Tiến sĩ Alan Phan: “Kiến tạo người trẻ Việt toàn cầu từ lòng tự hào dân tộc”

Từ cậu bé thuyền nhân trên đất Mỹ, tiến sĩ Alan Phan, một trong những tên tuổi hàng đầu trong khối giáo dục quốc tế có mặt tại Việt Nam với hành trang 22 năm kinh nghiệm làm hiệu trưởng nhiều trường quốc tế từ Chennai đến Thượng Hải, từ London đến Tây Ban Nha, khao khát tạo dựng những công dân Việt toàn cầu biết tự hào mình là người Việt Nam.

Tiến sĩ Alan Phan – Tổng hiệu trưởng trường NLCS TPHCM

Chào tiến sĩ Alan Phan, xin ông chia sẻ hành trình khiến ông quyết định quay về Việt Nam và đưa triết lý giáo dục công dân toàn cầu vào ngôi trường NLCS TP.HCM (North London Collegiate School HCMC)?

Tôi rời Việt Nam và đến Mỹ năm tám tuổi. Khi đó cha mẹ tôi không biết nói tiếng Anh và rất nghèo. Tiếng Anh lúc ấy như một “tấm vé hòa nhập” mà bất cứ người nhập cư nào cũng cần đến. Nhưng dù có hòa nhập đến đâu, tôi vẫn không thể quên được tiếng mẹ đẻ. Khi trở về Việt Nam, tôi lập tức cảm thấy thân quen như được về nhà. Tôi muốn ươm mầm niềm tự hào đó cho học trò tôi để các em biết tự hào về xuất thân của mình, về một nền văn hóa giàu bản sắc và có lịch sử lâu dài.

Ở Việt Nam, tôi chứng kiến một quan điểm nhầm lẫn phổ biến khi nghĩ rằng trẻ chỉ cần biết nói tiếng Anh và chỉ giỏi tiếng Anh mới trở thành công dân toàn cầu. Nhiều gia đình người Việt, đang sống ở Việt Nam nhưng con lại không giỏi tiếng Việt vì cha mẹ chỉ muốn nói tiếng Anh để "luyện" cho con, khiến trẻ dần mất ngôn ngữ, mất đi bản sắc dân tộc, danh tính và cuối cùng là mất văn hóa. Điều đó khiến tôi thấy buồn. Tôi tin rằng ta cần xây dựng nền tảng tiếng Việt cho trẻ trước, nuôi dưỡng lòng tự hào của bé với ngôn ngữ của mình, không nên vì tiếng Anh mà tước bỏ tiếng mẹ đẻ của bé.

Nhưng cha mẹ chọn tiếng Anh cho con vì ưu thế cạnh tranh mà ngôn ngữ này đem lại, ông nghĩ sao về chọn lựa này?

Tại sao cha mẹ không nghĩ bé sẽ sở hữu cả hai ngôn ngữ cùng lúc? Nếu chỉ biết nói tiếng Anh thì con sẽ ra sao khi quay về Việt Nam để làm ăn, để lãnh đạo công ty gia đình, để lập công ty riêng? Nhiều nhân viên của con vẫn là người Việt, con vẫn cần hiểu họ. Nếu chỉ biết mỗi tiếng Anh, con phải sống ở nước ngoài luôn hoặc chỉ có thể làm công ty nước ngoài. Vậy có phải ta đã loại bỏ một cơ hội của trẻ vì chỉ có một ngôn ngữ không?

Ở NLCS TP.HCM, chúng tôi giảng dạy tất cả các bài học bằng 2 ngôn ngữ, cả tiếng Việt và tiếng Anh do 2 giáo viên (giáo viên Việt Nam và giáo viên nước ngoài) cùng phụ trách. Chúng tôi đảm bảo rằng, học sinh của chúng tôi sẽ xuất sắc như những học sinh NLCS quốc tế, đặc biệt là các con sẽ thành thạo tiếng Việt và giỏi tiếng Anh hơn cả những học sinh học trường quốc tế đơn ngữ khi ứng dụng mô hình song ngữ từ Trường NLCS Jeju (Hàn Quốc) vào giảng dạy.

