“Thời gian vàng” của tai biến mạch máu não

Chỉ có 1,5% bệnh nhân đột quỵ não nhập viện trong vòng 3 giờ nên tránh khỏi bị di chứng nặng nềAnh T.V.H. 53 tuổi, ngụ tại quận 5 – TPHCM, đang ăn tối tại nhà bỗng nhiên không cầm được chén đũa do tay bị tê liệt đột ngột.

Những bệnh nhân bị tai biến mạch máu não đang được điều trị tại Bệnh viện nhân dân Gia Định

Anh H. được người nhà nhanh chóng đưa vào Bệnh viện (BV) An Bình và được bác sĩ chẩn đoán anh bị nhồi máu não hay còn gọi tai biến mạch máu não. Do trước đây anh từng có tiền sử thiếu máu não thoáng qua được người nhà biết rõ, lần này do được đưa vào BV gần nhà nên anh H. được cấp cứu kịp thời, nhờ đó tránh được di chứng liệt, mất trí nhớ hoặc nặng hơn có thể là tử vong.

Nên nhập viện ngay

Theo ghi nhận của Hội Phòng chống tai biến mạch máu não TPHCM, hiện nay, mỗi năm tại TPHCM có thêm 200.000 bệnh nhân mới bị tai biến mạch máu não được điều trị tại các khoa cấp cứu của các BV trên địa bàn TP. Khoảng 30% trường hợp bị tai biến mạch máu não tử vong hằng năm trong khi đây là bệnh có thể phòng ngừa được.

Giáo sư – bác sĩ Lê Văn Thành, Chủ nhiệm Bộ môn Nội Thần kinh – Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch (TPHCM), cho biết cửa sổ điều trị bệnh nhân bị tai biến mạch máu não rất hẹp, trong 3 giờ phải tái thông dòng chảy để cứu vãn vùng não trong trạng thái “tranh tối tranh sáng” còn có khả năng hồi phục. Nhồi máu não xảy ra do huyết khối ngăn chặn làm gián đoạn máu đến não và nhóm bệnh nhân trên 60 tuổi chiếm tỉ lệ cao nhất (60%). Nhồi máu não khởi phát rải rác đều trong ngày nhưng thường tập trung nhất là vào ban đêm về sáng do buổi sáng cơ thể tiết ra nhiều hormon chuyển hóa, dễ xảy ra những cơn tăng huyết áp.

Bệnh nhân đột quỵ nếu không được chữa trị kịp thời có thể dẫn đến tử vong hoặc thương tật suốt đời. Khi có triệu chứng ban đầu xảy ra, ít ai chịu đến BV ngay mà bệnh nhân thường đợi xem những biểu hiện này có qua khỏi hay không. Phần lớn bệnh nhân nhập viện sau 24 giờ, đặc biệt có khoảng 40% bệnh nhân nhập viện sau 72 giờ. Chỉ có 1,5% bệnh nhân nhập viện trong vòng 3 giờ khi xảy ra đột quỵ. Chính thói quen “đợi xem” có thể dẫn đến hậu quả tàn phế nặng nề như mất trí nhớ, liệt… Sau đột quỵ thường để lại nhiều di chứng như trầm cảm, giảm sút hoạt động làm việc, giảm hoạt động xã hội, có khoảng 1/2 bệnh nhân khiếm khuyết ngôn ngữ, chức năng nuốt và hầu hết đều bị liệt…

Điều trị tốt trong vòng 3 giờ đầu

Trong 3 năm qua tại TPHCM đã ứng dụng điều trị tiêu huyết khối trên bệnh nhân nhồi máu não cấp trong 3 giờ. Đặc biệt, có 3 BV đã áp dụng phương pháp điều trị nhồi máu não bằng thuốc tiêu sợi huyết cho những bệnh nhân nhập viện trước 3 giờ kể từ khi có triệu chứng của đột quỵ để giúp bệnh nhân có thể hồi phục hoàn toàn và tránh những tai biến.

Đã có hơn 100 bệnh nhân tai biến mạch máu não được cứu sống bằng thuốc tiêu sợi huyết tại BV An Bình, Nhân dân Gia Định và Nhân dân 115. Ghi nhận của Hội Phòng chống tai biến mạch máu não cho thấy trước đây chỉ có khoảng 5% – 8% bệnh nhân khi nhập viện còn đủ điều kiện được cứu chữa nhưng từ khi các bác sĩ chuyên khoa nội thần kinh tận dụng “thời gian vàng” của não đưa vào áp dụng điều trị tiêu sợi huyết gây nghẽn mạch máu trong 3 giờ đầu thì số bệnh nhân có cơ hội được cứu sống tăng lên gần 20%. Mặc dù vậy, kết quả này vẫn còn thấp trong khi đó tình hình tăng dân số tự nhiên và việc thay đổi lối sống làm cho số người mắc bệnh tai biến mạch máu não lại tăng cao hằng năm.

Đến nay, Sở Y tế TPHCM đã bắt đầu triển khai những đơn vị điều trị đột quỵ não nhưng các BV này hầu hết đều tập trung tại các quận trung tâm của TP nên những bệnh nhân ở xa thường bị mất “thời gian vàng” do chuyển viện. Ngoài ra, nhiều bệnh nhân có thể được cấp cứu và điều trị tại các BV gần nhất nhưng đa số họ muốn được điều trị tại BV trung tâm có trang thiết bị tốt mà không hiểu rằng việc chuyển viện xa sẽ làm mất “thời gian vàng” của não và mất đi cơ hội được chữa trị tốt.

Theo giáo sư – bác sĩ Lê Văn Thành, ở các nước tiên tiến, để tận dụng “thời gian vàng” cứu sống bệnh nhân bị đột quỵ, đã có nhiều đơn vị điều trị đột quỵ não được triển khai ở những vùng xa trung tâm TP.

Nhận biết tai biến mạch máu não
Triệu chứng thường gặp nhất là đột ngột yếu một bên mặt, tay hay chân. Những triệu chứng khác gồm đột ngột tê cóng một bên: mặt, tay hay chân, đột ngột lú lẫn, nói khó, không hiểu lời nói, rối loạn thị giác một bên mắt, đột ngột khó đi, choáng váng, mất thăng bằng hay mất điều phối, nhức đầu dữ dội mà không rõ nguyên nhân. Tùy theo phần não tổn thương nặng hay nhẹ mà ở mỗi bệnh nhân xuất hiện những triệu chứng khác nhau. Việc thay đổi đột ngột chức năng là điều không bình thường.

Bài và ảnh: Nhất Phương (NLĐ)