Thúy Kiều giỏi hồ cầm từ lúc nào?

Thúy Kiều biết đàn hát từ bao giờ? Tưởng câu hỏi vu vơ, vô bổ nhưng đấy lại là một sáng tạo của Thanh Tâm Tài Nhân. Ngu sơ tân chí (bộ sách viết về đời thật của Vương Thúy Kiều ra đời trước Kim – Vân – Kiều Truyện) ghi: “Bọn chủ sau khi mua cô bé họ Vương, đem về Giang Nam, dạy cho gảy đàn tì bà, thời gảy đàn tì bà hay, thổi sáo thành khúc, tiếng trong và cao”… Sách còn ghi rõ lúc ấy Thúy Kiều ba tuổi!

Thanh Tâm Tài Nhân đã thay đổi: Thúy Kiều thạo thơ phú, thích âm luật, thạo hồ cầm… ngay từ lúc còn ở với cha mẹ và hai em. Mà không chỉ Thúy Kiều, “cả hai chị em đều thạo thơ phú. Riêng Thúy Kiều (…) lại thích âm luật, rất thích ngón hồ cầm” (Nhị nữ câu thông thi phú. Thúy Kiều vưu hỉ âm luật, tối thiện hồ cầm – dòng 5, 6, hồi thứ nhất). Thanh Tâm Tài Nhân còn cho Thúy Vân không đồng tình với chị về việc thích âm nhạc. (Thúy Vân thường can rằng: Âm nhạc không phải là việc người con gái ở khuê phòng. Người ngoài nghe không nhã (Thúy Vân thường giản đạo, âm nhạc phi khuê trung sự, ngoại nhân chi bất nhã – dòng 6, hồi thứ nhất). Nhưng Thúy Kiều không nghe lời can ngăn của em, lại soạn bài nhạc “bạc mệnh” cho đàn hồ cầm “âm vận thê lương làm người nghe phải rơi lệ” (âm vận thê lương, văn giả lệ hạ).

Chắc có nhiều người cho rằng: Thúy Kiều đi Giang Nam học đàn hay việc Thúy Kiều biết đàn lúc còn ở với Thúy Vân có gì phải bàn? Chúng tôi cho rằng đấy là một chi tiết hay, một sự sáng tạo của Thanh Tâm Tài Nhân. Bởi như Ngu sơ tân chí, Kiều đi Giang Nam học đàn là để sau này, lớn lên phục vụ khách. Còn Kiều giỏi thơ phú, thích hồ cầm, soạn Bạc mệnh oán như một chuyện đương nhiên, vốn sẵn có trong con người mà sau này Kiều phải chịu kiếp “đoạn trường”. Cùng một sự việc, mục đích, phương thức khác nhau, tính cách, nguồn gốc sẽ khác biệt nhau.

Nguyễn Du, có lẽ cho đấy cũng là sáng tạo của Thanh Tâm Tài Nhân. Nguyễn Du viết về Thúy Kiều: Thông minh vốn sẵn tư trời/ Pha nghề thi họa đủ mùi ca ngâm/ Cung thương lầu bậc ngũ âm / Nghề riêng ăn đứt hồ cầm một trương/ Khúc nhà tay lựa nên chương/ Một thiên bạc mệnh lại càng não nhân…

Tôn trọng Kim – Vân – Kiều Truyện nhưng Nguyễn Du không lệ thuộc. Nguyễn Du không cho Thúy Vân thạo thơ phú mà chỉ Thúy Kiều có tài nghệ ấy. Âu cũng là hai tính cách nhân vật, hai cuộc đời mà từ tuổi ấu thơ đã có nhiều khác biệt.