Tuần qua – tuần làm việc cuối cùng của kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV đã bế mạc. Tại tuần làm việc này, Quốc hội đã biểu quyết thông qua nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị quyết số 98/2023/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.HCM. Theo đó, nghị quyết đã tháo được nhiều điểm nghẽn để TP.HCM sau sáp nhập phát triển nhanh và bền vững…
Trước khi biểu quyết thông qua nghị quyết này, tại phiên thảo luận, các đại biểu nhấn mạnh vai trò vị thế của TP.HCM là trung tâm kinh tế cả nước và Đông Nam bộ. Việc bổ sung cơ chế đặc thù là yêu cầu cấp thiết để tạo động lực dẫn dắt kinh tế vùng và quốc gia.
Trao quyền cho địa phương tự quyết định
Đại biểu Nguyễn Văn Lợi – Trưởng đoàn ĐBQH TP.HCM – cho rằng, thay vì liệt kê chi tiết từng tên công trình, mức đền bù giải tỏa (gấp 2 hay 3 lần) vào trong nghị quyết, Quốc hội nên trao quyền cho địa phương tự quyết định dựa trên quy hoạch đã được duyệt.
“Nếu quy định quá cụ thể, khi thực tế thay đổi, địa phương lại phải đi xin điều chỉnh, rất mất thời gian. Tôi đề nghị giao quyền cho Chính phủ quy định khung, các bộ ngành hướng dẫn, còn địa phương tự quyết định và chịu trách nhiệm”, đại biểu Lợi nhấn mạnh.
Đại biểu Lợi cũng đề xuất 5 nhóm giải pháp đột phá để các “siêu đô thị” sau sáp nhập như TP.HCM hay các tỉnh, thành lớn có thể phát huy hết tiềm năng. Về quy hoạch, cần giao quyền cho địa phương điều chỉnh quy hoạch cục bộ sau khi đã sắp xếp lại đơn vị hành chính, không để tình trạng doanh nghiệp và người dân phải “chờ quy hoạch” gây lãng phí nguồn lực; Về đầu tư, giao HĐND và UBND cấp tỉnh quyết định toàn bộ các dự án nội vùng, đặc biệt là hạ tầng chiến lược và kết nối với Trung ương (như cao tốc, cảng biển, khu thương mại tự do). Trung ương chỉ cần quản lý quy hoạch và hậu kiểm; Về tài chính, để lại 100% nguồn thu vượt dự toán và nguồn thu từ đất cho các địa phương này tái đầu tư; Về chống tham nhũng, việc phân cấp mạnh mẽ phải đi đôi với cơ chế giám sát chặt chẽ, nghiêm túc thực hiện phòng chống tiêu cực, tham nhũng để đảm bảo dòng vốn được sử dụng hiệu quả; Về nhân lực, trao quyền cho TP.HCM và các đô thị lớn xây dựng cơ chế riêng để đào tạo và thu hút nhân tài cho các ngành mũi nhọn như y tế, giáo dục, kinh tế mới nổi.
Đại biểu Hoàng Văn Cường – Đoàn ĐBQH TP.Hà Nội – nhận định, TP.HCM cần một thể chế riêng, rộng hơn để tự do sáng tạo và phát triển, thay vì áp dụng chung một “chiếc áo” như các địa phương khác.
Đại biểu chỉ ra 3 điểm cần điều chỉnh trong dự thảo nghị quyết. Thứ nhất, loại bỏ các quy định mang tính rào cản. Cần rà soát, loại bỏ những quy định cho phép HĐND TP.HCM sử dụng ngân sách nhưng lại kèm điều kiện tuân thủ quy định pháp luật. “Nếu tuân thủ quy định pháp luật thì không cần xin cơ chế đặc thù”, đại biểu Cường lập luận.
Thứ 2, dự thảo không nên liệt kê danh sách cứng các dự án, vì sẽ phát sinh thêm dự án mới trong tương lai dẫn đến phải xin điều chỉnh. Thay vào đó, nên quy định các nguyên tắc, tiêu chí và giao HĐND TP tự quyết định.
Thứ 3, đề nghị bổ sung cơ chế tương tự như Hà Nội vào nghị quyết của TP.HCM. Trong trường hợp cần thiết, HĐND TP.HCM được quyền quyết định các biện pháp khác với quy định pháp luật hiện hành, báo cáo Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, sau đó báo cáo Quốc hội.
Theo đại biểu Cường, việc trao quyền này sẽ biến TP.HCM thực sự trở thành “phòng thí nghiệm về thể chế”, tạo không gian sáng tạo và bứt phá cho cả nước.
