Bộ GD-ĐT vừa công bố Dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp (GDNN) (sửa đổi) nhằm lấy ý kiến rộng rãi từ xã hội. Với nhiều nội dung thay đổi mang tính căn bản, dự thảo được kỳ vọng sẽ kiến tạo hành lang pháp lý mới, thúc đẩy hệ thống GDNN phát triển hiện đại, linh hoạt, sát với thực tiễn và hội nhập quốc tế.

Dự thảo Luật GDNN (sửa đổi) gồm 9 chương, dự kiến 50 điều, được xây dựng trên nền tảng kế thừa luật hiện hành nhưng đồng thời bám sát chủ trương đổi mới của Đảng, Hiến pháp, các điều ước quốc tế và thực tiễn trong nước.
Nội dung dự thảo thể hiện rõ sự cụ thể hóa năm chính sách lớn đã được trình Chính phủ, bao gồm: đổi mới cơ cấu hệ thống GDNN; đổi mới chương trình, tổ chức đào tạo và bảo đảm chất lượng; thúc đẩy vai trò doanh nghiệp và hợp tác quốc tế; tăng cường huy động nguồn lực và sử dụng hiệu quả tài chính – tài sản; đổi mới cơ chế quản lý Nhà nước theo hướng minh bạch, hiệu quả.
Những điều chỉnh này không chỉ dừng ở câu chữ mà còn phản ánh tư duy đổi mới về GDNN – từ đào tạo người học để có việc làm sang đào tạo để đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của đất nước.
So với luật hiện hành, dự thảo mới có sự thay đổi toàn diện theo ba hướng chính: lược bỏ, sửa đổi – hoàn thiện và bổ sung các quy định.
Về mặt lược bỏ, dự thảo loại bỏ hàng loạt quy định được cho là không còn phù hợp hoặc đã được quy định ở các luật khác, như mục tiêu của GDNN, phân loại cơ sở đào tạo, điều kiện thành lập, chia tách, giải thể, liên kết đào tạo, hoạt động kiểm định… Những nội dung này đã hoặc sẽ được điều chỉnh trong Luật Giáo dục, Luật Nhà giáo, Luật Viên chức, giúp tránh chồng chéo pháp lý và giảm gánh nặng thủ tục.
Về phần sửa đổi và hoàn thiện, dự thảo tập trung vào chương trình, trình độ đào tạo, cơ cấu tổ chức, quyền tự chủ của cơ sở GDNN, chính sách tài chính, kiểm định chất lượng và đội ngũ giáo viên, giảng viên. Đây đều là những nội dung được xã hội quan tâm, đòi hỏi tính chuyên môn cao và khả năng thích ứng nhanh trước sự thay đổi của thị trường lao động.
Đặc biệt, việc điều chỉnh cơ chế hội đồng trường, tăng cường quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình của các cơ sở GDNN là một điểm nhấn đáng chú ý. Theo phân tích của Bộ GD-ĐT, điều này không chỉ giúp nâng cao năng lực quản trị mà còn khuyến khích sự sáng tạo, linh hoạt trong hoạt động đào tạo – yếu tố then chốt trong bối cảnh GDNN đang cạnh tranh gay gắt với nhiều mô hình học tập phi truyền thống.
Bên cạnh đó, dự thảo còn bổ sung nhiều nội dung mang tính đột phá như: mô hình trường trung học nghề tích hợp kiến thức THPT và chuyên môn nghề cho học sinh tốt nghiệp THCS; công nhận kết quả học tập, năng lực nghề tích lũy; chuẩn cơ sở đào tạo, chuẩn chương trình, cơ chế giảng viên đồng cơ hữu; quyền tham gia đào tạo trình độ cao đẳng, trung cấp của các cơ sở đại học đặc thù thuộc lĩnh vực nghệ thuật và lực lượng vũ trang.
Những bổ sung này hướng đến mục tiêu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, thích ứng với chuyển đổi số và hội nhập quốc tế, đồng thời thể hiện tư duy mở về công nhận năng lực nghề nghiệp – một khía cạnh đang ngày càng được đánh giá cao trong xu thế giáo dục hiện đại.

Một trong những điểm nổi bật trong dự thảo là đề xuất cắt giảm và đơn giản hóa đáng kể thủ tục hành chính. Cụ thể, 32/74 thủ tục (tương đương 43,24%) sẽ bị loại bỏ, bao gồm các quy trình liên quan đến thành lập tổ chức kiểm định, công nhận hội đồng quản trị, đăng ký bổ sung hoạt động đào tạo…
Bên cạnh đó, 42/74 thủ tục còn lại sẽ được đơn giản hóa giấy tờ, hồ sơ nhằm rút ngắn thời gian, giảm chi phí xã hội và tạo thuận lợi cho nhà trường, doanh nghiệp, người học trong quá trình triển khai.
Đây được xem là bước tiến quan trọng trong quá trình chuyển đổi từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm” – một phương pháp quản lý hiện đại đang được nhiều quốc gia áp dụng, với mục tiêu trao quyền nhiều hơn cho các đơn vị thực thi, đồng thời gắn trách nhiệm giải trình cụ thể đối với người đứng đầu.
Về cơ chế quản lý, dự thảo đề xuất phân quyền từ Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho Chính phủ để quy định chi tiết các điều kiện đầu tư và hoạt động trong lĩnh vực GDNN. Đồng thời, Chính phủ sẽ ủy quyền tiếp cho Bộ GD-ĐT trong việc ban hành quy chuẩn chuyên môn như cấp văn bằng, chứng chỉ, thời gian – phương thức đào tạo, chương trình, giáo trình…
Theo đó, cơ sở GDNN được quyền tự chủ toàn diện trong hoạt động chuyên môn và quản trị nội bộ, chịu trách nhiệm giải trình trước Nhà nước, người học và xã hội. Đây là sự thay đổi mang tính cấu trúc trong quan hệ giữa cơ quan quản lý và cơ sở thực thi, phản ánh định hướng quản trị hiện đại, hiệu quả, phù hợp với bối cảnh sáp nhập hành chính và tinh gọn bộ máy hiện nay.
Dự thảo còn bổ sung cơ chế pháp lý về mức trần học phí, phương pháp định giá dịch vụ đào tạo, hợp tác – đầu tư nước ngoài, cũng như xử phạt hành vi vi phạm trong lĩnh vực GDNN. Những quy định này không chỉ giúp minh bạch hóa hành lang pháp lý mà còn tạo điều kiện bình đẳng giữa các chủ thể tham gia đào tạo.
Việc sửa đổi Luật GDNN lần này không đơn thuần là cập nhật một văn bản pháp luật, mà là bước đi chiến lược trong việc tái cấu trúc hệ thống đào tạo nghề của Việt Nam – một trụ cột quan trọng trong phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.
Trong bối cảnh kinh tế số, tự động hóa và trí tuệ nhân tạo đang thay đổi căn bản bản chất việc làm, yêu cầu về kỹ năng nghề nghiệp cũng liên tục biến đổi. Do đó, một hệ thống GDNN cứng nhắc, thiếu linh hoạt sẽ khó lòng thích ứng và đáp ứng kỳ vọng của thị trường.
Ngược lại, nếu được xây dựng với tinh thần mở, hiện đại, có sự đồng hành của doanh nghiệp, minh bạch trong kiểm định và linh hoạt trong mô hình tổ chức – hệ thống GDNN có thể trở thành lực đẩy mạnh mẽ cho tăng trưởng kinh tế, tạo sinh kế bền vững và phát triển xã hội toàn diện.
Thủy Phạm
Bình luận (0)