Thi THPT quốc gia 2019: Những lỗi trong bài làm môn văn

Ngoài ôn tập thật chắc kiến thức, rèn tốt về kỹ năng làm bài và chú ý về đề thi minh họa của Bộ GD-ĐT, các em học sinh muốn có bài làm văn hiệu quả cần phải chú ý đến đề thi năm trước và tình hình làm bài của thí sinh trong kỳ thi này.

Thí sinh thi THPT quốc gia năm 2018 xem lại đề môn văn

Rút kinh nghiệm gì từ kỳ thi 2018?

Về bố cục, thang điểm, cách yêu cầu, cũng như phạm vi giới hạn kiến thức, có thể thấy đề thi môn văn không có nhiều bất ngờ đối với thí sinh. Đề thi sát với mẫu đề thi minh họa mà Bộ GD-ĐT đã công bố trước đó. Tuy nhiên, điểm nổi bật nhất của đề thi là mức độ khó tăng dần theo từng câu hỏi trong đề thi.

Chẳng hạn ở phần đọc hiểu, thí sinh dễ dàng đạt điểm ở các câu hỏi 1, 2 và 3. Tuy nhiên, câu 4 khó hơn, đòi hỏi thí sinh phải bày tỏ chính kiến một cách thuyết phục. Câu hỏi này sẽ có nhiều cách lý giải khác nhau, vì thế đáp án chấm cũng phải mở để phù hợp với tình hình bài làm. Ở câu 1/phần II (viết đoạn văn ngắn khoảng 200 chữ), mặc dù đề tài rất thời sự (bàn về sứ mệnh đánh thức tiềm lực đất nước của mỗi cá nhân), song không phải dễ dàng có được điểm trọn vẹn. Đa số thí sinh chỉ đạt trong khoảng từ 1 – 1,25 điểm.

Đáng chú ý nhất là ở câu 2/phần II (nghị luận văn học). Phần lớn thí sinh chỉ làm bài tốt ở vế thứ nhất của câu hỏi bàn về sự đối lập giữa hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa và cảnh bạo lực ở gia đình hàng chài trong tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa (Nguyễn Minh Châu). Ở vế sau, liên hệ với sự đối lập giữa cảnh phố huyện lúc đêm khuya và hình ảnh đoàn tàu trong Hai đứa trẻ (Thạch Lam) để đưa ra nhận xét về cách nhìn hiện thực của hai tác giả thì đa số thí sinh làm bài sơ sài, thiếu ý.

Năm nay nội dung đề thi chủ yếu là chương trình lớp 12 và sẽ không còn cách tích hợp trên, nhưng trong cấu tạo đề của câu hỏi này vẫn có 2 mức yêu cầu. Vì vậy tình hình đề thi năm ngoái vẫn cho thí sinh vài kinh nghiệm.

Những lỗi thường gặp, thí sinh cần rút kinh nghiệm

Về viết đoạn văn xã hội, kỹ năng viết của thí sinh rất hạn chế. Thậm chí có thí sinh viết thành bài văn và chép lại nguyên cả đoạn thơ trong phần giới thiệu rồi say sưa phân tích (!).

Theo nhận xét của giám khảo chấm thi môn văn, kỳ thi 2018 còn phổ biến các lỗi sau: Ở phần đọc hiểu, đa số thí sinh đạt trọn điểm câu 1 và câu 2 vì hai câu này quá đơn giản. Tuy nhiên ở câu 2, thí sinh phải kể ra được ít nhất 4 yếu tố mới được 0,5 điểm. Nếu chỉ nêu được 2 đến 3 yếu tố thì chỉ được 0,25 điểm. Ở câu 3 (nêu hiệu quả của việc sử dụng câu hỏi tu từ trong đoạn trích, 1 điểm), trái với dự đoán của nhiều giáo viên là thí sinh sẽ trả lời được, thì điểm số của câu này rất thấp. Có khoảng 50 – 60% bài làm 0 điểm ở câu này. Số còn lại trong khoảng 0,25 – 0,5 điểm, rất hiếm bài điểm tuyệt đối. Lý do là vì thí sinh không chép ra câu hỏi tu từ trong đoạn thơ (mất 0,25 điểm), và trả lời hiệu quả/tác dụng lan man mà không đúng trọng tâm yêu cầu đáp án là “tạo giọng điệu suy tư, bộc lộ sự trăn trở của tác giả trước thực trạng đất nước giàu tài nguyên nhưng vẫn còn nghèo”.

Ở câu 4 (1 điểm) phần đọc hiểu, thí sinh cũng không đạt được điểm trọn vẹn. Đa số chỉ đạt được 0,5 – 0,75 điểm. Câu hỏi này có 2 vế: thí sinh phải nêu rõ ràng quan điểm của mình (0,25 điểm) và lý giải thuyết phục (0,75 điểm). Phần lý giải hầu hết các em chỉ đạt từ 0,25 – 0,5 điểm vì còn chung chung, thiếu thuyết phục. Những lỗi trên khiến cho bài làm phần đọc hiểu (3 điểm) không cao, số bài đạt 1,5 điểm là nhiều nhất.

Về viết đoạn văn xã hội, kỹ năng viết của thí sinh rất hạn chế. Thậm chí có thí sinh viết thành bài văn và chép lại nguyên cả đoạn thơ trong phần giới thiệu rồi say sưa phân tích (!). Câu hỏi này có 4 mặt đánh giá kỹ năng chiếm nửa số điểm (1 điểm), nửa số điểm còn lại đòi hỏi thí sinh phải triển khai được vấn đề là sứ mệnh đánh thức tiềm lực đất nước của mỗi cá nhân trong cuộc sống hiện nay. Nhưng hầu hết lỗi của thí sinh là ở chỗ, hoặc là bàn luận về tiềm lực đất nước, hoặc là nói về tiềm lực của bản thân một cách phiến diện, chung chung, cho nên khó đạt được điểm trọn vẹn. Những bài làm tốt là những bài mà thí sinh có những điểm nhấn ở các điểm: ý thức được sứ mệnh của mình, có phương hướng và hành động cụ thể để đánh thức tiềm lực bản thân và có sự tác động tích cực lan tỏa đến cộng đồng. Phổ điểm của câu này khoảng 1,25 điểm. Ngoài những lỗi trong các thành phần trên, nhiều bài làm còn có những lỗi sai rất ngớ ngẩn khác về kiến thức, kỹ năng, dùng từ, đặt câu chính tả, chữ viết…

Trần Ngọc Tuấn
(Trường THPT Tây Thạnh, TP.HCM)