Giữ lại nguồn thu từ khai thác quỹ đất khu vực TOD để tái đầu tư
Đại biểu Trịnh Xuân An – Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Nai – cho rằng, cần có “luật riêng” cho TP.HCM thay vì chỉ là các nghị quyết thí điểm. Trước mắt, mở rộng phạm vi áp dụng cơ chế đặc thù ra cả vùng Đông Nam bộ, đặc biệt là sự kết nối với Đồng Nai.
“Đề xuất bổ sung vào Khoản 4, Điều 3 Nghị quyết 98 các dự án đường sắt kết nối vùng như tuyến Metro Bến Thành – Suối Tiên kéo dài về Sân bay Long Thành, tuyến Tham Lương – Bến Thành. Các dự án này dù nằm trên địa bàn Đồng Nai nhưng có vai trò sống còn với TP.HCM nên cần được hưởng cơ chế đặc thù (về TOD, về đầu tư công) như các dự án nội đô TP.HCM”, đại biểu An kiến nghị.
Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng – Đoàn ĐBQH TP.HCM – ủng hộ quy định tại Khoản 2, Điều 4 cho phép TP.HCM sử dụng ngân sách để bồi thường, tái định cư và tạo quỹ đất cho TOD.
“Sự đồng thuận xã hội là yếu tố quyết định thành bại. Kiến nghị bổ sung tiêu chí đánh giá tác động xã hội bắt buộc đối với từng khu vực TOD, bao gồm ảnh hưởng lên hạ tầng xã hội, mật độ dân cư, khả năng tiếp cận dịch vụ công và không gian sống của cư dân hiện hữu. Đây là điều kiện cần để hạn chế rủi ro khiếu kiện và nâng cao tính khả thi”, đại biểu Hùng nói.
Về tài chính, đại biểu Hùng ủng hộ việc TP.HCM được giữ lại 100% nguồn thu từ khai thác quỹ đất TOD (Khoản 8, Điều 4) để đầu tư cho đường sắt đô thị. Song, đại biểu cũng cảnh báo về nguy cơ thất thoát nếu không kiểm soát chặt chẽ giá trị thương mại rất lớn của quỹ đất này. Theo đó ông đề nghị bổ sung cơ chế thẩm định giá đất TOD bởi tổ chức độc lập, kèm theo công bố giá khởi điểm, giá khởi điểm đấu giá và kết quả định giá. Việc này nhằm đảm bảo công khai, minh bạch trong định giá tài sản công, tránh thất thoát và giữ niềm tin của nhân dân.
Đại biểu Thạch Phước Bình – Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Long – cũng bày tỏ quan điểm ủng hộ chủ trương cho phép TP.HCM giữ lại 100% nguồn thu từ khai thác quỹ đất khu vực TOD để tái đầu tư. Tuy nhiên, để khả thi, cần làm rõ phạm vi khu vực TOD (bán kính 400-800m tính từ nhà ga, theo kinh nghiệm Tokyo) và áp dụng phân khu mật độ để tránh tranh chấp ranh giới. Nguồn thu này phải được đưa vào một quỹ độc lập, chỉ chi cho đường sắt đô thị và hạ tầng kết nối.
Liên quan đến việc thanh toán hợp đồng BT bằng quỹ đất, đại biểu Bình cảnh báo nguy cơ thất thoát nếu không kiểm soát chặt chẽ, vì đất công tại các đô thị lớn là “tài sản không tái tạo”. Theo đó, đại biểu kiến nghị việc thanh toán phải tuân thủ nguyên tắc: Định giá đất tiệm cận giá thị trường, kiểm toán độc lập bắt buộc và công khai danh mục quỹ đất thanh toán. Mọi giao dịch với khu vực tư nhân cần tuyệt đối minh bạch.
Về vấn đề thu hồi đất (sửa đổi Điều 6), đại biểu Bình bày tỏ lo ngại về tác động xã hội khi TP.HCM hiện có hơn 32.000 hộ dân sống tại các khu ven sông, kênh rạch. Đại biểu đề nghị việc thu hồi đất phải có tiêu chí rõ ràng (tác động lan tỏa, tạo việc làm, tiêu chuẩn môi trường xã hội ESG…) để tránh thu hồi tràn lan. Đồng thời, cần quy định bắt buộc đối thoại với cộng đồng dân cư bị ảnh hưởng trước khi hành chính hóa việc thu hồi đất…
Nhóm PV
Bình luận (0)