Từ câu hát ru trở thành lớp học

Lớp học ra đời rất đỗi thân thương. Chẳng là cứ hàng ngày, cô Thanh thường hát các ca khúc Bèo dạt mây trôi, Làng quan họ quê tôi, Trên rừng 36 thứ chim… để ru ngủ đám học trò của mình. Ít ai biết những lời ca, làn điệu ngọt ngào, sâu lắng vào ban trưa đã dần thấm vào tâm hồn các em từ khi nào không hay. Để rồi một ngày chính các em hỏi cô, “Chúng con muốn được học dân ca, cô dạy cho chúng con được không?” khiến cô bảo mẫu không khỏi xúc động nhận lời.

Cô Thanh sinh ra và lớn lên tại Yên Dũng – Bắc Giang, không phải cái nôi quan họ nhưng ngay từ nhỏ, cô thường được nghe các cô, các chú, những người cao tuổi trong làng hát làn điệu dân ca đặc sắc này. Ngày rằm ngày lễ, làng đều tổ chức múa hát quan họ để chào mừng, giao lưu thế là cô cũng tham gia, cũng í… a hát cùng. Rồi cô đâm ra ghiền… đến độ những lúc Đài Tiếng nói Việt Nam phát sóng chương trình dân ca ba miền, cô không hề bỏ sót lấy một bài nào về dân ca quan họ. Mỗi lần nghe như vậy, cô lại ghi vội tên và lời bài hát mới vào cuốn vở. Nhờ thế, cô học được khá nhiều bài.

Lớn lên, niềm mong muốn theo đuổi ngành âm nhạc dân tộc không thành vì gia đình buộc cô phải gác ngang niềm đam mê để theo đuổi ngành sư phạm mẫu giáo (gia đình bắt cô ra Hà Nội để học Trường Sư phạm Mẫu giáo Trung ương). Thế nhưng tâm hồn người con gái vùng Kinh Bắc vẫn luôn hướng đến những làn điệu mượt mà năm xưa. Vận dụng kiến thức âm nhạc được học trong trường, cô tự viết lời cho nhiều bài hát mang chủ đề tình yêu quê hương như: Đường phố đẹp tươi, Yêu quê… Với thể loại dân ca quan họ được hát theo lối truyền khẩu, không có nốt nhạc, chỉ có số ít bài được nhạc sĩ ký âm thì cô đã dựa vào đó tự vỡ lời bài hát để xướng âm.

Và về sau này, những ngày làm bảo mẫu tại Trường Minh Đạo, khi nghe học trò thổ lộ muốn học hát dân ca quan họ thì tình yêu âm nhạc bấy lâu kìm nén, ấp ủ trong cô được khơi nguồn. Trong niềm vui khó tả, cô chia sẻ: “Tôi rất bất ngờ nhưng thật hạnh phúc. Các em là những học sinh miền Nam nhưng lại có thể yêu dân ca vùng Bắc bộ đến vậy. Không chỉ tôi mà Ban giám hiệu cũng rất ủng hộ, mở ngay một căn phòng trên tầng 1 cho cô trò có chỗ sinh hoạt hàng ngày. Nếu như có nhiều lớp học như thế này thì có lẽ học sinh biết nhiều đến dân ca hơn”.

Có vô vàn bài hát dân ca, song cô Thanh chọn lựa cho học trò của mình những bài như: Trống cơm, Vui bốn mùa, Trên rừng 36 thứ chim, Lý cây đa, Tam pháp nhập môn, Cò lả… Theo cô, trong dân ca, thể loại nhạc giao duyên trữ tình chiếm đến 80%, thế nên không phải bài nào cô Thanh cũng dạy cho học trò của mình. Cô cho biết: “Mình phải chọn lựa những bài chứa đựng lời ca, lời thơ giàu chất trữ tình mang tính giáo dục mà truyền đạt cho các em. Điều này vừa phù hợp với lứa tuổi các em, lại vừa định hướng, nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ, lớn lên để biết yêu quê hương, đất nước”.

Để hát được dân ca quan họ cũng không dễ, đặc biệt các em lại là học sinh miền Nam, ít có điều kiện tiếp xúc nhiều với loại hình âm nhạc này. Vì vậy trước khi đi vào phần luyện âm, cô giảng dạy cho trò phần nội dung, ý nghĩa bài hát trước. Sau đó cô hát mẫu ít nhất hai lần để học sinh có thể nghe và hát theo. Ngoài ra, cô còn vận dụng lối hát bài Cò lả để dạy cho các em hát những câu ca dao, tục ngữ như: Ơn thầy cô dạy dỗ chúng ta/ Em luôn ghi nhớ mới là trò ngoan hay Công cha như núi Thái Sơn….

Từ lối dạy này, tất cả những nét đẹp văn hóa vùng miền đã được cô truyền đạt đến các em. Đâu đó nón quai thao quan họ Kinh Bắc, áo tứ thân với dải lụa đào kèm theo khăn vấn tạo nên nét duyên dáng cho người con gái… ẩn hiện trong bài hát. Đâu đó những sinh hoạt văn hóa vùng miền như Trèo lên quán dốc ngồi gốc ối a cây đa, rằng tôi lý ối a cây đa… (bài Lý cây đa)… cho đến vẻ đẹp thiên nhiên khắp vùng miền đất nước như Trên rừng 36 (chim tôi mà) thứ chim là chim chèo bẻo, thứ chim (tôi) chích chòe, trong quan họ người trồng tre này còn như… (bài 36 thứ chim) hiện ra trong từng lời giảng, từng điệu hát. Chẳng thế, lời ca, ý thơ đậm chất trữ tình, giàu giá trị nhân văn cứ du dương, trầm bổng vấn vít lấy những ánh mắt thơ ngây của học trò. Cô bảo mẫu cứ ngưng lời hát, bắt nhịp hai, ba là đồng thanh các em ngân vang í… a.

Thầy Lê Thanh Hải, Hiệu trưởng Trường TH Minh Đạo cho biết: “Học nhạc dân tộc giúp các em học tình yêu thương bạn bè, thầy cô cha mẹ, yêu những người xung quanh. Từ các nét đẹp về quê hương, về phong tục tập quán chứa đựng trong nội dung bài hát giúp các em hiểu biết thêm về văn hóa của từng vùng miền, góp phần khơi dậy tình yêu đất nước. Mặt khác, còn là môi trường giúp các em có năng khiếu âm nhạc thể hiện tài năng, niềm đam mê của mình, để sau này cũng có thể theo đuổi nền âm nhạc dân tộc. Thiết nghĩ chúng ta nên phát huy những sân chơi lành mạnh này”.

Sau gần hai năm sinh hoạt, với khoảng 20 em ban đầu, đến nay lớp học đã có đến hơn 40 em. Cứ đến những ngày lễ hội của trường, cô trò lại tập tành múa hát. Nào nón quai thao, áo tứ thân, nào áo dài khăn đóng… các bạn biểu diễn như những diễn viên chuyên nghiệp để dâng lên thầy cô, phụ huynh các ca khúc hay nhất, ý nghĩa nhất. Nhiều bạn có năng khiếu âm nhạc được cô Thanh chọn vào nhóm múa hát dân gian Nụ Hồng. Hoạt động của nhóm thường xuyên giao lưu âm nhạc truyền thống với Câu lạc bộ Tiếng hát quê hương tại Cung Văn hóa Lao động trong những dịp lễ hội của quận và thành phố.