Trung thu 2011: Tết Trung thu của Việt Nam

Mâm cỗ Trung thu thông thường hình con chó được làm bằng tép bưởi, gắn hai hạt đậu đen làm mắt. Xung quanh có bày thêm hoa quả và các loại bánh nướng, bánh dẻo thập cẩm hoặc là loại bánh chay có hình lợn mẹ với đàn lợn con béo múp míp, hình cá chép là phổ biến. Hạt bưởi thường được bóc vỏ và được xiên vào những dây thép, phơi khô từ 2-3 tuần trước khi đến hôm rằm, và đến đêm Trung thu, những sợi dây bằng hạt bưởi được đem ra đốt sáng.

Những loại quả, thức ăn đặc trưng của dịp này là chuối và cốm, quả thị, hồng đỏ và hồng ngâm màu xanh, vài quả na dai… Đặc biệt, bưởi là thứ quả không thể thiếu được. Đến khi trăng lên tới đỉnh đầu chính là giây phút phá cỗ, mọi người sẽ cùng thưởng thức hương vị của Tết Trung thu. Phong tục trông trăng cũng liên quan đến sự tích chú Cuội trên cung trăng, do một hôm Cuội đi vắng, cây đa quý bị bật gốc bay lên trời, chú Cuội bèn bám vào rễ cây níu kéo lại nhưng không được và đã bị bay lên cung trăng với cả cây của mình. Nhìn lên mặt trăng, có thể thấy một vết đen rõ hình một cây cổ thụ có người ngồi dưới gốc, và trẻ em tin rằng, đó là hình chú Cuội ngồi gốc cây đa.

Tết Trung thu ở miền Bắc còn có tục hát Trống Quân. Đôi bên nam nữ vừa hát đối đáp với nhau, vừa đánh nhịp vào một sợi dây gai hoặc dây thép căng trên một chiếc thùng rỗng, bật ra những tiếng “thình thùng thình” làm nhịp cho câu hát. Các câu hát vận (hát theo vần, theo ý) hoặc hát đố có khi có sẵn, có khi lúc hát mới ứng khẩu đặt ra.

Cuộc đối đáp trong buổi hát Trống Quân rất vui và nhiều khi gay go vì các câu đố hiểm hóc. Trai gái dùng điệu hát Trống Quân để hát trong những đêm trăng rằm, nhất là vào rằm tháng 8. Trai gái hát đối đáp với nhau vừa để vui chơi vừa để kén chọn bạn trăm năm. Người ta dùng những bài thơ làm theo thể thơ lục bát hay lục bát biến thể để hát. Tục hát Trống Quân, theo truyền thuyết, có từ thời vua Lạc Long Quân đời Hồng Bàng. Tết Trung thu của người Hoa không có phong tục này.

Vào dịp Tết Trung thu có tục múa Sư tử còn gọi là múa Lân. Người Hoa hay tổ chức múa Lân trong dịp Tết Nguyên đán. Người Việt lại đặc biệt tổ chức múa Sư tử hay múa Lân trong dịp Tết Trung thu. Con lân tượng trưng cho điềm lành. Người ta thường múa Lân vào hai đêm 14 và 15. Đám múa Lân thường gồm có một người đội chiếc đầu lân bằng giấy và múa những điệu bộ của con vật này theo nhịp trống. Đầu lân có một đuôi dài bằng vải màu do một người cầm phất phất theo nhịp múa của lân. Ngoài ra còn có thanh la, não bạt, đèn màu, cờ ngũ sắc, có người cầm côn đi hộ vệ đầu lân…

Trẻ em thì thường rủ nhau múa Lân sớm hơn (ngay từ mùng 7 mùng 8) và để mua vui chứ không có mục đích lĩnh giải. Tuy nhiên, có người yêu mến vẫn gọi các em để thưởng tiền. Ngoài ý nghĩa vui chơi cho trẻ em và người lớn, Tết Trung thu còn là dịp để người ta ngắm trăng tiên đoán mùa màng và vận mệnh quốc gia. Nếu trăng thu màu vàng thì năm đó sẽ trúng mùa tằm tơ, nếu trăng thu màu xanh hay lục thì năm đó sẽ có thiên tai, và nếu trăng thu màu cam trong sáng thì đất nước sẽ thịnh trị.

Ở nước ta, Tết Trung thu ít bị ảnh hưởng của Tết Trung thu của người Trung Quốc. Tết Trung thu của người Việt Nam thường gắn liền với hình ảnh chị Hằng, chú Cuội. Vào rằm tháng 8, người ta bày cỗ Trung thu trong khung cảnh trăng thanh gió mát với những đặc sản của mùa thu để tạ ơn trời đất và dâng cúng tổ tiên. Bên cạnh việc bày cỗ trông trăng trong không khí thanh bình yên ả, nam nữ cùng nhau hát đối đáp, hát Trống Quân, trẻ em rộn rã trong đám múa Lân, rước đèn…

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn quan tâm đến công tác bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em, Trung thu nào Người cũng có thư thăm hỏi, động viên và chúc mừng các em thiếu niên, nhi đồng: “Trung thu trăng sáng như gương/ Bác Hồ ngắm cảnh nhớ thương nhi đồng”.

Những vần thơ thân thương trìu mến đó được Bác viết ra tự đáy lòng mình đã thể hiện tình cảm sâu sắc của Người đối với trẻ em Việt Nam. Với 12 bức thư, bài thơ Trung thu gửi các em thiếu niên, nhi đồng là một phần quý báu của tư tưởng Hồ Chí Minh về chăm lo cho thế hệ trẻ.

Thấm nhuần tư tưởng của Người, Tết Trung thu hàng năm đã trở thành ngày hội lớn của tất cả trẻ em, các em được gia đình, các cấp, các ngành và toàn xã hội chăm lo. Vào dịp này, từ các vị lãnh đạo cao nhất của Đảng và Nhà nước đến các vị chức sắc của địa phương đều cùng vui Trung thu và tặng quà cho các em. Đêm hội Trung thu, trẻ em được bày cỗ ngắm trăng, rước đèn, sinh hoạt văn nghệ tùy theo phong tục tập quán của mỗi vùng, mỗi miền.

Đối với mỗi người lớn chúng ta, Trung thu về là dịp để thực hiện ước nguyện của Bác Hồ kính yêu với thế hệ tương lai của đất nước: “Vì lợi ích mười năm trồng cây/ Vì lợi ích trăm năm trồng người”.