Thu hút đầu tư xanh: Phải có cơ chế mạnh để hỗ trợ doanh nghiệp

Là khu vực dẫn đầu cả nước về thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), Đông Nam bộ được đánh giá là vùng có tiềm năng và động lực để thu hút dòng vốn chất lượng cao, tập trung vào các lĩnh vực xanh và phát triển bền vững. Tuy vậy, các địa phương trong vùng đang gặp khá nhiều thách thức trong thu hút đầu tư xanh (ĐTX).

Vùng Đông Nam bộ cần nhiều giải pháp để thu hút đầu tư xanh, phát triển bền vững

Quá nhiều rào cản

Tại Hội thảo “Thu hút đầu tư xanh cho vùng Đông Nam bộ”, TS. Nguyễn Đình Cung – nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương – khẳng định, vùng Đông Nam bộ có sự phát triển rất nhanh, song mô hình tăng trưởng nhiều năm liền chưa thay đổi. Vùng Đông Nam bộ đang thu hút đầu tư có chọn lọc vào các khu công nghiệp theo hướng công nghệ cao, ít ô nhiễm môi trường, ít sử dụng lao động, trồng nhiều cây xanh… để tạo môi trường ĐTX hơn nhưng dường như vẫn chưa có thay đổi lớn.

“Chúng ta vẫn thiên về tăng trưởng kinh tế 7-8%/năm mà ít chú ý đến phương thức và làm thế nào để đạt mức tăng trưởng đó. Chúng ta cũng đang gặp khó khăn trong xác định thế nào là tăng trưởng xanh để có tiêu chí, chính sách thúc đẩy. Hiện nay, phạm vi ưu đãi đã khác, ngành nghề ưu đãi, chế độ đầu tư đã khác nhưng từ năm 2005 đến nay Việt Nam chưa có sự thay đổi về tư duy, chính sách ưu đãi”, TS. Cung nói.

Theo PGS.TS Phạm Tiến Đạt – Hiệu trưởng Trường ĐH Tài chính – Marketing, ĐTX mang lại cơ hội lớn cho quốc gia, vùng lãnh thổ và doanh nghiệp (DN) nhưng để thu hút được ĐTX lại không dễ dàng bởi nhiều rào cản. Một là, thiếu sự rõ ràng về định nghĩa ĐTX. Thực tế ở nhiều quốc gia, nhận thức của xã hội về tài chính xanh, ĐTX còn hạn chế. Hai là, sự hiểu biết chung về tác động rủi ro môi trường của các tổ chức tài chính cũng mới ở giai đoạn đầu. Ba là, khó khăn trong tiếp cận vốn tài chính xanh. ĐTX đặt ra thách thức lớn về vốn đối với các quốc gia đang phát triển và DN. Đầu tư vào máy móc thiết bị thân thiện môi trường đòi hỏi chi phí trả trước rất cao và chi phí chuyển đổi phương thức sản xuất cũ rất lớn.

Nói rõ hơn về những khó khăn này, ông Đinh Ngọc Thuận – Phó Tổng Giám đốc Tổng Công ty CP Phát triển Khu Công nghiệp (Sonadezi) – thừa nhận, là DN sớm ý thức chuyển đổi xanh, cách đây khoảng 10 năm, Sonadezi đã hướng đến ĐTX bằng cách sử dụng năng lượng xanh. Đồng thời, thực hiện nhiều giải pháp để khuyến khích, thu hút nhà đầu tư, có chính sách về giá, vị trí cho nhà ĐTX như có công nghệ tiên tiến, sử dụng ít lao động, nước thải bảo đảm… Tuy nhiên, việc thu hút DN đủ tiêu chuẩn là rất khó. Bởi DN nào cũng mong muốn đầu tư nhanh để hoàn vốn; DN có xu hướng đầu tư vào các trung tâm lớn như TP.HCM, Bình Dương, Đồng Nai; đặc biệt chỉ tiêu về ĐTX còn nhiều ý kiến khác nhau.

Ông Trần Việt Hà – Phó ban Quản lý Khu chế xuất và công nghiệp TP.HCM (Hepza) – tâm tư, tiêu chí về ĐTX hiện nay chưa rõ ràng. Quá trình thu hút ĐTX tại Hepza đã phát sinh một số vấn đề. Đơn cử, những ngành trước nay coi là phát sinh ô nhiễm thì bây giờ có tiếp tục thu hút đầu tư không? Nếu TP.HCM nói riêng và Việt Nam nói chung từ chối tiếp nhận đầu tư ngành nghề ô nhiễm nhưng các nước khác tiếp nhận thì vẫn gây ra ô nhiễm toàn cầu.

