Tía tô: Vị thuốc đa tác dụng…

Tạp Chí Giáo Dục

Thứ hai, 19.01.2009, 09:01

Tía tô, tử tô, tên khoa học là Perilla frutescens (L.) Briton, thuộc họ hoa môi (Lamaiaceae). Có vị cay, mùi thơm, tính ấm. Lá có tác dụng làm ra mồ hôi, lợi tiêu hóa, trừ cảm lạnh. Thân cành lợi tiêu hóa. Hạt trừ hen, trị ho, làm long đàm. Một số ứng dụng như sau:

Chữa cảm:

– Cảm lạnh: lá tía tô tươi một nắm, xắt nhỏ ăn với cháo nóng.

– Cảm cúm không có mồ hôi và ho tức ngực; nôn đầy: dùng 20g lá tươi giả nhỏ, chế thêm nước sôi, quấy đều gạn lấy nước nóng; hoặc dùng 10 lá xắt nhỏ trộn với cháo nóng, ăn rồi nằm nghỉ cho ra mồ hôi.

– Cảm mưa ướt gió lạnh, nóng rét, thân thể đau mỏi, nhức đầu sổ mũi, nôn đầy: dùng lá tía tô 15g, vỏ quýt cũ, củ gấu (hương phụ), gừng sống, hành trắng cả cây đều 10g xắt uống lúc thuốc còn nóng.

– Cảm mạo, sốt, nhức đầu, đau các khớp xương: lá tía tô, sâm đại hành, trần bì, chỉ xác, cát cánh, cam thảo, mộc hương, bán hạ, gừng khô, tiền hồ mỗi thứ 10g, nước 600ml, sắc còn 200ml, chia 3 lần uống trong ngày.

– Cháo giải cảm: Lá tía tô xắt nhỏ 10g, hành sống giã nhỏ 5g, gừng tươi giã nhỏ ba lát, gạo tẻ 30g, muối vừa đủ. Nấu cháo nhừ, cho tía tô, hành, gừng, muối khuấy đều, ăn khi còn nóng. Ra mồ hôi sẽ nhẹ người.

– Cảm cúm gai rét không ra mồ hôi: tía tô, lá chanh, bạc hà, lá sả, mỗi thứ một nắm nấu nước xông.

– Cảm cúm có ho và nhức đầu: tía tô, kinh giới, lá lốt: một nắm, củ ném 50 củ, nghệ tươi, gừng tươi: ba lát. Đổ ba chén nước đun sôi kỹ, xông cho ra mồ hôi rồi uống thêm một chén nước nóng.

– Cảm cúm bốn mùa: tía tô, kinh giới: 20g, sắn dây, bạc hà: 10g, nghệ, gừng: 8g và sài hồ 15g. Trừ gừng là dùng tươi, còn lại đều khô. Đổ ba chén nước sắc còn một chén uống khi nóng, uống xong đắp chăn nằm cho ra mồ hôi.

– Cảm sốt khi mang thai: đang có mang thai mà cảm sốt, không nền dùng kháng sinh, tốt nhất là dùng tía tô, kinh giới, mỗi thứ một nắm, đổ hai chén sắc còn một chén để nguội uống, tiếp đó ăn một chén cháo nóng có đập một quả trứng gà lấy lòng đỏ quậy đều.

Ngộ độc cua, cá, dị ứng, nổi mẩn ngứa:

– Giã lá tía tô vắt lấy nước cho uống, bã thì xát vào chỗ ngứa.

– Lá tía tô 10g, gừng tươi 10g, cam thảo 4g, nước 600ml, sắc còn 200ml chia 3 lần uống trong ngày khi thuốc đang nóng; hoặc lá tía tô khô 10g, sắc uống nóng.

Tức ngực muốn mửa: Nhai sống một nắm lá tía tô với vài lát gừng.

Sưng vú: Lá tía tô giã nát đắp lên vú, lại lấy một nắm nửa sắc uống.

Đau bụng động thai: cành và lá tía tô sắc đặc uống dần.

Có thai gần sinh bị phù thủng toàn thân: vỏ gừng tươi 40g, lá và cành tía tô 80g. Đổ ba chén nước đun sôi kỹ (khi đun nhớ đậy nắp kín), xông cho ra mồ hôi và và uống thêm một chén nước nóng, bài thuốc này vừa có tác dụng an thai.

An thai: Cành tía tô sắc uống thường xuyên có tác dụng an thai chữa hen suyễn và người già ho đàm mạn tính: dùng hạt tía tô và hạt cải bẹ, mỗi thứ 10g, tán bột, uống hàng ngày với nước sắc lá táo chua và dây tơ hồng sao, làm thang.

Chữa mụn cóc: Dùng lá tía tô tươi vò xát vào, ngày 4-5 lần, xát liên tục mụn sẽ khô hết ngứa rồi rụng.

Lương y Nguyễn Công Đức

(Khoa Y học cổ truyền, ĐH Y dược TP.HCM)