NLCS TP.HCM – Nơi kiến tạo những công dân Việt toàn cầu từ lòng tự hào dân tộc

Nhiều gia đình thống nhất chỉ nói tiếng Anh với con để bé biết nói nhanh hơn. Ông có nghĩ việc học hai ngôn ngữ cùng lúc như trường NLCS TP.HCM sẽ khiến bé nói chậm hơn không?

Tôi nghĩ ba mẹ đã đánh giá thấp con trẻ. Nếu chỉ có một phụ huynh nói tiếng Việt, người còn lại nói tiếng Anh, bé sẽ nhanh chóng học cả hai ngôn ngữ cùng lúc. Thậm chí, nếu trong môi trường của bé có thêm một ngôn ngữ thứ ba, bé sẽ học luôn cả ngôn ngữ thứ ba. Những điều này đã được nhiều đề tài nghiên cứu chứng nhận. Não của trẻ nhỏ cực kỳ dễ thích nghi, ngay lập tức tiếp nhận bất cứ ngôn ngữ xung quanh và bé sẽ học tất cả các ngôn ngữ này cùng lúc.

Phần mà cha mẹ thấy bé "chậm" là phần phát triển tiếng nói. Vì bé đang tìm cách kết nối trong đầu và xem mình nên nói tiếng gì với ai đây. Khi nhìn thấy vậy cha mẹ nghĩ ồ con mình chậm quá nhưng điều này rất bình thường trong quá trình phát triển ngôn ngữ. Cháu của tôi có cha là người Mexico, cháu sống với ba mẹ tôi nói tiếng Việt, và người lớn trong nhà nói tiếng Anh với nhau. Cháu nói chậm hơn các bạn cùng lứa. Nhưng khi vừa tròn ba tuổi, lập tức cháu nói cả ba ngôn ngữ cùng lúc.

Phương pháp dạy hai ngôn ngữ cùng lúc của NLCS TP.HCM có gì khác với phương pháp mà các trường dạy song ngữ khác đang áp dụng?

Song ngữ là khi bạn học thêm một ngôn ngữ thứ hai. Ở Việt Nam, mô hình song ngữ được áp dụng tại hầu hết các trường đó là dạy tiếng Việt buổi sáng và tiếng Anh buổi chiều, nội dung học chỉ lặp lại qua hai ngôn ngữ.

Ở NLCS TP.HCM, chúng tôi áp dụng phương pháp Ngâm ngôn ngữ [Dual language immersion] tức là dạy cả hai ngôn ngữ cho trẻ trong cùng một lớp học. Ví dụ, khi bé học môn địa lý, thầy giáo nước ngoài sẽ nói "So in HCMC we have districts. How many districts are there in the city?", rồi ngay lúc đó, cô giáo nói tiếng Việt có thể hỏi bé luôn: "Các con có biết vì sao thành phố mình lại chia thành nhiều quận không? Có thành phố nào giống như vậy không?"

Hai giáo viên không "dịch" lại câu nói của nhau, mà hai ngôn ngữ cùng đối thoại với bé với nội dung bổ trợ cho nhau, để tạo ra giao tiếp giàu nội dung và tự nhiên. Bé nghe thấy cả hai từ "quận" và "district" cùng lúc và cùng biết hai từ đó đề cập đến một khái niệm mà bé sẽ tìm hiểu trong bài học. Thầy cô giáo không cần dạy kiểu học thuộc lòng từ vựng "quận" nghĩa là "district".

Cách này gọi là phương pháp "chung thủy với ngôn ngữ", giáo viên sử dụng ngôn ngữ của họ khi giao tiếp với bé, mô phỏng một môi trường ngôn ngữ thông suốt như trong gia đình đa ngôn ngữ. Bé và thầy cô giáo sẽ tiếp tục phát triển quá trình giao tiếp đó trong suốt ba năm đầu tiên đi học bởi vì chúng tôi muốn bé sẽ phát triển hoàn chỉnh ngôn ngữ vào khoảng 8-9 tuổi.

Sau đó khi trẻ lớn hơn, chúng tôi vẫn sẽ luôn có giáo viên người Việt dạy các môn như lịch sử, địa lý Việt Nam, và sẽ có phần giảng kết nối tri thức lịch sử, địa lý đó với sự vận hành của thế giới. Bé là người Việt, chúng tôi tin rằng bé nên hiểu về lịch sử và vị trí của Việt Nam trên thế giới, từ đó xây dựng tâm thế vững vàng và bản sắc cho bé để trở thành công dân toàn cầu.

