Thi tốt nghiệp THPT năm 2025 môn sinh học: Chú ý đọc hiểu văn bản và phân tích kỹ dữ liệu

Thi tốt nghiệp THPT năm 2025 môn sinh học: Chú ý đọc hiểu văn bản và phân tích kỹ dữ liệu - Audio

00:00 / 00:00

An audio error has occurred, player will skip forward in 2 seconds.

1 Thi tốt nghiệp THPT năm 2025 môn sinh học: Chú ý đọc hiểu văn bản và phân tích kỹ dữ liệu Audio

Năm 2025 đánh dấu một bước chuyển quan trọng trong giáo dục phổ thông khi kỳ thi tốt nghiệp THPT lần đầu tiên được tổ chức theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018. Nội dung ôn tập, cấu trúc đề thi cũng như cách đánh giá năng lực học sinh có nhiều điểm mới, đặc biệt trong các môn thuộc nhóm khoa học tự nhiên như sinh học.

Học sinh phải chuyển đổi tư duy học tập để đáp ứng yêu cầu đề thi theo chương trình mới (ảnh minh họa)

Để giúp học sinh lớp 12 làm bài thi tốt nghiệp THPT môn sinh học đạt kết quả cao, thầy Trần Anh Lý (giáo viên môn sinh học Trường THPT Ten Lơ Man, Q.1, TP.HCM) đã đưa ra những lời khuyên, lưu ý quan trọng.

Đề thi thay đổi tư duy tiếp cận môn học

Trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018, mục tiêu giáo dục được chuyển từ trang bị kiến thức sang phát triển phẩm chất và năng lực người học. Điều này dẫn đến sự thay đổi mạnh mẽ trong định hướng ra đề thi. Nếu như trước đây, đề thi chủ yếu kiểm tra khả năng ghi nhớ máy móc, thì nay, học sinh phải vận dụng kiến thức đã học vào phân tích, đánh giá, giải quyết vấn đề, thậm chí là ra quyết định trong những tình huống gần với thực tiễn cuộc sống.

Đề thi không chỉ thay đổi về số lượng và dạng câu hỏi, mà quan trọng hơn là thay đổi về tư duy tiếp cận. Các em không thể chỉ học thuộc lòng hay luyện đề một cách máy móc, mà phải hiểu bản chất kiến thức và có khả năng liên hệ, vận dụng trong nhiều ngữ cảnh khác nhau.

Môn sinh học trong chương trình mới được định hướng rõ ràng là một môn học thực nghiệm, gắn liền với tư duy khoa học. Các câu hỏi trong đề thi thường lồng ghép các nội dung như kết quả thí nghiệm, bảng số liệu, biểu đồ…, yêu cầu học sinh tiếp cận vấn đề như một người làm khoa học: từ quan sát, đặt giả thuyết, phân tích số liệu đến rút ra kết luận. Bên cạnh đó, đề thi còn nhấn mạnh tính hệ thống – logic của các nội dung kiến thức. Nhiều câu hỏi đòi hỏi học sinh phải hiểu rõ sự thống nhất của các cấp tổ chức sống cũng như cần nắm được bức tranh tổng thể của các hiện tượng sinh học. Vì vậy, việc học từng phần đơn thuần không còn phù hợp.

Một trong những điểm nổi bật của đề thi theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018 là khả năng kết nối kiến thức với hiện tượng đời sống, nghiên cứu khoa học và sinh học hiện đại. Học sinh có thể bắt gặp trong đề thi các thí nghiệm, các vấn đề thực trạng, những công trình nghiên cứu sinh thái, môi trường, y học… Để trả lời tốt những câu hỏi này, học sinh cần có thói quen đọc sách, tra cứu tài liệu khoa học, có kỹ năng phân tích hình ảnh, bảng biểu, sơ đồ và khả năng tư duy phản biện. Trong khi đó, những em chỉ quen “học tủ, học vẹt” sẽ dễ bị lúng túng, khó khăn.

Lưu ý quan trọng giúp chuẩn bị tốt cho kỳ thi

– Học kiến thức cơ bản – học để hiểu: Học thuộc lòng các khái niệm, định nghĩa, công thức không còn là con đường duy nhất để đạt điểm cao. Thay vào đó, học sinh cần hiểu rõ quá trình, bản chất cơ chế, quy luật, và biết vận dụng linh hoạt các kiến thức cơ bản vào từng dạng tình huống cụ thể. Việc học theo sơ đồ tư duy, hệ thống hóa kiến thức theo mạch nội dung, kết nối giữa các chủ đề sẽ giúp học sinh ghi nhớ lâu hơn và xử lý đề một cách linh hoạt hơn.

