Ứng phó khi trẻ bị rối loạn tăng động giảm chú ý

Những biểu hiện đó của trẻ được đánh giá là mắc chứng rối loạn tăng động giảm chú ý. Nguyên nhân sâu xa và hậu quả của chứng rối loạn này không phải cha mẹ nào cũng nắm được. Vì thế, có những trường hợp không có biện pháp chăm sóc kịp thời, để lại các vấn đề nghiêm trọng trong sự phát triển tâm lý của trẻ.

Con trai mới lên 3 tuổi của chị Lý Hường (Đồng Nai) thường có biểu hiện cá tính ương ngạnh, có thái độ phản kháng lại bất kỳ sự thay đổi nào của những việc mà cháu đã quen chẳng hạn như ăn cơm phải đúng cái bát có hình con hươu yêu thích của cháu, các đồ chơi của cháu không được ai đụng vào khi cháu chưa cho phép, kể cả cha mẹ. Cháu dễ có khuynh hướng hay gây gổ, sinh sự với người khác, làm hỏng đồ đạc trong nhà… Còn anh chị Hà Oanh (Bình Dương) cũng rất mệt mỏi và khổ sở với tính hiếu động của đứa con gái yêu (4 tuổi). Cháu thường hành động theo ngẫu hứng, hăng hái một cách vô độ, hay thay đổi tính khí. Cháu thèm ăn, thèm uống rất nhiều vì cần năng lượng để tham gia các hoạt động nhất là chạy nhảy không biết thế nào là mệt mỏi. Cháu rất thích diễn đạt nhưng phát âm rất khó khăn và hay nói lắp. Cũng chính do hấp tấp, vội vàng nên cháu rất vất vả trong khắc phục những hạn chế về ngôn ngữ nói, cháu thường hát hò rất khí thế hơn một tiếng đồng hồ nhưng không rõ là nội dung gì.

Những nghiên cứu lâm sàng của các chuyên gia tâm lý cho thấy biểu hiện trẻ bị rối loạn tăng động giảm chú ý không phải là lỗi của trẻ, do những nguyên nhân mà phụ huynh ít để ý đến: Rối loạn sự chú ý và khả năng tự kiềm chế bẩm sinh bị ảnh hưởng bởi mẹ ngay từ khi còn trong bào thai. Trong giai đoạn mang thai, nếu người mẹ luôn buồn rầu, hụt hẫng trong quan hệ tình cảm, rơi vào tình trạng bị stress thì nguy cơ đứa con mắc chứng rối loạn chú ý cao hơn những người có tâm trạng bình thường. Những người mẹ của trẻ khi mang thai hút thuốc lá một cách chủ động hay thụ động thì tỷ lệ mắc chứng rối loạn tăng động giảm chú ý cao hơn. Những người cha có nhân cách chống đối các chuẩn mực xã hội, nghiện rượu, nghiện ma túy và những người mẹ có rối loạn tâm lý thì con cái họ thường bị rối loạn tăng động giảm chú ý.

Khi trẻ làm trái ý, nhiều cha mẹ chọn hình phạt về thể chất để giáo dục con, cha mẹ có tính hung hãn, thiếu kỹ năng nuôi dưỡng con cái dẫn đến chứng rối loạn chú ý của trẻ. Ngược lại, sự chiều chuộng không hợp lý của cha mẹ với trẻ, đáp ứng những đòi hỏi không hợp lý của trẻ một cách quá đáng dẫn đến trẻ khó thích ứng với cuộc sống, nên hoặc là có hành vi hay gây hấn hoặc tự ti khi tiếp xúc với người khác.

Đặc biệt, kết quả nghiên cứu của các chuyên gia tâm lý còn chỉ ra rằng hậu quả hành vi của trẻ bị rối loạn tăng động giảm chú ý ảnh hưởng xấu đến mối quan hệ cha mẹ – con cái sau này và làm giảm chất lượng cuộc sống gia đình. Nhiều trẻ rối loạn hành vi bị “chụp mũ” là hư đốn, lì lợm, khó bảo nên thường bị bạn bè bỏ rơi, trẻ còn gặp khó khăn trong việc học vì kém khả năng chú ý. Phụ huynh không nên quá lo lắng, hốt hoảng và buông xuôi khi thấy con mình không có xu hướng tiến bộ. Nếu được cha mẹ hỗ trợ kịp thời thì cơ hội thành công của trẻ nhiều hơn. Khi thấy con có những dấu hiệu của rối loạn hành vi tăng động giảm chú ý cần đưa bé đến các trung tâm tư vấn tâm lý để trao đổi cách ứng phó giáo dục trẻ cho phù hợp.

Những đứa trẻ mắc chứng rối loạn tăng động giảm chú ý thường cần sự giúp đỡ, quan tâm nhiều hơn của cha mẹ và các nhà giáo dục để có thể làm chủ hành động của mình, tập trung vào các nhiệm vụ.

Trước hết, cha mẹ cần giúp trẻ biết tiếp nhận thông tin, chọn lọc và xử lý thông tin. Bên cạnh đó, các thành viên cần được cung cấp một số các kỹ năng sống như gần gũi, vuốt ve trẻ thường xuyên, nâng cao chất lượng giao tiếp bằng mắt, bằng biểu cảm trên mặt và giọng nói, giúp cho cha mẹ trẻ tính kiên trì và khả năng dung nạp các thất bại, hụt hẫng để bình tĩnh ứng phó các hành vi ứng xử của con họ. Tránh các hình thức xử phạt, hãy khuyến khích và khen ngợi khi trẻ tập trung làm tốt một hoạt động nào đó, giảm thiểu các hành động ngẫu hứng của trẻ.

Biết phối hợp kịp thời với giáo viên của trường để cùng có cách tác động thống nhất, giúp trẻ thuận lợi trong giao tiếp với mọi người. Ngoài ra, cha mẹ nên tạo điều kiện cho trẻ tham gia các trò chơi, các môn thể thao mà con yêu thích để có thể luyện tập sự kiên trì, chịu khó. Cùng con lập các kế hoạch hành động cụ thể, để cho trẻ tự đề ra các phương án giải quyết. Nếu nhận thấy trẻ có những biểu hiện rối loạn trong hoạt động và chú ý, các bậc phụ huynh cần tham khảo ý kiến của những nhà chuyên môn về tâm lý trẻ em càng sớm càng tốt, điều này giúp chúng ta áp dụng có hiệu quả các liệu pháp trị liệu kịp thời giúp trẻ sớm hòa đồng vào cuộc sống.

Lê Phạm Phương Lan

(Giảng viên tâm lý học)