Tất cả thầy cô ở NLCS TP.HCM đều thành thật xây dựng tình cảm chân thành với học sinh

Ngoài những điều đó, ông nghĩ chúng ta cần làm gì để xây dựng cho bạn trẻ Việt tâm thế vững chắc của công dân toàn cầu, hiểu và tự hào về bản sắc của chính mình?

Chúng tôi chú trọng từng việc làm nhỏ nhất để đảm bảo một không gian giáo dục văn minh, tiến bộ nhằm kiến tạo những công dân Việt toàn cầu luôn tự tin vào bản sắc của mình. Ví dụ, ở NLCS TP.HCM, tất cả người Thầy đều bình đẳng trong không gian giảng dạy, dù đó là người Việt hay người nước ngoài. Bởi chúng tôi tin rằng, các em sẽ nhìn thấy hình ảnh của chính mình thông qua cách hành xử của người lớn. Tôi muốn các em luôn ghi nhớ rằng người Việt hoàn toàn có khả năng để đảm đương các vị trí quan trọng ngay từ những năm đầu đời để sau này khi đi du học hoặc lớn lên ở phương Tây, các em hoàn toàn tự tin cạnh tranh với bạn bè quốc tế.

Ông có chia sẻ triết lý giáo dục của NLCS TP.HCM là “học trò hạnh phúc là học trò thành công”. Vậy trường làm thế nào để thực hiện điều đó?

Chúng tôi tập trung vào sứ mệnh chăm sóc học trò tận tâm. Thầy cô gặp các con mỗi buổi sáng khoảng 35 phút, trò chuyện với trẻ về bản sắc của trẻ, quan hệ với mọi người xung quanh, những điều xảy ra ở nhà… để chúng tôi hiểu có thể chăm sóc con ra sao. Mỗi lớp học của chúng tôi tối đa chỉ có 20 em học sinh với sự chăm sóc thường xuyên của 3 nhân sự, bao gồm 1 giáo viên chủ nhiệm người Việt, 1 giáo viên chủ nhiệm người nước ngoài và 1 trợ giảng – tỉ lệ giáo viên/học sinh trong một lớp cao nhất tại Việt Nam. Đây là điều mà khó trường nào có thể thực hiện được nhưng NLCS TP.HCM làm được vì 100% lợi nhuận từ giáo dục sẽ được tái đầu tư vào nhà trường, nhằm tạo nên chất lượng vượt trội và mang đến những giá trị tốt đẹp nhất cho học sinh.

Tất cả thầy cô tại trường đều thành thật muốn xây dựng tình cảm chân thành với bé. Nếu bé thích một con sâu trong vườn, cô giáo sẽ bảo bé về nhà tìm hiểu thêm và kể lại cho cô nghe về cách con sâu sống và lớn lên. Từ những khích lệ và gợi mở đó, bé sẽ bắt đầu hành trình tự học đến suốt đời.

Chúng ta biết nhiều cha mẹ ngày nay có kỳ vọng lớn vào tương lai của trẻ, làm sao một ngôi trường có triết lý giáo dục về hạnh phúc có thể giúp trẻ đáp ứng kỳ vọng có thành tích tốt?

Trường NLCS TP.HCM của chúng tôi là trường chọn. Các bé vào học đã có tiềm năng rất tốt, không phải chỉ chuyện điểm số hay bài học, mà còn ở phần hành vi, như việc bé yêu thích học hỏi, khám phá, tự tin.

Mức độ học thuật của trường cũng cao hơn. Đa số các trường dạy đến trình độ trung bình. Chúng tôi dạy các bé đến trình độ dẫn đầu. Chúng tôi ứng dụng thuật ngữ "Zone of Proximal Development" mà nhà tâm lý học Lev Vygotsky đưa ra, là nếu bạn dạy trẻ tri thức hơi cao hơn một chút so với trình độ của trẻ, trẻ cần phải vất vả một chút, học cách xoay sở, học cách phạm lỗi, bộ não như vậy mới có thể học cái mới. Nếu ta chỉ dạy bé ở đúng trình độ của bé, một số em sẽ nhanh chán.

