằng hình thức mới…”, bà Nương nhấn mạnh.

Sàn giao dịch vàng, nếu được triển khai đúng cách không chỉ là giải pháp ổn định thị trường mà còn là bước đi chiến lược trong việc quản lý tài sản quốc gia, kết nối người dân với nền kinh tế. Từ việc giảm chênh lệch giá, kiểm soát nguồn cung, huy động vàng trong dân đến tăng thu ngân sách, tất cả đều cho thấy tiềm năng lớn từ một mô hình minh bạch, hiện đại. Tuy nhiên, thành công hay không còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố: từ khung pháp lý, hạ tầng công nghệ, ý thức người dân cho đến quyết tâm của các cơ quan quản lý. Sự phối hợp đồng bộ và thận trọng trong từng bước đi là điều kiện tiên quyết để sàn giao dịch vàng tại Việt Nam không chỉ thành hình mà còn phát triển bền vững, phục vụ tốt lợi ích chung của nền kinh tế.

Thủy Phạm