Thực tập – điểm xuất phát hình thành nhân cách giáo viên

Thực tập sư phạm là một công đoạn quan trọng trong quá trình đào tạo người giáo viên, được thực hiện vào năm thứ ba của chương trình đào tạo. Trong thời gian thực tập, giáo sinh được tiếp xúc trực tiếp với hoạt động liên quan đến nghề nghiệp của mình sau này. Bên cạnh đó, nó còn giúp giáo sinh củng cố mở rộng và nâng cao kiến thức chuyên môn, kỹ năng giao tiếp. Thông qua hoạt động thực tập, giáo sinh còn có thể vận dụng những lý luận dạy học ở trường ĐH vào thực tiễn giảng dạy ở nhà trường phổ thông.

Sinh viên ngành sư phạm thực tập (ảnh minh họa). Ảnh: I.T

Sự tự tin là chìa khóa của thành công

Thực tập là một công việc mang tính tích hợp rất cao những kiến thức sư phạm và sự trải nghiệm nghề nghiệp. Khi bước vào thực tập ở một trường phổ thông, các bạn hãy thể hiện sự tự tin và tác phong mẫu mực của một người thầy với học sinh. Các bạn cần hoàn thành tốt ba việc chính đó là: Công tác giáo dục, công tác giảng dạy và nghiên cứu khoa học. Sự tự tin là nền tảng của thành công. Muốn tự tin các bạn phải nắm được tâm lý học sinh. Khi đứng lớp, giáo sinh cần chú ý khâu diễn đạt sao cho rõ ràng và truyền cảm, tránh lan man, ôm đồm kiến thức, nên nhấn vào trọng tâm bài học. Trình bày bảng đẹp và hợp lý cũng là yêu cầu cần lưu ý. Ngoài ra, giáo sinh cần có khả năng bao quát lớp, với một phong thái chững chạc, tạo không khí tiết học tích cực, tránh thụ động, độc thoại, hoặc nghiêng nhiều về lý thuyết, giảng dài dòng. Giáo sinh nên cần nói ngắn gọn, đi thẳng vào trọng tâm bằng lời lẽ đơn giản. Thực tế cho thấy, một số sinh viên lúng túng khi ứng dụng công nghệ thông tin để giảng dạy, đôi khi lạm dụng một cách không cần thiết. Cần phân bố thời gian tiết dạy hợp lý, tránh bị “cháy” hay “ướt” giáo án. Tuy nhiên, những điều này, một số giáo viên phổ thông cho rằng, đó là những hạn chế khó tránh khỏi, và sinh viên sẽ dần dần tự rút kinh nghiệm và khắc phục trong quá trình đứng lớp sau này. Sau tiết học, giáo viên hướng dẫn và những người dự giờ sẽ góp ý, đánh giá tiết học. Giáo sinh nên lắng nghe và tiếp thu những ý kiến một cách cầu thị, bình tĩnh bằng thái độ chân thành của một người đi học nghề, tránh những phản ứng căng thẳng, đôi co với người hướng dẫn.

Đối với hoạt động chủ nhiệm

Trước khi sinh hoạt lớp, giáo sinh cần tìm hiểu kỹ nội quy học sinh của trường phổ thông mà mình đến thực tập, hiểu được đặc điểm tình hình lớp, tiêu chí đánh giá thi đua giữa các lớp học. Trong giờ sinh hoạt lớp, giáo sinh nên tạo bầu không khí thầy trò gần gũi, lắng nghe những tâm tư của học sinh, tạo cho các em sự tin tưởng, từ đó đề ra kế hoạch phù hợp và hiệu quả. Sinh viên Nguyễn Lam Trường (lớp sư phạm ngữ văn K2017) Trường ĐH Tây Nguyên chia sẻ: “Với sức trẻ, sự sáng tạo và nhạy bén, giáo sinh có thể tổ chức nhiều trò chơi theo chủ đề, xen kẽ các tiết mục văn nghệ phù hợp với nội dung buổi sinh hoạt”. Khi gặp tình huống sư phạm, giáo sinh nên kịp thời trao đổi, xin ý kiến của giáo viên hướng dẫn về biện pháp giáo dục. Đồng thời, để đợt thực tập đạt kết quả tốt, giáo sinh cần tích cực tham gia các hoạt động của tổ bộ môn và của nhà trường nơi giáo sinh thực tập.