Cần áp dụng cơ chế riêng để thu hút đầu tư xanh

TS. Trần Du Lịch – thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính tiền tệ quốc gia – nhấn mạnh, phát triển kinh tế xanh là xu hướng tất yếu, khách quan của thời đại. Đảng và Nhà nước đã có chủ trương phát triển kinh tế xanh, kinh tế bền vững. Đối với vùng Đông Nam bộ, Nghị quyết 24-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế – xã hội cho vùng cũng đã đưa ra những định hướng khá rõ ràng. Bài toán hiện nay là vùng cần có cơ chế mạnh mẽ để hỗ trợ DN chuyển đổi xanh. Một việc cũng rất quan trọng, đó là phải từng bước giảm khí thải nhà kính, phát thải gây ô nhiễm môi trường. Cần nghiên cứu, thiết kế chính sách khuyến khích DN giảm tiêu hao năng lượng. Song song đó, vùng cũng cần giải quyết tốt bài toán về hạ tầng và nguồn nhân lực cho các ngành công nghệ cao. Để thu hút các nhà đầu tư chiến lược trong phát triển kinh tế xanh cho vùng, cần áp dụng cơ chế riêng, tương tự áp dụng Nghị quyết 98 của Quốc hội (về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.HCM) cho TP.HCM.

Còn theo TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn – giảng viên Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, để thu hút ĐTX cho vùng Đông Nam bộ, trước hết cần tăng cường nhận thức về kinh tế xanh, tăng trưởng xanh, ĐTX. Kế đến, cần có chương trình khung về chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế từ nâu sang xanh và các giải pháp về tài chính như tín dụng xanh, cổ phiếu xanh, trái phiếu xanh… Bên cạnh đó cần có chính sách thuế, hình thành các thị trường tín chỉ carbon. Ở góc độ vùng và địa phương, phải có cơ chế liên vùng, cải cách môi trường kinh doanh, đào tạo nguồn nhân lực… song song với chính sách cụ thể để khuyến khích DN đổi mới công nghệ, chuyển đổi xanh.

Ở góc độ địa phương, nêu giải pháp về phát triển du lịch xanh, ông Lê Trương Hiền Hòa – Phó Giám đốc Sở Du lịch TP.HCM – cho biết, TP.HCM sẽ tập trung vào 6 nội dung chính, gồm: cơ sở hạ tầng; tạo môi trường phát triển du lịch xanh thông qua các cơ chế khuyến khích du lịch xanh, hợp tác với các địa phương để phát triển du lịch xanh; nâng cao chất lượng dịch vụ; truyền thông, quảng bá về du lịch xanh; khuyến khích DN xanh như hỗ trợ vốn, ưu đãi khi đầu tư liên quan đến kinh tế, du lịch xanh; sản phẩm du lịch xanh như du lịch cộng đồng, du lịch xanh Cần Giờ.

Góp ý cho thu hút ĐTX, ông Nguyễn Bá Khải – Trưởng phòng Quản lý Quy hoạch và Xây dựng (Ban Quản lý Khu công nghiệp Bình Dương) – cho rằng, tích hợp quy hoạch sẽ tạo được thuận lợi trong việc thu hút đầu tư nói chung và ĐTX nói riêng. Khi có được một quy hoạch tốt sẽ có một nền tảng tốt để thu hút đầu tư.

Đối với vấn đề vốn, ông Nguyễn Đức Lệnh – Phó Giám đốc Ngân hàng Nhà nước chi nhánh TP.HCM – cho rằng, trong điều kiện hiện nay phát triển kinh tế xanh sẽ là môi trường kinh tế thuận lợi thúc đẩy tăng trưởng tín dụng xanh của các tổ chức tín dụng nói chung và vùng Đông Nam bộ nói riêng. Để thúc đẩy tăng trưởng tín dụng xanh, ngoài yếu tố cơ chế chính sách và nguồn nhân lực thì yếu tố vốn, trong đó vốn tín dụng ngân hàng luôn giữ vai trò quan trọng. Thực tế, cơ chế chính sách của Ngân hàng Nhà nước ngày càng hoàn thiện và tạo điều kiện để mở rộng và tăng trưởng tín dụng xanh. Ở góc độ nghiệp vụ, tín dụng xanh không có sự khác biệt nhiều so với tín dụng thông thường. Do vậy, xem xét thẩm định cho vay một dự án xanh, phương án sản xuất kinh doanh xanh không khác nhau nhiều, về cơ bản vẫn là dựa trên quy chế cho vay theo quy định của Ngân hàng Nhà nước. Một việc cần làm nữa là đẩy mạnh công tác truyền thông để các tổ chức tín dụng lẫn DN hiểu hơn về kinh tế xanh, tín dụng xanh để nâng cao hiệu quả tiếp cận tín dụng xanh.

Hà Anh

Theo PGS.TS Phạm Tiến Đạt – Hiệu trưởng Trường ĐH Tài chính – Marketing, với mục tiêu đến năm 2050 giảm phát thải ròng bằng 0, Việt Nam chỉ còn 27 năm để thực hiện. Để hiện thực hóa mục tiêu này, Việt Nam nói chung và vùng Đông Nam bộ nói riêng cần nhiều bước đi đột phá, đặc biệt thu hút sự đồng hành của khu vực kinh tế tư nhân.