– Rèn kỹ năng đọc hiểu tiếng Việt – phân tích dữ liệu: Một điểm đặc biệt trong đề thi mới là sự xuất hiện thường xuyên của văn bản, biểu đồ, bảng số liệu, hình ảnh. Do đó, học sinh cần rèn luyện kỹ năng đọc hiểu văn bản tiếng Việt và phân tích dữ liệu. Với nhiều ngữ nghĩa khác nhau, nếu học sinh không hiểu rõ văn bản, thông tin thì việc chọn ngay “bẫy” là hoàn toàn có thể xảy ra.

– Bám sát dữ liệu đề bài: Trong đề thi theo định hướng đánh giá năng lực, việc bám sát dữ liệu đề bài trở thành một yêu cầu quan trọng không thể bỏ qua. Các câu hỏi không chỉ xuất hiện dưới dạng văn bản mà còn đi kèm biểu đồ, sơ đồ, bảng số liệu hoặc hình ảnh minh họa. Học sinh cần chú ý đọc kỹ từng chi tiết, nhận diện các thông tin ẩn và bám sát các dữ liệu trong đề, từ đó xác định rõ các mối liên hệ giữa các dữ liệu. Việc phân tích, so sánh và rút ra các kết luận từ dữ liệu không chỉ giúp trả lời chính xác mà còn thể hiện khả năng vận dụng kiến thức vào hoàn cảnh thực tế. Chính vì vậy, tiếp cận đề thi theo cách “bám sát dữ liệu” sẽ giúp các em tránh được “bẫy” mâu thuẫn, giảm thiểu sai sót và tăng cường khả năng làm bài một cách hiệu quả.

– Giữ tâm thế chủ động và tự tin: Việc chuyển đổi chương trình và hình thức thi theo hướng đánh giá năng lực khiến không ít học sinh cảm thấy lo lắng. Tuy nhiên, thay vì lo lắng, các em cần xác định rõ mục tiêu học tập, chủ động ôn luyện và có niềm tin vào năng lực của bản thân. Tự tin không phải là sự chủ quan, mà là kết quả của quá trình chuẩn bị nghiêm túc và khoa học. Sự chuẩn bị càng kỹ lưỡng, tâm lý càng vững vàng – đó chính là chìa khóa để các em hoàn thành bài thi một cách nhẹ nhàng và hiệu quả.

Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 không đơn thuần là thay đổi về mặt kỹ thuật ra đề, mà là một bước chuyển đổi căn bản trong cách đánh giá năng lực học sinh. Mỗi học sinh cần chuyển mình từ người học ghi nhớ sang người giải quyết vấn đề; từ người học thụ động sang người học tích cực. Sự thay đổi này tuy thách thức nhưng cũng là cơ hội để học sinh phát triển toàn diện.

– Phân bổ thời gian hợp lý: Giai đoạn ôn thi nước rút đòi hỏi học sinh phải có kế hoạch học tập cụ thể, khoa học và phù hợp với năng lực bản thân. Thay vì học dồn hoặc luyện đề một cách cảm tính, các em nên hệ thống hóa kiến thức theo từng chủ đề, đan xen giữa việc ôn tập lý thuyết và rèn luyện kỹ năng làm bài. Đặc biệt, cần ưu tiên rèn các kỹ năng xử lý dữ liệu, phân tích sơ đồ, bảng biểu – vốn là đặc trưng của đề thi theo định hướng mới.

Bên cạnh đó, các em cũng cần phân bổ thời gian làm bài hợp lý cho các dạng câu hỏi khác nhau trong đề thi với các mức độ nhận thức từ nhận biết đến vận dụng. Việc kiểm soát thời gian tốt không chỉ giúp tránh bỏ sót câu dễ mà còn tạo đủ khoảng tập trung cho những câu hỏi đòi hỏi tư duy sâu. Ngoài giờ học, các em cũng cần sắp xếp thời gian nghỉ ngơi, giữ sức khỏe thể chất và tinh thần để duy trì sự tỉnh táo, ổn định phong độ trong suốt quá trình ôn thi và khi bước vào phòng thi.

Yến Hoa (ghi)