Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng: Cấm hay không?

Cuối tuần qua, tại Nhà Quốc hội đã diễn ra phiên giải trình về trách nhiệm quản lý Nhà nước về phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng do Ủy ban Xã hội phối hợp với Ủy ban Văn hóa, Giáo dục tổ chức.

Số người hút thuốc lá điện tử ngày càng tăng và trẻ tuổi

Phát biểu chỉ đạo tại phiên giải trình, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn khẳng định, phiên giải trình không chỉ có ý nghĩa quan trọng trong việc đưa ra các kiến nghị, giải pháp thực hiện có hiệu quả công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng mà còn thể hiện trách nhiệm của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội đối với việc phòng ngừa, bảo vệ thanh niên, thiếu niên khỏi các chất gây nghiện, góp phần hoàn thiện tốt hơn công tác chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Đặt câu hỏi tại phiên giải trình, đại biểu Trần Thị Vân – Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Ninh – nêu ý kiến, trong khi Bộ Y tế đề nghị cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, Bộ Công thương lại đề xuất thí điểm thuốc lá mới, đưa thuốc lá mới vào quản lý như đối với thuốc lá thông thường. Đề nghị đại diện Bộ Công thương làm rõ lý do, căn cứ của đề xuất này, đặc biệt là về tác động của đề xuất này, Nhà nước và người dân sẽ có được những lợi ích gì từ đề xuất này.

Giải trình vấn đề này, Thứ trưởng Bộ Công thương Phan Thị Thắng cho biết, hiện nay trên thế giới các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới đã ra đời từ lâu. Kết quả nghiên cứu cho thấy, số lượng người sử dụng, kinh doanh thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang rất nhiều. Nhận thấy các chế tài, văn bản pháp lý hiện nay chưa rõ ràng, chưa đủ tính răn đe đối với các đối tượng sản xuất, mua bán hàng giả nên Bộ Công thương đã thận trọng kiến nghị thí điểm với mục đích nâng cao hiệu quả quản lý trong vấn đề này.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Đặng Thuần Phong cho rằng, tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đối với sức khỏe, kinh tế, môi trường, đạo đức xã hội, tâm sinh lý, trật tự an toàn xã hội đã được nhận diện và cảnh báo từ lâu, nhưng đến nay hành lang pháp lý chưa có. Việc buông bỏ quản lý khiến thiếu các giải pháp phòng ngừa, chống tác hại của thuốc lá nung nóng, thuốc lá điện tử; đề nghị làm rõ trách nhiệm trong vấn đề này.

Trả lời ý kiến này, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, với vai trò trách nhiệm của cơ quan được Chính phủ giao nhiệm vụ phòng, chống tác hại của thuốc lá theo Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá, Bộ Y tế đã nắm bắt sự ảnh hưởng của thuốc lá điện tử, triển khai nhiều công việc tham mưu cho công tác quản lý Nhà nước. Cụ thể, bộ đã điều tra tình hình, phối hợp, hợp tác quốc tế để nắm bắt thực trạng của thế giới, phối hợp với các bộ, ngành xây dựng các báo cáo xin ý kiến các bộ, ngành, trình Chính phủ. Bên cạnh đó, bộ cũng đã tổ chức tổng kết, đánh giá 10 năm triển khai thực hiện Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá để cập nhật, bổ sung phù hợp với tình hình thực tiễn thay đổi. Việc xây dựng luật không thể thực hiện trong một sớm một chiều mà cần có các bằng chứng khoa học, đánh giá tác động kỹ lưỡng. Bộ Y tế đã có báo cáo đánh giá, tổng kết việc thực hiện Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và hiện đang tiếp tục triển khai xây dựng kế hoạch để sửa đổi luật này.

Đại biểu Huỳnh Thị Phúc – Đoàn ĐBQH tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu – đặt câu hỏi, trước những tác hại rõ ràng của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, Bộ Y tế có tham mưu Chính phủ trình Quốc hội ban hành một nghị quyết chuyên đề trước khi có luật để cấm việc sử dụng, mua bán thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng hay không? Việc ứng dụng công nghệ số, mạng xã hội trong tuyên truyền pháp luật đang được đẩy mạnh, tuy nhiên vai trò của các trang mạng này trong việc tuyên truyền phòng chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng hướng tới đối tượng thanh thiếu niên là chưa đạt, cần có giải pháp hiệu quả để tuyên truyền tốt hơn nữa trong thời gian tới.