Chúng tôi muốn chắc chắn bé không thấy chán, không bỏ cuộc, và chúng tôi thách thức bé đi tìm câu trả lời cho những gì bé chưa biết và bé phải học cách suy nghĩ, tìm câu trả lời ngay từ khi còn nhỏ. Đó là cách giúp cho học sinh của các trường NLCS ở Anh Quốc, Jeju, Dubai, Singapore,… đạt được kết quả học tập cực kỳ tốt. Tại NLCS Jeju, 95% học sinh mang quốc tịch Hàn Quốc đã đạt điểm IB là 39/45 trong năm 2021 – vượt chuẩn trung bình của thế giới ở mức 33/45 điểm. Chúng tôi sẽ ứng dụng mô hình này tại Việt Nam với tỷ lệ học sinh người Việt là 99%. Và các em cũng sẽ đạt những kết quả đáng tự hào như vậy, để làm nền tảng đưa các em với các trường đại học, các học viện hàng đầu thế giới.

Học trò hạnh phúc là học trò thành công – Tiến sĩ Alan Phan chia sẻ

Để dạy các bé đến trình độ này, nhà trường tìm kiếm đội ngũ giáo viên ra sao?

Quá trình tuyển dụng giáo viên của chúng tôi khá dài. Đầu tiên tôi và phó hiệu trưởng phỏng vấn tất cả các giáo viên. Mỗi chúng tôi có hai buổi phỏng vấn với họ. Đến vòng cuối, ứng viên sẽ phỏng vấn trực tiếp với lãnh đạo NLCS ở Anh Quốc. Và khi trúng tuyển, họ sẽ tham dự một khoá đào tạo nghiệp vụ tại trụ sở của trường tại Anh để đảm bảo chất lượng của đội ngũ giảng dạy đạt chuẩn NLCS toàn cầu.

Một ngôi trường đặc biệt như vậy sẽ tìm kiếm và mong muốn gì ở phụ huynh để có thể đem lại chất lượng giáo dục tốt nhất cũng như hạnh phúc cho trẻ?

Chúng tôi khao khát tìm gặp những phụ huynh mong muốn con của mình có thể khám phá về thế giới và bản thân, nhưng vẫn để bé được làm trẻ con. Ở trường tôi, các bé tan trường lúc 16 giờ chiều. Sau đó, xin phụ huynh hãy để bé chơi nhạc, vẽ vời hay chơi thể thao, những thứ khuyến khích sự sáng tạo hơn là học thuật.

Khi chơi thể thao như môn đá bóng, bé sẽ học về cách chơi cùng đồng đội, cách phối hợp, thậm chí học về sự khó chịu khi phải ứng phó với bạn cùng chơi có tính cách khác biệt hay gây hấn. Bé nên được dần học cách ứng phó với những hoàn cảnh đó.

Hãy thành thật rằng cuộc sống ngoài kia sẽ có rất nhiều hoàn cảnh khiến ta khó xử, đầy những người khiến ta vất vả, và nếu bé phát triển kỹ năng đó từ sớm, điều đó sẽ giúp bé rất nhiều trong tương lai. Tất cả những va chạm đó sẽ khích lệ thêm tình yêu tự học ở trẻ. Bài học đó sẽ theo con suốt đời dù bất cứ đâu. Một bạn nhỏ hạnh phúc sẽ là bạn nhỏ thành công.

Tiến sĩ Alan Phan được mời từ Mỹ về Việt Nam làm tổng hiệu trưởng của trường NLCS TP.HCM. NLCS là một trong những ngôi trường học thuật hàng đầu Anh Quốc, nơi đào tạo ra nhiều nhà lãnh đạo nổi tiếng thế giới như Gillian Tett – Tổng biên tập Financial Times (Mỹ), Chella Franklin – Sĩ quan thiết kế vũ khí và tàu chiến… Hiện NLCS TP.HCM đã hoàn tất mọi công tác chuẩn bị để sẵn sàng chào đón học sinh trong năm học 2022-2023. Thông tin thêm về trường, có thể xem thêm tại htpp://nlcshcmc.edu.vn

Tiến sĩ Alan Phan từng là Hiệu trưởng tại Trường Quốc tế ACS Hillingdon ở London, Hiệu trưởng tại Trường Quốc tế Mỹ ở Barcelona, Chennai và Thượng Hải. Ông tốt nghiệp cử nhân Ngôn ngữ học, Đại học California tại Irvine và là Tiến sĩ Giáo dục của Đại học Bath (Anh Quốc).

T.D.V