Trẻ vị thành niên và hành vi tự bạo hành

Cách đây không lâu, một bé gái 13 tuổi được gia đình đưa đến Đơn vị Tâm lý – BV Nhi đồng I. Nguyên nhân là trước đó bé lấy kéo và tự cắt da ở cánh tay đến chảy máu. Đây không phải là lần đầu tiên bé có hành vi tự gây tổn thương cho bản thân mà là lần thứ 20. Khi được hỏi tại sao lại có những hành vi kỳ cục như vậy, bé cho biết vì buồn bực ba mẹ không để bé tự do chơi với bạn. Một nguyên nhân khác là bé ganh tị với anh vì cho rằng ba mẹ thương anh nhiều hơn. Chỉ vào những vết sẹo chi chít trên cánh tay của bé, các bác sĩ hỏi bé có cảm thấy đau không khi tự cắt như vậy, bé trả lời: “Không. Con cảm thấy thích thú và giảm được nỗi buồn”. Bé cũng cho biết thêm, trong số những người bạn của mình có một bạn mỗi khi buồn bực cũng tự lấy dao, hoặc kéo cắt vào mông đến khi chảy máu mới thôi. Người bạn này giải thích sở dĩ cắt vào mông mà không phải chỗ khác là để không ai thấy sẹo…

Một bé gái khác, 12 tuổi cũng được gia đình đưa đến Đơn vị Tâm lý bởi trung bình một tháng bé lại dùng móng tay hoặc đầu bút bi cào xước da đùi, da ngực cho chảy máu. Qua tìm hiểu, các bác sĩ phát hiện bé có kinh nguyệt sớm nên cảm thấy lo lắng và có phần giận bản thân mình. Do vậy, mỗi khi đến kỳ kinh nguyệt hoặc nghe gia đình bình luận về sự phát triển thể chất của mình là bé lại tự gây tổn thương cho bản thân.

Do thay đổi nhà ở cũng như trường học và thường xuyên phải ở trong căn nhà mới một mình nên một cậu bé 17 tuổi cũng đã có những hành vi tự gây tổn thương bản thân như hai cô bé nói trên. Mỗi khi ba mẹ đi vắng, để cảm thấy dễ chịu cũng như giảm căng thẳng thần kinh, cậu bé thường dùng dao cạo râu cắt vào cánh tay. Mãi đến khi cánh tay bị nhiễm trùng, gia đình mới phát hiện và đưa vào BV…

Hành vi tự bạo hành bản thân đang có chiều hướng gia tăng trên thế giới cũng như ở nước ta. Hành vi này được lặp đi lặp lại nhiều lần khi trẻ bị căng thẳng, lo âu, giận dữ, trầm cảm và bị áp đảo. Trẻ có thể dùng dao cạo, kéo, điếu thuốc lá đang cháy, bật lửa, kẹp giấy, nắp viết, móng tay, đồ bấm móng tay để tự gây tổn thương trên cơ thể.

Khi có hành vi bạo hành như thế, trẻ VTN cho rằng đó là hành vi kỳ dị, điên cuồng nhưng trẻ không thể ngưng thực hiện hành vi ấy. Tự bạo hành bản thân là một cách để xoa dịu và tăng cảm giác mạnh bạo. Hành vi này có thể kèm theo một số hành vi khác như lái xe một cách liều lĩnh, ăn cắp ở các cửa hàng, quan hệ tình dục không an toàn, lạm dụng chất gây nghiện…

Những trẻ sống trong môi trường không an toàn như: cha mẹ không quan tâm chăm sóc, cha nghiện rượu, bạo lực trong gia đình, đặc biệt là trẻ mắc bệnh tâm thần nhưng không được điều trị thường có những hành vi tự gây tổn thương bản thân. Lúc đó, cơ thể trẻ đáp ứng với tổn thương bằng cách bài tiết chất endorphin (có tác dụng giống như ma túy) làm cho trẻ cảm thấy “phê” như khi sử dụng ma túy. Vì vậy, tự gây tổn thương được một lần, trẻ sẽ “nghiện”…

Viết nhật ký, tập thể dục… để chữa bệnh

Với những trẻ có hành vi tự bạo hành, có 2 cách điều trị. Thứ nhất là điều trị bằng tâm lý. Qua giao tiếp với trẻ, người lớn có thể tìm ra nguyên nhân sâu xa của hành vi này. Từ đó hướng dẫn trẻ điều trị bằng cách viết nhật ký, vẽ, tập thể dục hoặc ngồi thiền. Đồng thời, gia đình phải thay đổi cách đối xử với trẻ như không quá bao bọc, không bỏ rơi trẻ một mình. Tuyệt đối không phê phán, chỉ trích những hành vi trước đó của trẻ…

Ngoài điều trị bằng tâm lý, với những trẻ có dấu hiệu trầm cảm hoặc lo âu thì phải đưa tới bác sĩ tâm thần để trẻ được uống thuốc.

BS Phạm Ngọc Thanh (BV Nhi đồng I)