Triển khai đề án dạy và học ngoại ngữ: Chồng chất khó khăn

Theo Phó thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân: “Khi tuyển lao động Việt Nam, doanh nghiệp nước ngoài cho rằng, một trong những yếu kém đầu tiên của lao động Việt Nam đó là ngoại ngữ. Vì vậy, trong 10 năm tới phải tập trung học tiếng Anh để sau 10 năm nữa, ngoại ngữ phải là thế mạnh của lao động Việt Nam. Đó là mục tiêu của đề án”.

Theo Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Vinh Hiển, năm 2008, Đề án dạy và học ngoại ngữ trong hệ thống giáo dục quốc dân giai đoạn 2008-2020 được phê duyệt với mục tiêu đặt ra: Đổi mới toàn diện việc dạy và học ngoại ngữ… để đến năm 2015, đạt được một bước tiến rõ rệt về trình độ, năng lực sử dụng ngoại ngữ; đến năm 2020, thanh niên tốt nghiệp ĐH, CĐ, TCCN có đủ năng lực ngoại ngữ sử dụng độc lập trong học tập và làm việc, coi đây là thế mạnh của người dân Việt Nam.

Tuy nhiên, ông Hiển cũng cho biết tất cả các bạn bè quốc tế khi làm việc với ban quản lý đề án đều cho rằng mục tiêu của nó thực sự khá cao và đầy tham vọng.

Trong khi, cái đích về thời gian đang đến gần, thì cho đến hôm nay điểm xuất phát còn chơi vơi khi mới có 45/63 tỉnh, thành xây dựng được đề án cụ thể cho địa phương mình, 18 tỉnh thành khác vẫn đang nợ.

Ngay tại các thành phố lớn, việc triển khai cũng gặp rất nhiều khó khăn. Cụ thể, tại TP.HCM sau 11 năm đưa chương trình tiếng Anh tăng cường vào giảng dạy từ lớp 1 đến lớp 12, mới chỉ có 10% HS phổ thông được học chương trình này trong những điều kiện giáo viên và cơ sở vật chất tốt, chương trình chuẩn quốc tế. Hiện tại, 50% HS tiểu học được học các chương trình ngoại ngữ.

Một lãnh đạo Sở GD-ĐT TP.HCM, nói: “Chúng ta đang gặp phải những bất cập của việc dạy và học ngoại ngữ trước đòi hỏi của sự hội nhập và phát triển kinh tế. Tình trạng lãng phí, kém hiệu quả của việc dạy và học ngoại ngữ đòi hỏi chúng ta phải xem xét một cách nghiêm túc thực trạng dạy và học ngoại ngữ trong các trường phổ thông trong những năm qua, từ đó tìm ra những giải pháp khả thi nhằm nâng cao hiệu quả, chất lượng việc dạy và học ngoại ngữ trong nhà trường, thực hiện mục tiêu đề án của Chính phủ nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển tương lai của đất nước”.

Một loạt những khó khăn trong việc dạy ngoại ngữ ở các cơ sở giáo dục tỉnh Hải Dương cũng được ông Lương Văn Cầu, Phó giám đốc Sở GD-ĐT tỉnh đưa ra: “Ở nhiều trường, các thiết bị tối thiểu cho việc học tiếng như đài, băng, đĩa CD, các thiết bị nghe nhìn khác còn chưa đủ hoặc cũ, hỏng, không đảm bảo chất lượng, chưa được mua sắm, bổ sung kịp thời. Hầu hết các trường, chưa có phòng học ngoại ngữ riêng; các thiết bị hiện đại như máy chiếu đa năng, máy chiếu vật thể… còn ít. Nhiều trường, nhất là các trường tiểu học gặp khó khăn trong việc tăng cường cơ sở vật chất, mua sắm, bổ sung, thay thế thiết bị do kinh phí hạn chế”.

Đại diện Sở GD-ĐT Đà Nẵng thừa nhận: Khi triển khai đề án, nhất là bậc tiểu học, vấn đề khó khăn và nan giải nhất vẫn là yêu cầu của đội ngũ giáo viên giảng dạy tiếng Anh bậc này phải đảm bảo tiêu chuẩn của Bộ GD-ĐT quy định (trình độ B2) và có kỹ năng, nghiệp vụ sư phạm để giảng dạy cho đối tượng học sinh tiểu học. Giáo viên thiếu cả về số lượng lẫn năng lực chuyên môn và năng lực sư phạm.

Theo Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển, các chính sách, định mức kinh tế kỹ thuật đặc thù phù hợp với các đặc điểm yêu cầu cao năng lực, trách nhiệm và chế độ đãi ngộ trong điều kiện này đối với lực lượng chuyên trách, đặc biệt là các chuyên gia trong nước, quốc tế tham gia đề án chưa có quy định cụ thể.

Trong quá trình tuyển dụng giáo viên ngoại ngữ, đặc biệt là giáo viên tiếng Anh tiểu học, các cơ sở giáo dục gặp nhiều khó khăn do chưa có chỉ tiêu biên chế, chế độ tiền lương, thù lao cho giáo viên tiếng Anh tiểu học còn bất cập.

Giáo viên tốt nghiệp đại học chuyên ngữ, trình độ năng lực ngoại ngữ đạt bậc 5 và năng lực sư phạm giỏi muốn tham gia dạy tiểu học nhưng những quy định về trình độ và mức lương chưa tháo gỡ được nên không thu hút được số giáo viên này gây ra tình trạng thừa giáo viên giỏi nhưng lại thiếu người dạy tiếng Anh tiểu học.

Điều quan trọng nhất hiện nay là chất lượng dạy học ngoại ngữ đại trà chưa cao do mục tiêu dạy và học ngoại ngữ đặt ra chưa rõ ràng, đội ngũ giáo viên dạy ngoại ngữ còn nhiều hạn chế; phương pháp dạy và học ngoại ngữ còn rất lạc hậu (học ngoại ngữ để đi thi) dẫn đến trình độ sử dụng ngoại ngữ của HS còn thấp.

Ông Hiển cũng cho rằng, các cơ sở giáo dục, các địa phương cần ưu tiên tập trung nguồn lực, tạo điều kiện cho tất cả giáo viên tận tụy với nghề có cơ hội để được tập huấn, bồi dưỡng, đào tạo lại, đào tạo mới, đáp ứng được yêu cầu mới về chuẩn năng lực ngoại ngữ; các cơ sở giáo dục, đặc biệt là các khoa và trường sư phạm ngoại ngữ cần chủ động hợp tác với các sở GD-ĐT trong nỗ lực đào tạo theo nhu cầu của địa phương, thực hiện cam kết, minh bạch về chất lượng đầu ra; các địa phương cần có phương án hỗ trợ, đầu tư, đặt hàng cho các cơ sở giáo dục đào tạo, bồi dưỡng giáo viên cho địa phương và tăng cường giám sát chất lượng đầu ra của các cơ sở này.

Phát biểu tại hội nghị, Phó thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân cho rằng, vấn đề đặt ra đối với đề án là chuyển ngoại ngữ như một môn học thành công cụ để học tập, kiếm sống. HS Việt Nam có năng lực ngoại ngữ nhưng chưa có phương pháp học và động lực học. Vì thế, phương pháp dạy và học phải khác trước. Cái khác đầu tiên là cách đánh giá. Sẽ không cấp chứng chỉ ngoại ngữ A, B, C nữa mà chuyển sang hệ thống chuẩn mực quốc tế; bên cạnh công cụ giấy có công cụ số; giáo viên phải chuẩn. Các địa phương phải làm quyết liệt vấn đề này.