Thi tốt nghiệp THPT năm 2025: Dễ lạc đề ngữ văn nếu chủ quan không nắm đặc trưng thể loại

Ngữ văn là môn có nhiều thay đổi mạnh mẽ nhất trong quá trình dạy học, kiểm tra, thi cử so với các môn học khác. Theo đó, toàn bộ ngữ liệu trong đề thi, bao gồm cả kỳ thi tốt nghiệp THPT hoàn toàn là ngữ liệu mới, không có ngữ liệu mà học sinh đã được học, được tiếp xúc trong sách giáo khoa. Năm nay là năm đầu tiên đề thi tốt nghiệp THPT sẽ ra theo hướng một chương trình nhiều bộ sách giáo khoa.

Với môn ngữ văn trong kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025, các em học sinh cần nắm vững kỹ năng đọc hiểu văn bản thật tốt

Dưới đây là những lời khuyên, hướng dẫn, lưu ý quan trọng của cô Lê Thị Ánh Tuyết (Tổ trưởng Tổ ngữ văn Trường THPT Marie Curie, Q.3, TP.HCM) dành cho các em học sinh lớp 12 trong quá trình học tập, ôn tập và làm bài thi tốt nghiệp môn ngữ văn.

Không nắm kiến thức đặc trưng thể loại dễ “hỏi một đằng, làm một nẻo”

Thông qua việc cho học sinh làm các đề thi tham khảo, tôi nhận thấy rằng đến thời điểm này, nhiều học sinh còn yếu về kỹ năng đọc hiểu do chưa nắm vững kiến thức đặc trưng thể loại. Do đó, phần kiến thức thông hiểu, vận dụng, học sinh làm chưa tới, đề hỏi một đằng các em trả lời một nẻo.

Chính việc trang bị không vững, không chắc kỹ năng đọc hiểu, kiến thức đặc trưng thể loại nên việc tiếp nhận các văn bản, ngữ liệu mới trong đề còn khiến học sinh gặp khó khăn, lúng túng, dẫn đến việc viết không đúng trọng tâm, yêu cầu, viết lan man. Nếu học sinh yếu kỹ năng đọc hiểu thì sẽ gặp nhiều trở ngại khi viết, các em dễ bị lạc đề khi không giải mã được các từ khóa, câu lệnh trong đề thi.

Để có thể viết được một cách tốt nhất thì đòi hỏi học sinh phải chịu khó tìm tòi, đọc nhiều, tham khảo nhiều tài liệu. Trong quá trình học tập, ôn tập, học sinh nên tham khảo, đọc nhiều tài liệu để tăng thêm vốn từ vựng, hiểu biết xã hội, mở rộng thêm dẫn chứng đưa vào bài làm.

Một điều mà học sinh và phụ huynh cần hết sức lưu ý là trên lớp, điểm số môn ngữ văn của học sinh có thể cao do điểm số của chương trình mới được đánh giá theo quá trình và ghi nhận sự tiến bộ của học sinh, đánh giá đa dạng nhiều kỹ năng như nghe, nói, đọc… Vì thế, học sinh và phụ huynh không chủ quan về điểm số đạt được trên lớp mà quan trọng nhất là xây dựng được chiến lược ôn tập khoa học, phù hợp, bám sát theo yêu cầu và hướng dẫn của thầy cô, không học theo kiểu rập khuôn, thuộc lòng.

Khái niệm phân tích tác giả, tác phẩm đã không còn

Với kỳ thi tốt nghiệp THPT theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018, nếu học sinh còn giữ thói quen học rập khuôn, thuộc lòng như chương trình cũ trước đó thì không thể đáp ứng được yêu cầu của kỳ thi. Khái niệm học thuộc, phân tích tác giả, tác phẩm, sau đó viết vào bài thi ở chương trình cũ đã không còn khi sang chương trình mới, thay vào đó là buộc học sinh phải tư duy trên một ngữ liệu đề thi hoàn toàn mới.

