“Thôn cử nhân” của người Kơ Ho

Ông K’Sôm, Trưởng thôn tâm sự: “Dù đồng bào trong thôn ngày ngày lên nương, xuống ruộng nhưng vẫn luôn quan tâm đến việc học hành của con cháu. Đồng bào ở đây biết trọng cái chữ lắm”. Ông K’Sôm cũng tự hào cho biết, hiện nay thôn K’Ming có nhiều người là giáo viên, kỹ sư, bác sĩ, luật sư, nhà báo, y sĩ và có cả hoa hậu nữa…

Tuy “bộ nhớ” đã phần nào bị “lão hóa” do tuổi tác nhưng già làng K’Sen vẫn nhớ tường tận và có thể kể vanh vách thành tích của những tấm gương con, cháu là cử nhân của làng K’Ming: “Đó là thằng K’Broi (nguyên Bí thư Huyện đoàn), nay là Chánh văn phòng HĐND huyện Di Linh. Nhà K’Broi có con gái là Ka Hương đang học năm thứ 4 Trường ĐH Nông lâm TP.HCM, em trai nó là K’Vinh vừa đậu Đại học Quân sự. Còn gia đình K’Broh có 2 con cũng là cử nhân: K’Brừm, cử nhân báo chí đang làm phóng viên tại Đài PT-TH tỉnh. Thằng em tên K’Việt là bác sĩ đang công tác tại tỉnh Đăk Nông. Thôn này còn có thằng K’Bral con của K’Brel là phóng viên Đài Tiếng nói Việt Nam… Ngoài những cử nhân thành danh, làng K’Ming còn có 2 thạc sĩ là Ka Hor (thạc sĩ y khoa) và K’Brơh (thạc sĩ xã hội học) hiện đang công tác tại TP.HCM”. Trưởng thôn K’Sôm thật thà nói: “Cứ mỗi năm Tết đến (là dịp con em trong thôn đang học ở các nơi tụ về), thôn K’Ming tổ chức họp mặt để già làng, lãnh đạo trong thôn thăm hỏi, tặng quà cho các cháu. Các anh chị sinh viên sẽ truyền lại kinh nghiệm học tập và động viên đàn em cố gắng học giỏi. Cứ vậy thành nếp lâu nay rồi”.

Qua giới thiệu của già làng K’Sen và Trưởng thôn K’Sôm, chúng tôi tìm đến ngôi nhà sàn cũ kỹ của một gia đình có tới 10 cử nhân, thạc sĩ mà từ lâu nay trở thành niềm tự hào của làng K’Ming. Đó là gia đình ông K’Brèo và bà Ka Đuôi. Gia đình K’Brèo sống trong một căn nhà sàn nhỏ cũ kỹ, xiêu vẹo. Song, đây là ngôi nhà sàn huyền thoại đã gắn bó với vợ chồng ông hơn 50 mùa rẫy. Năm nay, K’Brèo đã 80 tuổi và bà Ka Đuôi cũng bước sang cái tuổi “thất thập cổ lai hy” nhưng hai vợ chồng vẫn cần cù lao động để dốc sức cho con cháu ăn học đến cùng.

K’Brèo kể lại, trước đây vợ ông là giáo viên trường làng, còn ông là y tá. Vợ chồng ông không có đất vườn như một số người khác mà lại đông con (7 người con) nên cuộc sống gia đình vô cùng nghèo khó. Song, vợ chồng ông rất trọng cái chữ và quyết tâm cho con ăn học đến cùng. Để lo cho 7 người con lần lượt vào ĐH, bà Ka Đuôi (dù đã 16 năm dạy học) đành phải nghỉ dạy chuyển sang buôn bán, còn ông cật lực làm thuê đủ việc. Chính sự lao động cần mẫn và cuộc sống đạm bạc ấy đã khơi dậy tinh thần hiếu học của tất cả con, cháu ông và cả làng K’Ming. Tất cả 10 người của gia đình K’Brèo (gồm con, dâu, rể, cháu) hiện nay đều là cử nhân, thạc sĩ. Con gái đầu của ông tên Ka Đốp hiện là giáo viên. Ka Đổi (con gái thứ hai) là y sĩ. Chồng Ka Đổi cũng là bác sĩ và con gái Ka Đổi là Mi La vừa lấy bằng cử nhân luật. Con trai thứ ba của ông K’Brèo tên K’Tim là cử nhân luật đang công tác tại Tòa án huyện Di Linh. Con gái thứ tư là Ka Hor vừa lấy bằng thạc sĩ y khoa. Chồng Ka Hor tên K’Brìm là cử nhân kinh tế đang công tác ở Sở Kế hoạch Đầu tư Lâm Đồng. Hai cậu con trai song sinh của ông bà K’Brèo là K’Tịp, tốt nghiệp Trường ĐH Ngân hàng hiện đang công tác tại Ban Dân tộc tỉnh Lâm Đồng và K’Tài, cử nhân ngành lâm nghiệp công tác trong ngành kiểm lâm…

Không những thế, Ka The (con gái của chị Ka Đốp) cũng đã đoạt giải Hoa hậu thân thiện trong cuộc thi Hoa hậu do Báo Tiền Phong tổ chức năm 2006. Trước đó, Ka The là Á khôi I cuộc thi Người đẹp Tây Nguyên. Năm 2009, tốt nghiệp Trường ĐH Đà Lạt, và lọt vào tốp 6 cuộc thi Hoa hậu quý bà tổ chức ở Vũng Tàu.

Dù con, cháu vừa xây tặng cho ngôi nhà mới nhưng ông bà K’Brèo vẫn cứ sống và sinh hoạt chính ở ngôi nhà sàn đã hơn 50 năm ám khói. Bởi theo cách lý giải đơn giản (mà sâu sắc của ông), dù có là giáo viên, kỹ sư, luật sư hay bác sĩ… thì chúng nó cũng không được quên những tháng năm cực khổ của gia đình. Ngôi nhà sàn này (cùng với các vật dụng: gùi, nong, rổ, rọ, xà gạc…) được xem như là báu vật của vợ chồng K’Brèo.