Thời của… dạy tích hợp liên môn

Olympic khoa học trẻ (IJSO) 2014 được tổ chức tại đất nước Argentina với 41 nước và 234 học sinh tham dự. Đoàn Việt Nam có 6 học sinh đến từ THPT chuyên Hà Nội Amsterdam và Chu Văn An. Kết quả đoàn Việt Nam đạt 5 huy chương gồm 2 HCV, 2 HCB và 1 HCĐ. Là Trưởng đoàn Việt Nam, ông Lê Ngọc Quang, Phó giám đốc Sở GD-ĐT Hà Nội cho biết với kết quả thi này, Việt Nam lọt vào top 7 nước có HCV và top 5 nước có từ 2 HCV trở lên. Về nội dung thi, theo ông Quang, các nội dung hướng tới cuộc sống, chạm tới những vấn đề nóng nhất của khoa học trên thế giới như vấn đề môi trường, vấn đề sức khỏe, vấn đề hủy hoại, tàn phá động thực vật, ngoài ra nội dung của nó là tích hợp nhiều môn, nhiều vấn đề của cuộc sống. Học sinh đi thi nhưng để thầy chia sẻ phương pháp dạy, trò chia sẻ phương pháp học. Các bài thi của IJSO ra theo hướng tích hợp các bộ môn khoa học, điều này rất gần và rất giống với việc đổi mới căn bản toàn diện giáo dục, đào tạo mà chúng ta đang tiến hành.

Ông Lê Ngọc Quang cũng cho hay không chỉ dừng ở cuộc thi mà Hà Nội cũng đã triển khai thí điểm tích hợp, liên môn, gắn với cuộc sống khá tốt. Qua nhiều lần tham gia IJSO, các giáo viên của Hà Nội cũng như của Trường THPT chuyên Hà Nội Amsterdam có tài sản rất quý là ngân hàng đề thi, các bài luyện thi, hàng trăm giờ dạy cả lý thuyết và thực hành. Đây sẽ là yếu tố rất tốt cần nhân rộng nhằm góp phần cho công cuộc đổi mới giáo dục.

Năm học 2013-2014, Trường THCS-THPT Nguyễn Tất Thành, Hà Nội được Bộ GD-ĐT giao nhiệm vụ thí điểm phát triển chương trình nhà trường phổ thông theo công văn 791 (Hướng dẫn phát triển chương trình giáo dục nhà trường phổ thông) nên trường đã chủ động trong việc dạy học THLM. Bà Nguyễn Thị Thu Anh, Hiệu trưởng Trường Nguyễn Tất Thành cho biết dạy THLM là dạy học những nội dung kiến thức liên quan đến hai hay nhiều môn học. Theo bà Thu Anh, “tích hợp” là nói đến phương pháp và mục tiêu của hoạt động dạy học còn “liên môn” là đề cập tới nội dung dạy học. Với chương trình hiện hành, các thầy cô giáo ở các tổ bộ môn khác nhau cùng trao đổi để xây dựng các chủ đề tích hợp, liên môn gồm các nội dung kiến thức trong mối liên quan với nhau, bảo đảm cho học sinh vận dụng được tổng hợp các kiến thức đó một cách hợp lý để giải quyết các vấn đề trong học tập, trong cuộc sống, đồng thời tránh việc học sinh phải học lại nhiều lần cùng một nội dung kiến thức ở các môn học khác nhau.