Để làm được bài thi theo chương trình mới thì không gì khác học sinh phải nắm chắc kỹ năng đặc trưng thể loại, kỹ năng đọc hiểu, phân biệt từng thể loại… Theo đó, với văn bản thơ phải nắm được đó là thể thơ gì, với thể thơ đó xác định xem chủ thể trữ tình đó là chủ thể gì (trực tiếp, ẩn, hay nhập vai), vần, nhịp, cấu tứ bài thơ, mạch cảm xúc, chú ý đến những từ mang tính chất biểu tượng, ẩn dụ, tượng trưng… Từ đó, học sinh vận dụng trong bài làm như rút ra bài học, vai trò, trách nhiệm… Câu lệnh trong đề thi là gì thì cần nắm chắc để làm đúng yêu cầu.

Đối với văn bản là truyện ngắn, học sinh cần chú ý về ngôi kể, điểm nhìn, nhân vật, chi tiết đối với mỗi nhân vật, nhân vật đó thể hiện phẩm chất gì, lời người kể chuyện, lời nhân vật, thông điệp rút ra, nội dung câu chuyện, tóm tắt ý chính câu chuyện… Bất kể là văn bản thơ hay truyện thì học sinh bắt buộc phải rút ra được cảm hứng chủ đạo, chủ đề, thông điệp.

Muốn làm tốt đề thi tốt nghiệp THPT bộ môn ngữ văn, trước hết học sinh cần phải có kỹ năng đọc hiểu thật tốt. Bởi vì, chỉ khi đọc hiểu tốt thì học sinh mới có thể viết đúng theo yêu cầu của đề. Kỹ năng đọc hiểu yếu sẽ ảnh hưởng rất lớn đến kỹ năng viết. Do phần đọc hiểu liên quan mật thiết đến phần viết.

Yêu cầu của đề thi tốt nghiệp THPT theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018 thiên về đánh giá kỹ năng của học sinh: đọc – hiểu, viết. Do đó, trong quá trình học, các em chú trọng phát triển cả 4 kỹ năng nghe – nói – đọc – viết. Tuy nhiên, đánh giá một cách khách quan nhất thì học sinh hiện nay còn bị thiếu hụt nhiều về kỹ năng viết, các em còn yếu ở kỹ năng viết. Nguyên nhân chính là do các em yếu kỹ năng đọc hiểu. Từ phần đọc hiểu, nhận diện thể loại có tác động rất quan trọng đến phần viết trong bài làm. Nếu học sinh có kỹ năng đọc hiểu tốt thì sẽ viết tốt. Quá trình giảng dạy, ôn tập, giáo viên sẽ định hướng cho học sinh về cách viết đoạn. Khi viết, học sinh cần đảm bảo hình thức của đoạn văn.

Tóm lại, muốn làm tốt đề thi tốt nghiệp THPT bộ môn ngữ văn, trước hết học sinh cần phải có kỹ năng đọc hiểu thật tốt. Bởi vì, chỉ khi đọc hiểu tốt thì học sinh mới có thể viết đúng theo yêu cầu của đề. Kỹ năng đọc hiểu yếu sẽ ảnh hưởng rất lớn đến kỹ năng viết. Do phần đọc hiểu liên quan mật thiết đến phần viết. Tuy nhiên, đối với kỹ năng đọc phải là đọc về thể loại chứ không phải là đọc tác giả, tác phẩm theo chương trình cũ trước đây. Học sinh phải phân biệt được từng thể loại, nắm vững kỹ năng của từng thể loại, đặc trưng thể loại thì mới có thể làm được bài.

Hiện nay, giáo viên chú trọng trang bị cho học sinh làm quen với định hướng 3 phần theo đề minh họa của Bộ GD-ĐT: phần đọc hiểu, phần viết với viết đoạn văn và viết bài văn. Song song với việc ôn tập, học sinh sẽ làm quen với kỹ năng từng phần. Qua mỗi đề, giáo viên sẽ rút kinh nghiệm cho học sinh, mấu chốt cần lưu ý khi gặp các thể loại khác nhau. Ví dụ, đối với truyện thì cần chú ý đến tuyến nhân vật, các tình tiết, lời của nhân vật, lời người kể chuyện, nghệ thuật xây dựng nhân vật…; đối với thơ, học sinh cần nắm được vần, nhịp, cấu tứ, mạch cảm xúc, thể thơ.

Trong quá trình học, các em nên rèn làm nhiều dạng đề để tạo thói quen, hình thành kỹ năng làm bài.

Đỗ Yến (ghi)