Bộ trưởng Bộ Y tế trả lời, Bộ Y tế là cơ quan chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành trong tuyên truyền phòng chống tác hại của thuốc lá. Hàng năm, bộ phối hợp cùng Bộ GD-ĐT, Bộ Thông tin Truyền thông, Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Hội Phụ nữ Việt Nam, các bộ, ban, ngành, các cơ quan thông tấn báo chí để tăng cường về nội dung này. Bộ Y tế cũng phối hợp với Bộ GD-ĐT xây dựng cẩm nang hướng dẫn về phòng chống tác hại của thuốc lá, trong đó nhận diện các vấn đề tác hại của thuốc lá, tuyên truyền tới các đối tượng học sinh, sinh viên.

Năm 2023, 1.224 ca nhập viện do sử dụng thuốc lá điện tử

Theo báo cáo của Bộ Y tế tại phiên giải trình, điều tra tình hình sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành tại 34 tỉnh, thành phố năm 2020 cho thấy tỷ lệ hút thuốc lá điện tử ở người trưởng thành (15 tuổi trở lên) tăng 18 lần (từ 0,2% năm 2015 lên 3,6% năm 2020), trong đó tỷ lệ sử dụng thuốc lá cao nhất tập trung ở nhóm tuổi 15-24 với tỉ lệ là 7,3%, nhóm tuổi 25-44 tuổi (3,2%), 45-64 tuổi (1,4%).

Ở thanh thiếu niên, theo kết quả tổng hợp từ các cuộc điều tra của WHO (GSHS 2019), Bộ Y tế (GYTS 2022), và kết quả sơ bộ nghiên cứu Thực trạng sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trong học sinh tại 11 tỉnh, thành phố năm 2023 cho thấy, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong học sinh ở nhóm tuổi 13-17 tăng từ 2,6% năm 2019 lên 8,1% năm 2023; Ở nhóm 13-15 tuổi, tỷ lệ đã tăng hơn gấp đôi từ 3,5% năm 2022, lên 8% năm 2023; Ở nữ giới tuổi 11-18, cũng theo kết quả sơ bộ của điều tra tại 11 tỉnh năm 2023 thì tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử là 4,3%;

Cũng theo Bộ Y tế, tại Việt Nam mỗi năm có ít nhất 40.000 người tử vong vì các bệnh liên quan thuốc lá, trong đó đột quỵ, mạch vành, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, ung thư phổi là những nguyên nhân chính.

Theo báo cáo của gần 700 cơ sở khám chữa bệnh, bao gồm các bệnh viện trực thuộc Bộ Y tế, bệnh viện thuộc sở y tế và trung tâm y tế huyện, chỉ tính riêng năm 2023, có 1.224 ca nhập viện do sử dụng thuốc lá điện tử.

Về vấn đề xây dựng nghị quyết chuyên đề, bà Lan cho rằng, đây là phương án đã được tính đến, vì nếu chờ sửa đổi luật thì phải qua quy trình theo luật định, trong khi đó, nhiệm vụ xây dựng pháp luật của Bộ Y tế từ nay đến cuối nhiệm kỳ còn nặng với nhiều luật đang được trình, đặc biệt là Luật sửa đổi một số điều của Luật Dược, Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) sẽ trình Quốc hội trong kỳ họp sắp tới. Vì vậy, việc sửa đổi luật đòi hỏi phải có thời gian nên phương án xây dựng nghị quyết chuyên đề có thể sẽ được tính đến, để có giải pháp giải quyết tình hình cấp bách hiện nay.

Phát biểu kết luận phiên giải trình, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh đề nghị, trong năm 2024, Bộ Y tế chủ trì phối hợp với các bộ, ngành có liên quan rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng để đề xuất sửa đổi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá; chủ trì phối hợp nghiên cứu, đánh giá tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng để công bố thông tin chính thức về tác hại của các sản phẩm này.

Ngoài ra, các bộ, ngành cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức của nhân dân và đặc biệt là đối với thanh thiếu niên về tác hại của thuốc lá nói chung và thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng nói riêng; thường xuyên thanh tra, kiểm tra và xử lý hành vi vi phạm pháp luật có liên quan…

Nhóm PV