Từ thực tế ở Trường Nguyễn Tất Thành, bà Thu Anh cho biết, hiện nay, nhiều môn học đã được tổ chức tích hợp. Ví dụ như môn sinh học, giáo dục công dân, địa lý cùng xây dựng một chủ đề học tập để học sinh tìm hiểu về đa dạng sinh học tại Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam. Nội dung chung giữa các môn này là sự đa dạng về sinh vật Việt Nam, tình yêu thiên nhiên và trách nhiệm công dân trong việc bảo vệ tự nhiên. Khi xây dựng chủ đề này, các giáo viên sẽ phải cùng ngồi với nhau để xây dựng kế hoạch dạy học, thống nhất giao nhiệm vụ cho học sinh. Bà Thu Anh so sánh, trước kia, để học bài này, học sinh chỉ học vài gạch đầu dòng cô giáo cho ghi, thì với cách dạy THLM, học sinh sẽ phải tự khám phá, tìm hiểu rồi trình bày trước lớp sự hiểu biết của mình. Với cách học này, nhiều kiến thức sẽ không còn hàn lâm nữa vì học sinh được chủ động tìm hiểu để khám phá kiến thức, các em sẽ không chỉ được học trong lớp mà có thể học ở ngoài nhà trường. Học sinh có thể tìm kiếm thông tin trên internet, trong thư viện. Còn các thầy cô giáo giỏi sẽ biết cách hướng dẫn học sinh tìm kiếm thông tin từ đâu và họ là người phải đọc nhiều hơn, hiểu biết sâu sắc hơn.

Giáo viên quyết định thành công

Trao đổi về vấn đề THLM, PGS.TS Nguyễn Xuân Thành, Phó vụ trưởng Vụ Giáo dục trung học, Bộ GD-ĐT cho rằng đối với giáo viên thì ban đầu có thể có chút khó khăn do việc phải tìm hiểu sâu hơn những kiến thức thuộc các môn học khác. Tuy nhiên khó khăn này có thể khắc phục được bởi hai lý do: Một là, trong quá trình dạy học môn học của mình, giáo viên vẫn thường xuyên phải dạy những kiến thức có liên quan đến các môn học khác và vì vậy đã có sự am hiểu về những kiến thức liên môn đó; Hai là, với việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay, vai trò của giáo viên không còn là người truyền thụ kiến thức mà là người tổ chức, kiểm tra, định hướng hoạt động học của học sinh cả ở trong và ngoài lớp học; vì vậy, giáo viên các bộ môn liên quan có điều kiện và chủ động hơn trong sự phối hợp, hỗ trợ nhau trong dạy học. Còn theo bà Nguyễn Thị Thu Anh, khó khăn khi triển khai dạy THLM là quỹ thời gian vì trường phải tổ chức cho giáo viên ở các tổ chuyên môn rà soát các môn học và cùng xây dựng các chủ đề THLM. Dạy học tích hợp nhằm mục tiêu phát triển năng lực của học sinh để giải quyết các tình huống học tập gắn với thực tiễn cuộc sống đòi hỏi giáo viên phải biết cách tổ chức dạy học theo phương pháp dạy học tích cực như là dạy học dự án, bàn tay nặn bột… đòi hỏi này không phải giáo viên nào cũng có thể làm tốt. “Hiệu ứng” tích cực lớn nhất của dạy học THLM là các thầy cô giáo ở các bộ môn khác nhau cùng ngồi với nhau trao đổi về nội dung, hình thức và phương pháp tổ chức dạy học; cùng dự giờ, rút kinh nghiệm và góp ý với nhau để nâng cao hiệu quả dạy học. “Hình ảnh xúc động ở Trường THCS-THPT Nguyễn Tất Thành là 7 giờ tối các thành viên của các tổ chuyên môn vẫn ngồi với nhau trao đổi về chủ đề THLM. Khi tổ chức dạy THLM các thầy cô giáo thường tổ chức dạy học theo các phương pháp dạy học tích cực nhằm huy động tối đa sự sáng tạo của HS, tạo điều kiện để các em được chủ động lĩnh hội và vận dụng các kiến thức đã học vào thực tiễn cuộc sống”, bà Thu Anh chia sẻ. Bên cạnh đó, việc dạy THLM phải tùy thuộc vào điều kiện từng vùng miền, vào khả năng của học sinh để xây dựng mục tiêu phù hợp.

Thiên Lam