Có kiến thức chuyên môn vững vàng

Bên cạnh đó các bạn sinh viên thực tập sư phạm cần có kiến thức chuyên môn, lương tâm nghề nghiệp và kỹ năng nghề nghiệp. Là một giáo viên hướng dẫn thực tập trong nhiều năm qua, tôi mong muốn ở sinh viên thực tập sư phạm là các bạn phải có một lượng kiến thức vững vàng để truyền đạt cho học sinh, nhất là kiến thức chuyên môn. Thứ hai, là phải có lương tâm nghề nghiệp và bản chất đạo đức của một nhà giáo. Thứ ba, cần có kỹ năng sư phạm. Đó là khả năng quan sát, nắm bắt tâm lý của học trò, khả năng xử lý tính huống sư phạm. Đối với hoạt động dự giờ. Một số giảng viên các bộ môn được phân công về các trường phổ thông để thăm hỏi và dự giờ sinh viên thực tập của bộ môn mình. Hoạt động dự giờ sinh viên thực tập sư phạm không chỉ là dịp để giảng viên trường ĐH đánh giá đúng tình hình thực tập, chất lượng và năng lực giảng dạy của sinh viên ở trường phổ thông. Bên cạnh đó, đây còn là cơ hội để giảng viên trường ĐH, đại diện cho cơ sở đào tạo, lắng nghe ý kiến phản hồi của giáo viên trường phổ thông về chất lượng sinh viên thực tập và chương trình đào tạo ở trường ĐH. Nhờ sự kết nối chặt chẽ này, chất lượng đào tạo sẽ được nâng cao và đáp ứng đúng nhu cầu thực tế giảng dạy ở trường phổ thông hơn. Sinh viên H’Nhược Knul (dân tộc Ê Đê), lớp sư phạm ngữ văn K2017 Trường ĐH Tây Nguyên cho rằng: “Hầu hết sinh viên thực tập đều rất vui mừng và phấn khởi khi được giảng viên về dự giờ các buổi thao giảng”. Từ đó, sinh viên chuẩn bị bài công phu, đứng lớp tự tin và giảng dạy tích cực hơn để thể hiện năng lực sư phạm của mình. Bên cạnh đó, các sinh viên cùng chuyên ngành còn tham gia dự giờ lẫn nhau, vừa để học hỏi rút kinh nghiệm cho bản thân, đồng thời góp ý cho nhau hoàn thiện hơn tiết dạy của mỗi người. Sinh viên thực tập rất quan tâm ý kiến nhận xét, đánh giá về tiết dạy mẫu từ phía giảng viên, giáo viên hướng dẫn và các sinh viên khác trong đoàn. Nhờ đó, sinh viên có thêm nhiều nguồn ý kiến khác nhau để đúc kết nên kinh nghiệm giảng dạy cho riêng mình.

Đến việc lập kế hoạch thực tập

Thời gian thực tập của sinh viên sẽ kéo dài, tùy theo sự sắp xếp của từng trường ĐH, cao đẳng và các đơn vị đăng ký thực tập. Do đó, để quá trình thực tập không bị lúng túng và bỡ ngỡ, mỗi sinh viên nên tự xây dựng kế hoạch thực tập cho riêng mình. Kế hoạch thực tập gồm có kế hoạch toàn đợt và kế hoạch từng tuần. Theo đó, giáo sinh cần nắm rõ kế hoạch của đoàn thực tập, kế hoạch hoạt động của đơn vị mình thực tập và sự sắp xếp của giáo viên hướng dẫn để xây dựng kế hoạch thực tập sao cho hợp lý.

Tóm lại, thực tập sư phạm là khâu thực hành nghề rất quan trọng trong quá trình đào tạo giáo viên, là hoạt động tất yếu để hình thành nghiệp vụ sư phạm, nhân cách người giáo viên tương lai. Đây cũng là dịp sẽ lưu lại nhiều kỷ niệm khó phai trong đời, là dịp để mỗi sinh viên sư phạm kiểm chứng lại năng lực sư phạm, lòng đam mê, sự tâm huyết với nghề của mình trước khi quyết định chọn dạy học là cái nghiệp đời mình.

TS. Đoàn Tiến Dũng