Ứng xử với cá tính của học sinh

Ứng xử với cá tính của học sinh - Audio

00:00 / 00:00

An audio error has occurred, player will skip forward in 2 seconds.

1 Ứng xử với cá tính của học sinh Audio

Cá tính có thể coi là tổng thể các đặc điểm, phẩm chất, tính cách và thái độ riêng biệt của mỗi con người, tạo nên sự khác biệt và độc đáo của mỗi cá nhân so với người khác.

Nhà trường cần tạo ra môi trường học tập thân thiện, hòa đồng để học sinh phát triển cá tính tích cực (ảnh minh họa). Ảnh: TL

Theo đó, cá tính bao gồm những yếu tố như cách suy nghĩ, cảm xúc, hành vi, giá trị sống, sở thích, và cách ứng xử trong các tình huống khác nhau. Cá tính có thể được hình thành từ nhiều yếu tố, như di truyền, môi trường sống, giáo dục các trải nghiệm cá nhân.

Mỗi người có thể có cá tính mạnh mẽ, mềm mại, quyết đoán, nhạy cảm, hướng ngoại hoặc hướng nội, tùy thuộc vào cách họ nhìn nhận thế giới và phản ứng với các tình huống xung quanh. Ngoài ra, cá tính cũng là yếu tố giúp mỗi người tạo dựng được dấu ấn riêng biệt, thể hiện sự tự tin và độc lập, đồng thời có thể ảnh hưởng đến các mối quan hệ xã hội, công việc và sự phát triển cá nhân. Điều đáng chú ý là việc thể hiện cá tính trong giới trẻ ngày càng rõ hơn, phát huy “cái tôi” nhiều hơn.

Trong xã hội Việt Nam hiện nay, việc bộc lộ cá tính của học sinh đang dần được chấp nhận hơn, nhưng vẫn có những giới hạn nhất định. Đó là giới hạn văn hóa; chẳng hạn, các em có thể bộc lộ cá tính qua trang phục, sở thích cá nhân, nhưng cần tôn trọng các giá trị văn hóa, truyền thống của gia đình và cộng đồng. Đó là giới hạn về sự tự tin và sáng tạo; chẳng hạn, nhiều trường học và tổ chức khuyến khích sự sáng tạo và tự tin trong học sinh. Đó là giới hạn về sự tôn trọng và lắng nghe; chẳng hạn, bộc lộ cá tính cũng cần đi kèm với khả năng tôn trọng ý kiến và quan điểm của người khác. Đó là giới hạn về hành vi và ngôn từ; chẳng hạn, việc thể hiện cá tính không nên đi kèm với hành vi hay ngôn từ có tính chất phản cảm, thiếu tôn trọng, trong khi các giá trị đạo đức, lễ nghĩa vẫn cần được đặt lên hàng đầu. Đó là giới hạn trong môi trường; mỗi môi trường khác nhau có những quy định và văn hóa riêng, vì vậy học sinh nên biết cân nhắc khi bộc lộ cá tính, tránh tạo ra những tình huống không thoải mái.

Đối với người lớn, nhất là cha mẹ, giáo viên, việc tôn trọng cá tính của mỗi học sinh không chỉ là quyền lợi mà còn là một nguyên tắc quan trọng trong giáo dục, giúp các em phát triển toàn diện và tự tin thể hiện bản thân. Tuy nhiên, bên cạnh sự tôn trọng đó, cần có sự định hướng đúng đắn đối với những cá tính chưa phù hợp, nhằm tránh những ảnh hưởng tiêu cực đến sự hình thành nhân cách và phát triển của các em. Đây là một vấn đề cần được quan tâm đặc biệt trong bối cảnh hiện nay.

Trước hết, tôn trọng cá tính chính là mở ra cơ hội phát triển toàn diện. Cá tính là yếu tố quan trọng trong việc hình thành nên sự khác biệt, sự độc đáo của mỗi cá nhân. Tôn trọng cá tính của học sinh giúp các em tự tin thể hiện bản thân, khám phá và phát huy khả năng tiềm ẩn. Mỗi học sinh đều có những sở thích, đam mê, năng lực và cách tiếp cận vấn đề khác nhau. Đặc biệt, trong một môi trường giáo dục mở, sự tôn trọng này không chỉ giúp học sinh cảm thấy được yêu thương, chấp nhận mà còn khuyến khích các em phát triển các phẩm chất như sáng tạo, độc lập và tự chủ. Tôn trọng cá tính giúp học sinh không bị ràng buộc bởi những khuôn mẫu cứng nhắc. Ví dụ, một học sinh có cá tính hướng ngoại sẽ dễ dàng hòa nhập và phát huy khả năng giao tiếp, lãnh đạo, trong khi một học sinh có cá tính hướng nội sẽ phát triển mạnh mẽ trong môi trường học tập sâu sắc, nghiên cứu và sáng tạo. Nếu được tôn trọng và phát huy cá tính, các em sẽ tìm được con đường phát triển phù hợp với năng lực và sở thích của mình.

