Trang bị kỹ năng sống cho học sinh: Gia đình phải “gánh” một phần

“Con tôi 10 tuổi, thích ăn fast food (thức ăn nhanh) và chỉ uống nước ngọt. Lo ngại bởi trọng lượng của bé ngày càng tăng nhưng chúng tôi không làm sao cắt đứt cơn thèm của con, càng không thể khuyên bé đừng ăn fast food nữa!”, chị Trần Thị Thanh, nhà ở quận 3 cho biết. Còn chị Lan Anh, quận Gò Vấp cho hay mình đã “choáng” như thế nào khi cậu con trai 17 tuổi nói đang… “bồ kết” một bạn gái trong lớp. Sau khi “tra hỏi” con, chị Anh đòi “sống chết” nếu con không chịu học hành và cấm tiệt cậu nghĩ đến chuyện yêu đương. Để rồi, suốt một tháng sau cậu con trai của chị Anh chẳng những không thèm nói chuyện với mẹ mà còn có biểu hiện ngang bướng, bất cần. Theo bác sĩ Thông, ở hai trường hợp trên, phụ huynh cần trang bị cho các em một kỹ năng nhận thức. Tuy nhiên, với chị Thanh, sẽ không có hiệu quả nếu chỉ sử dụng lý thuyết suông mà phải dùng thực tế hình ảnh để tác động đến nhận thức của bé. Như chị Thanh có thể đưa bé đến các bệnh viện nhi đồng, để bé “mục sở thị” những trường hợp “phì nhiêu”, nhập viện do ăn uống dư thừa quá mức, từ đó biết tự điều chỉnh thực đơn của mình. Còn với chị Lan, cũng như nhiều bậc phụ huynh khác, thay vì sử dụng “quyền cha mẹ” để cấm cản, chúng ta nên lắng nghe con, sau đó nhẹ nhàng khuyên bảo hoặc đưa ra một cái… hẹn “vấn đề này sẽ suy nghĩ rồi bàn sau” nếu chưa tìm được phương án giải quyết. Bởi lẽ, mọi cách giải quyết của người lớn (nếu đúng) đều là bài học kỹ năng mà các em nhận được.

Theo Tổ chức Y tế thế giới, kỹ năng sống chính là nội lực tâm lý, là kiến thức ứng dụng trong thực tế cuộc sống của mỗi cá nhân. Còn bản lĩnh là tính quyết định, sự độc lập của mỗi người và biết chịu trách nhiệm với quyết định của mình mà không bị tác động bởi bất kỳ yếu tố nào khác. Được trang bị đầy đủ kỹ năng sống sẽ giúp ta trở thành một người có bản lĩnh. Bác sĩ Thông nhận định, nguyên nhân chủ yếu của những vụ bạo lực học đường gần đây là do các em chưa được trang bị kiến thức để ứng xử trước mọi tình huống, và chưa có sự chuẩn bị về tâm lý để nhận thức được sự việc. Do đó, các em hầu như chỉ hành xử theo bản năng, nhằm chứng tỏ, thể hiện và khẳng định cái tôi của mình.

Để trang bị kỹ năng cho các em, bác sĩ Thông cho rằng: “Không nên phó thác hay mong đợi hoàn toàn ở trách nhiệm nhà trường. Dưới góc độ tâm lý, trong ba môi trường gia đình – nhà trường – xã hội thì chính truyền thống, nếp sống, văn hóa của gia đình mới là yếu tố quyết định nhất trong việc hình thành cá tính, nhân cách của các em”. Trong khi hầu hết các ông bố, bà mẹ thường muốn “che giấu” cái xấu, điều không hay hoặc các biến cố từng xảy đến với gia đình thì bác sĩ Thông khuyến cáo: “Chúng ta nên chia sẻ với các con về trải nghiệm của mình, những thành bại ngọt đắng của gia đình để các con hình dung và nhận thức. Những thất bại của chúng ta biết đâu là bài học, kỹ năng giải quyết khi các con gặp phải một vướng mắc tương tự”. Trường hợp một bà mẹ không dư dả về kinh tế nhưng yêu cầu của con, bằng mọi giá phải tổ chức buổi tiệc sinh nhật “hoành tráng” tại một nhà hàng cao cấp, để rồi sau đó bà “còng lưng” bù đắp khoản phung phí này thì vô tình bà đã tự làm hỏng con mình. Thay vào đó, bà nên chia sẻ với con việc kiếm tiền khó khăn như thế nào, bữa tiệc là sự phung phí ra sao. Đây là cách trao cho con kỹ năng sống để biết mình là ai, ở đâu, muốn gì và phải làm gì cho đúng.