Thu hút nhân tài: Lương thôi chưa đủ

Theo Ban tổ chức Thành ủy TP.HCM, việc xây dựng chính sách thu hút chuyên gia, nhà khoa học và người có tài năng theo cơ chế đặc thù đã tạo động lực mới trong phát triển các ngành, lĩnh vực mũi nhọn, công nghệ cao của TP. Tuy nhiên, số lượng chuyên gia, nhà khoa học đã thu hút được còn hạn chế và mới chỉ tập trung vào một số ngành nghiên cứu trên phạm vi hẹp. Tính từ năm 2014 đến 2018, TP thu hút được 17 chuyên gia về công tác, đến nay còn 3 chuyên gia đang công tác tại Ban quản lý Khu Công nghệ cao TP.HCM. Vì đâu nên nỗi?

Bí thư Thành ủy Nguyễn Văn Nên tham quan khu vực trưng bày sản phẩm của Khu Công nghệ cao TP.HCM. Ảnh: T.S

Quá nhiều rào cản

Giai đoạn 2004-2015, Trung tâm Công nghệ sinh học (Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn TP.HCM) mời được một chuyên gia Việt kiều về làm việc toàn thời gian với mức lương thỏa thuận 10 triệu đồng/tháng vào năm 2004 và 25 triệu đồng/tháng vào năm 2015. Chuyên gia này đã có nhiều đóng góp cho trung tâm, góp phần giải quyết các nhiệm vụ kinh tế – xã hội cho TP và cả vùng phía Nam. Giai đoạn 2015-2018, trung tâm mời thêm được 3 chuyên gia nữa. Tuy nhiên từ năm 2019 đến nay thì không mời được ai, kể cả các chuyên gia đã hợp tác từ giai đoạn trước.

TS. Nguyễn Đăng Quân – Giám đốc Trung tâm Công nghệ sinh học – cho biết, yêu cầu phải làm việc toàn thời gian tại đơn vị là một rào cản không nhỏ; làm giảm khả năng thu hút, mời gọi các chuyên gia đang làm việc tại các trường đại học, viện nghiên cứu ở trong và ngoài nước về làm việc bởi những người này ít có khả năng bỏ công việc hiện tại của họ. Mặt khác, lương khoảng 15 triệu đồng/tháng không đảm bảo mức sống và làm việc tại TP. Những chính sách như hỗ trợ ban đầu 100 triệu đồng, 50% chi phí thuê nhà, thưởng 1% từ hiệu quả ứng dụng sản phẩm nghiên cứu cũng chưa đủ sức thu hút.

PGS.TS Trương Thị Hiền – nguyên Giám đốc Học viện Cán bộ TP.HCM – cho rằng, chế độ đãi ngộ khu vực công không bằng khu vực tư nên dễ làm nản lòng các chuyên gia, từ đó dẫn đến tình trạng di chuyển nhân lực chất lượng cao từ khu vực công sang tư.

“Mức lương 150 triệu đồng/tháng giai đoạn đầu thí điểm chính sách giảm dần xuống còn 15 triệu đồng/tháng là hoàn toàn không phù hợp, ngay cả chúng ta với mức lương này sống tại TP đã rất vất vả, chật vật”, bà Hiền nói.

Ông Nguyễn Việt Dũng – Giám đốc Sở Khoa học Công nghệ TP.HCM – thừa nhận, chính sách thu hút chuyên gia, nhà khoa học không phù hợp với thực tiễn và có nhiều bất cập. Quy trình thực hiện chính sách phức tạp, trung bình 1 năm chỉ tuyển được 1 người. Thu hút chuyên gia vào làm việc tại sở, ngành hoàn toàn không phù hợp bởi ở đó không có cộng sự, không có môi trường nghiên cứu, không có dữ liệu để chuyên gia thực hiện nhiệm vụ. Bên cạnh đó, khi thực hiện chính sách thu hút chuyên gia mới đã “bỏ quên” những chuyên gia đang làm việc tại chỗ. Hậu quả là có một số đơn vị có nhiều tiến sĩ học ở nước ngoài về làm đã bỏ đi bởi thu nhập hàng tháng quá thấp.

Các vấn đề đặt hàng của TP không có hệ thống, tầm nhìn không dài hạn và chưa được chuẩn bị chu đáo. Kênh đặt hàng thực hiện nhiệm vụ khoa học công nghệ, kênh thu thập thông tin tản mạn, rời rạc. Cho dù chuyên gia là giáo sư nhưng không có thông tin, dữ liệu, không hiểu được vấn đề mà TP đang gặp phải thì việc nghiên cứu cũng rất khó.

Thu hút nhân tài dựa trên cơ chế mở

Thu hút chuyên gia, nhà khoa học, người có tài năng để phục vụ đất nước là nhu cầu và đòi hỏi cấp thiết. Vì vậy cần xây dựng chiến lược nhân tài quốc gia một cách tổng thể, toàn diện. Bà Phạm Phương Thảo – nguyên Chủ tịch HĐND TP.HCM – góp ý, thời gian tới TP cần xây dựng chính sách ưu đãi bài bản hơn, từ chế độ phụ cấp cho đến nhà ở. TP có nhiều chuyên gia, nhà khoa học đang làm tại các trường, viện, do đó cần xem xét thu hút những người có tài năng theo chế độ đào tạo và bồi dưỡng. TP cũng nên hướng tới thu hút những người làm việc bán thời gian kết hợp làm việc từ xa; thu hút theo đơn đặt hàng; tùy từng trường hợp có thể thu hút làm việc theo biên chế cơ hữu.

TS. Hoàng Thế Bân – chuyên gia Khu Công nghệ cao TP.HCM – góp ý, TP nên học tập kinh nghiệm thành công của các quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc trong việc xây dựng đồng thời chính sách hội tụ và thu hút nhân tài dựa trên cơ chế mở, linh hoạt, uyển chuyển. Như vậy sẽ thu hút được nhiều nhân tài sẵn sàng đến làm việc, cống hiến, đóng góp trực tiếp vào việc phát triển nền khoa học công nghệ cũng như kinh tế xã hội.

Ông Dũng cho rằng, để thu hút chuyên gia thì chính sách nên tiếp cận theo phương pháp luận đổi mới sáng tạo mở, không nên nhìn mỗi góc độ trả lương vì sẽ không đủ. Cụ thể, cần xây dựng môi trường nghiên cứu, cơ sở vật chất, cơ chế chia sẻ thông tin dữ liệu, hợp tác các bên liên quan để tạo ra hệ sinh thái mở của khu vực công. Vì đổi mới sáng tạo không đến từ cá nhân, một chuyên gia mà đến từ cộng đồng, người dân, tổ chức doanh nghiệp. Khái niệm thu hút chuyên gia nên là thu hút tính chuyên gia, ý tưởng đổi mới sáng tạo của cả cộng đồng.

“Theo mô hình các nước trên thế giới đang đi, TP nên nghiên cứu thiết kế hình thành và duy trì ổn định hoạt động hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mở nhằm thu hút lực lượng xã hội tham gia giải quyết các vấn đề (như thiết kế xây dựng chính sách, giải pháp mô hình, các dịch vụ ứng dụng khoa học công nghệ thúc đẩy đổi mới sáng tạo…). Đồng thời thí điểm thực hiện cơ chế tài chính trong thực hiện nhiệm vụ khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo khác với quy định hiện hành để tạo hành lang pháp lý trong triển khai các nhiệm vụ dài hạn và phát triển trọng điểm”, ông Dũng nhấn mạnh.

Minh Phương