Mặc dù tôn trọng cá tính nhưng không phải cá tính nào cũng phù hợp với chuẩn mực xã hội và đạo đức. Một số cá tính có thể bị lệch lạc hoặc xa lạ với môi trường giáo dục và xã hội. Ví dụ, những học sinh có xu hướng bạo lực, thiếu tôn trọng người khác, sống ích kỷ hay sống theo những trào lưu thiếu lành mạnh có thể gây ra những tác động tiêu cực không chỉ đối với bản thân mà còn với cộng đồng xung quanh; hay đơn giản hơn là việc thể hiện cách ăn mặc, phát ngôn…, trong điều kiện chưa phù hợp.

Trong bối cảnh hiện nay, với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ và mạng xã hội, một bộ phận học sinh có thể tiếp nhận những giá trị văn hóa không lành mạnh, những ảnh hưởng tiêu cực từ thế giới ảo. Những hình mẫu sống lệch lạc, sự thờ ơ với các giá trị truyền thống, hoặc thái độ thiếu trách nhiệm, thiếu sự tôn trọng đối với người khác ngày càng trở nên phổ biến. Nếu không được uốn nắn kịp thời, những cá tính này có thể gây hậu quả nghiêm trọng đến việc hình thành nhân cách của các em. Do đó, người lớn, nhất là các nhà giáo dục, gia đình và xã hội cần có những giải pháp phù hợp để định hướng những cá tính chưa phù hợp của học sinh, đồng thời vẫn bảo vệ và phát huy những cá tính tích cực. Trong giáo dục nhân cách và đạo đức, các trường học cần chú trọng giáo dục đạo đức, phẩm chất cá nhân ngay từ bậc phổ thông. Điều này giúp học sinh nhận thức được giá trị của sự tôn trọng, tình yêu thương, trách nhiệm và sự chia sẻ trong cộng đồng. Bên cạnh đó, việc phát triển các kỹ năng sống như giao tiếp, giải quyết xung đột và xử lý tình huống cũng rất cần thiết. Cha mẹ cần làm gương mẫu trong việc giáo dục con cái về những giá trị đạo đức và xã hội. Đồng thời, gia đình cũng cần khuyến khích con em tham gia vào các hoạt động ngoại khóa, giúp các em phát triển các kỹ năng xã hội cần thiết. Xã hội, thông qua các cơ quan truyền thông, tổ chức đoàn thể, cũng cần làm gương và cung cấp thông tin, giá trị chuẩn mực để học sinh có thể tham khảo và hình thành những cá tính lành mạnh, tích cực.

Cuối cùng, cần tạo ra không gian mở để người trẻ có thể chủ động, tự lập, sáng tạo. Mỗi học sinh cần được tạo cơ hội để tự nhận thức về cá tính, sở thích và khả năng của mình. Tuy nhiên, cần giúp các em hiểu rằng cá tính không chỉ đơn giản là thể hiện sự khác biệt mà còn là sự hòa hợp với xã hội, không làm tổn hại đến những giá trị tốt đẹp của cộng đồng, đồng thời hướng đến sự phát triển của bản thân. Các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ và các chương trình phát triển kỹ năng sẽ giúp học sinh khám phá bản thân và điều chỉnh những hành vi chưa phù hợp.

Tương tự như vậy, cần tạo môi trường học tập và giao tiếp lành mạnh. Các trường học cần tạo ra môi trường học tập thân thiện, hòa đồng và đầy đủ các điều kiện để học sinh phát triển cá tính một cách tích cực. Đồng thời, nhà trường cũng cần có các biện pháp phát hiện và can thiệp kịp thời đối với những học sinh có biểu hiện cá tính lệch lạc, nhằm giúp các em sớm nhận thức và thay đổi hành vi.

Từ câu chuyện ứng xử của một thí sinh trong cuộc thi chung kết Đường lên đỉnh Olympia năm 2024, gắn với bối cảnh hiện nay, chúng ta thấy rõ, việc tôn trọng cá tính của học sinh là vô cùng quan trọng, giúp các em tự tin và phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, đồng thời cần có sự định hướng và giáo dục để các cá tính chưa phù hợp không ảnh hưởng đến sự phát triển của học sinh và xã hội. Tôn trọng cá tính không có nghĩa là chấp nhận mọi hành vi mà không có sự điều chỉnh, mà là sự cân bằng giữa việc bảo vệ và phát huy cá tính tích cực, đồng thời giúp học sinh nhận thức được những giá trị đúng đắn, đạo đức và trách nhiệm xã hội.

Nguyễn Minh Hải