Tiễn biệt nhà giáo, NSND Đoàn Dũng!

Tin người nghệ sĩ tài hoa, người thầy tận tụy của nhiều thế hệ nghệ sĩ sân khấu, điện ảnh Việt Nam qua đời nhanh chóng lan truyền. Dẫu biết là sinh lão bệnh tử nhưng sự ra đi của ông vẫn khiến cho công chúng và các thế hệ học trò không khỏi ngậm ngùi, thương tiếc…

NSND Đoàn Dũng (thứ 2 từ phải sang) cùng NSND Đinh Bằng Phi, nghệ sĩ hóa trang Xuân Chính tham dự triển lãm ảnh của nhà báo Thanh Hiệp

Sau thời gian chống chọi với căn bệnh thận, biến chứng sang tim mạch rồi bị nhiễm trùng thần kinh, dù được các bác sĩ của Bệnh viện Thống Nhất (TP.HCM) tận tình cứu chữa, NSND Đoàn Dũng đã trút hơi thở cuối cùng ngày 17-9 tại Bệnh viện Thống Nhất, hưởng thọ 80 tuổi.

“Cây đa, cây đề” của điện ảnh Việt Nam

NSND Đoàn Dũng tên thật là Nguyễn Anh Dũng, sinh ra ở Hà Nội. Ông là sinh viên khóa đầu tiên của Trường Nghệ thuật Sân khấu I (nay là Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội), chung lớp với NSND Thế Anh, NSND Trà Giang… Ra trường, ông được điều về hoạt động tại Nhà hát kịch Việt Nam, sau đó trở thành Phó Giám đốc nhà hát.

Ông từng tham gia một số phim nổi tiếng như: Rừng O Thắm, Thủ lĩnh áo nâu, Biển lửa, Vĩ tuyến 17 ngày và đêm, Dòng sông thơ ấu, Ngõ hẹp, Trái đắng, Nàng Hương, Nguyễn Đình Chiểu, Ngọn tháp Hà Nội, Đất và lửa Ninh Thành Lợi…Ông giữ chức vụ Hiệu trưởng Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh TP.HCM từ năm 1996, đến 2000 thì về hưu.

Trong thời gian làm báo, tôi may mắn nhiều lần được làm việc với nhà giáo – NSND Đoàn Dũng. Đó là một người nghệ sĩ có vẻ bề ngoài “xù xì” nhưng luôn sống đặt nghĩa tình lên hàng đầu. Ông trọng chữ tín nên thường phản ứng thô mộc, gai góc. Nhưng đó chính là hình ảnh và phẩm chất của một nghệ sĩ sân khấu, điện ảnh đặc biệt. Có lần hẹn để viết bài về ông, ông trả lời ngay: “Tôi không có gì mới để viết, báo chí hãy quan tâm đến các thế hệ học trò của tôi, các em rất giỏi”. Sau đó vài hôm, gặp ông ở Hội Điện ảnh TP.HCM, tôi giải thích cho ông biết đây là bài viết cho mục Thời đi học của những người nổi tiếng của Báo Giáo dục TPHCM, ông vui vẻ nhận lời vì: “Thời đi học của tôi rất thú vị và đáng nhớ. Tuy nhiên, tôi chỉ chia sẻ với các bạn với danh nghĩa của một người đi trước, chứ không phải là người nổi tiếng…”. Ông là thế, luôn khiêm tốn, chưa bao giờ chịu nói nhiều về bản thân mình.

Đoàn Dũng được Nhà nước phong tặng các danh hiệu: NSƯT đợt 1 năm 1984, NSND đợt 4 năm 1997. Năm 1999, ông được trao tặng Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng nhì; Huân chương Lao động hạng nhì. Ngoài ra, ông còn được trao huy chương Vì sự nghiệp nghệ thuật sân khấu, huy chương Vì sự nghiệp nghệ thuật điện ảnh, huy chương Vì sự nghiệp văn học nghệ thuật, huy chương Vì sự nghiệp giáo dục, Bằng khen của Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch, danh hiệu giảng viên dạy giỏi cấp bộ…

Lần cuối cùng gặp ông là hồi tháng 4-2018, NSND Đoàn Dũng đi chấm Liên hoan sân khấu kịch nói toàn quốc. Ông đã có những nhận định chính xác về tác phẩm tham dự liên hoan, đồng thời có nhiều ý kiến cải cách việc tổ chức liên hoan, hội diễn để hiệu quả đạt được không rời xa đời sống sàn diễn. Những lời nhận xét, góp ý chân tình của ông đã nhận được sự tán đồng sâu sắc của các nghệ sĩ tham gia. Tuy nhiên, sự thẳng thắn, bộc trực của ông cũng đã làm mất lòng nhiều đồng nghiệp trẻ “mắc bệnh ngôi sao”. Nhưng ông tin, sau này khi làm nghề lâu năm, các em mới thấm thía những lời nói của ông mà sống chết với nghề…

Người thầy của nhiều thế hệ học trò

Các thế hệ học trò của ông nay đã thành danh như Lý Hùng, Ngọc Hiệp, Nhâm Minh Hiền, Hồng Ánh, Hoài An, Phương Điền, Vũ Ngọc Đãng, Nguyễn Quang Dũng, Hữu Nghĩa, Quyền Linh, Lê Tuấn Anh, Kim Khánh, Mỹ Khanh… Khi hay tin ông nằm xuống, tất cả các thế hệ đều xúc động gọi ông da diết: “Bố ơi!”, “Thầy ơi!”…

Đạo diễn Phương Điền – một học trò từng được NSND Đoàn Dũng giảng dạy vào thập niên 1990. Khi đó, ông mới chuyển từ Hà Nội vào TP.HCM giảng dạy. Xuất thân là diễn viên, ông luôn có phương pháp dạy đơn giản, gần gũi và hiệu quả. “Thầy lúc nào cũng trông như ông Bụt, ông tiên với học trò”, Phương Điền hồi tưởng.

Diễn viên Lý Hùng từng thọ giáo thầy Đoàn Dũng, xem ông như người cha thứ hai của anh. Ký ức về sự giản dị của người thầy khắc sâu vào lòng Lý Hùng. Năm 2010, anh mời NSND Đoàn Dũng tham gia phim lịch sử cổ trang Tây Sơn hào kiệt do hãng phim Lý Huỳnh sản xuất. “Thời đó, đạo cụ hóa trang của đoàn làm phim còn thiếu thốn. Tôi đề nghị thầy Đoàn Dũng cạo một nửa đầu để đóng vai Tôn Sĩ Nghị, một đại thần nhà Thanh. Thầy nhận lời ngay vì cho rằng đó là trách nhiệm của một diễn viên. Tôi nhớ có lần quay cảnh chiến trận, Tôn Sĩ Nghị tháo chạy cùng một con ngựa. Vì lo cho sức khỏe của thầy, chúng tôi nói chỉ cần diễn cảnh nhân vật dắt ngựa chạy, nhưng thầy phản đối, bảo rằng muốn diễn thật nhất. Vậy là thầy tập làm quen với con ngựa đến thuần thục để phục vụ cảnh quay”, Lý Hùng kể.

Linh cữu của NSND Đoàn Dũng được quàn tại Nhà tang lễ TP.HCM. Lễ viếng diễn ra vào ngày 18-9 và động quan vào ngày 19-9, sau đó, ông được hỏa táng ở Bình Hưng Hòa.

Vĩnh biệt ông, một người thầy đáng kính, một nghệ sĩ tài hoa trong lòng công chúng!

Bài, ảnh: Khôi Nguyên