Trong xu hướng đổi mới giáo dục hiện nay, việc tổ chức mô hình “vừa học văn hóa, vừa học nghề” tại các trường trung cấp được xem là hướng đi chiến lược nhằm thực hiện mục tiêu kép: phổ cập học vấn và phát triển nguồn nhân lực trẻ có tay nghề.
Tại TP.HCM, Trường Trung cấp Bách Nghệ là một trong những đơn vị tiên phong triển khai mô hình này theo tinh thần Nghị quyết 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục – đào tạo và Nghị quyết 57-NQ/TW về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Sau hai năm thực hiện, mô hình đã cho thấy hiệu quả rõ rệt: học sinh sau tốt nghiệp trung học cơ sở không chỉ tiếp tục được học văn hóa phổ thông mà còn sớm được đào tạo nghề nghiệp, giảm hẳn nguy cơ bỏ học và tăng khả năng tìm việc làm ổn định.
Gắn đổi mới giáo dục với nhu cầu nhân lực của xã hội
Theo Thông tư 15/2022/TT-BGDĐT, học sinh sau khi hoàn thành chương trình trung học cơ sở có thể học trung cấp kết hợp học văn hóa phổ thông. Các môn toán, ngữ văn, lịch sử là bắt buộc; còn vật lý, hóa học, sinh học và địa lý là môn tự chọn, được bố trí phù hợp với từng nhóm nghề. Đây là bước tiến quan trọng trong chủ trương phân luồng học sinh, tạo điều kiện để các em vừa hoàn thiện học vấn, vừa có nghề nghiệp cụ thể để lập thân, lập nghiệp.
Tại Trường Trung cấp Bách Nghệ TP.HCM, mô hình này được triển khai theo hướng linh hoạt, hài hòa giữa học văn hóa và học nghề. Nhà trường hiện đào tạo ba nhóm chính: kỹ thuật – công nghệ (công nghệ thông tin, cơ điện tử, điện tử viễn thông, bảo trì ô tô, cơ khí, điện lạnh), kinh tế – dịch vụ (kế toán, quản trị kinh doanh, tài chính – ngân hàng, hướng dẫn du lịch), và thẩm mỹ – nghệ thuật – ngôn ngữ (tạo mẫu và chăm sóc sắc đẹp, thiết kế đồ họa, tiếng Anh). Mỗi lớp học văn hóa được ghép từ nhiều nhóm nghề khác nhau, sĩ số không quá 45 học sinh nhằm đảm bảo hiệu quả giảng dạy.
Thời khóa biểu được thiết kế linh hoạt, phân bổ đều giữa học nghề và học văn hóa, giúp học sinh không bị quá tải. Khi tốt nghiệp, các em được cấp bằng trung cấp cùng giấy chứng nhận đủ khối lượng kiến thức văn hóa trung học phổ thông – đủ điều kiện liên thông lên cao đẳng, đại học hoặc đi làm ngay. Thực tế cho thấy, tỷ lệ học sinh đăng ký học văn hóa tại trường tăng nhanh: khóa 23 (2023-2025) có 308 em trong tổng số 1.106 học sinh, chiếm 28%, trong khi khóa 24 (2024-2026) đã có 451 em trên 825, tương đương 55%. Con số này phản ánh rõ hiệu quả và sức hút của mô hình, đồng thời góp phần giảm tình trạng học sinh bỏ học sớm sau THCS – một vấn đề từng được ngành giáo dục địa phương đặc biệt quan tâm.
Mô hình vừa học văn hóa, vừa học nghề đã chứng minh tính đúng đắn trong bối cảnh mới. Học sinh được trang bị tri thức phổ thông song song với kỹ năng nghề nghiệp, từ đó tự tin tham gia thị trường lao động hoặc học tiếp lên các bậc học cao hơn. Việc gắn giáo dục nghề nghiệp với dạy học văn hóa còn giúp hình thành thói quen học tập suốt đời, đáp ứng xu hướng chuyển đổi số trong giáo dục và việc làm.
Bên cạnh đó, nhà trường đã đầu tư cơ sở vật chất hiện đại, đội ngũ giáo viên đạt chuẩn và đẩy mạnh hợp tác với doanh nghiệp để học sinh được thực hành nghề trong môi trường thực tế. Mối liên kết “nhà trường – doanh nghiệp” không chỉ giúp chương trình đào tạo sát với nhu cầu thị trường lao động mà còn mở ra cơ hội việc làm cho học sinh ngay khi còn trên ghế nhà trường.
Phát huy hiệu quả, khắc phục khó khăn để nhân rộng mô hình
Tuy đạt nhiều kết quả tích cực, mô hình “vừa học văn hóa, vừa học nghề” vẫn đối mặt với một số khó khăn. Tỷ lệ học sinh tham gia học văn hóa dù tăng nhanh nhưng chưa đạt 100% do việc học này mang tính tự nguyện. Ngoài ra, không ít học sinh đầu vào có học lực văn hóa yếu, gây khó khăn cho việc tiếp thu chương trình THPT.
Một số trường đại học hiện vẫn chưa công nhận đầy đủ khối lượng kiến thức văn hóa giảng dạy trong các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, khiến học sinh gặp trở ngại khi xét tuyển liên thông. Chương trình đào tạo hiện tại tuy đã tích hợp hai mảng văn hóa – nghề nghiệp nhưng vẫn cần được hoàn thiện hơn để tránh tình trạng học chồng chéo, nặng nề.
Để mô hình phát huy tối đa hiệu quả, Trường Trung cấp Bách Nghệ kiến nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo sớm hoàn thiện khung chương trình tích hợp kéo dài từ 3 đến 4 năm, bảo đảm cân đối giữa khối lượng kiến thức và kỹ năng nghề. Bên cạnh đó, cần có chính sách đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học số, thư viện điện tử, cũng như đẩy mạnh đào tạo đội ngũ giáo viên giảng dạy văn hóa trong các cơ sở nghề nghiệp. Một kiến nghị quan trọng khác là thống nhất công nhận văn bằng và chứng chỉ của mô hình này trên phạm vi toàn quốc, để học sinh có thể tiếp tục học lên mà không bị rào cản hành chính.
Trong định hướng giai đoạn 2025-2030, Trường Trung cấp Bách Nghệ đặt mục tiêu thu hút thêm nhiều học sinh sau THCS tham gia giáo dục nghề nghiệp, đặc biệt chú trọng tăng tỷ lệ học sinh nữ, góp phần đạt chỉ tiêu 87% lao động qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ vào năm 2025. Các nhóm ngành trọng điểm được ưu tiên gồm công nghệ thông tin, cơ khí – ô tô, tự động hóa, logistics, y tế, du lịch, xây dựng và môi trường. Nhà trường cũng dự kiến mở rộng hợp tác quốc tế để trao đổi kinh nghiệm về đào tạo song song văn hóa – nghề nghiệp, phù hợp với xu thế hội nhập toàn cầu.
Có thể thấy, mô hình “vừa học văn hóa, vừa học nghề” không chỉ giúp học sinh hoàn thiện kiến thức phổ thông mà còn trang bị kỹ năng thực hành, khả năng thích ứng với thị trường lao động hiện đại. Việc nhân rộng mô hình này sẽ góp phần quan trọng trong việc giảm tình trạng bỏ học sau THCS, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và khẳng định vai trò then chốt của giáo dục nghề nghiệp trong phát triển kinh tế – xã hội của TP.HCM nói riêng và cả nước nói chung.
TS. PHAN HOÀNG DŨNG
Bình luận (0)