Vấn đề cá tính và cá biệt của học sinh

Vấn đề cá tính và cá biệt của học sinh - Audio

00:00 / 00:00

An audio error has occurred, player will skip forward in 2 seconds.

1 Vấn đề cá tính và cá biệt của học sinh Audio

Tạp chí Giáo dục TP.HCM số ra ngày 19-2-2025 có bài “Ứng xử với cá tính của học sinh” nêu lên một vấn đề rất đáng bàn. Bởi trong môi trường giáo dục, sự phát triển cá nhân của học sinh luôn được chú trọng, điều đó thể hiện ra ở khía cạnh cá tính. Tuy nhiên, nếu cá tính đi quá đà hoặc thể hiện ở góc độ tiêu cực thì có thể trở thành cá biệt…

Học sinh trải nghiệm thực tế trong một hoạt động ngoại khóa (ảnh minh họa). Ảnh: Y.H

Sơ nét về cá biệt

Cá tính thường được hiểu là những đặc điểm, phẩm chất riêng biệt tạo nên sự khác biệt trong cách suy nghĩ, hành động và cảm nhận của mỗi người. Những đặc điểm này thường phản ánh sự độc đáo, sự sáng tạo và phong cách sống của từng cá nhân. Ví dụ, một học sinh có cá tính mạnh mẽ có thể là người dám bày tỏ ý kiến, có niềm đam mê mãnh liệt với các hoạt động thể thao, nghệ thuật…; một học sinh khác có cá tính hướng nội có thể thích đọc sách, suy nghĩ độc lập và tránh giao tiếp ồn ào… Đây là những cá tính tự nhiên và không phải lúc nào cũng dễ dàng thay đổi.

Khác với cá tính, cá biệt thường được hiểu là những hành vi, thái độ khác biệt theo chiều hướng tiêu cực hoặc gây khó chịu cho môi trường xung quanh. Những học sinh cá biệt thường thể hiện những hành động phá phách, không tuân thủ kỷ luật hoặc có thái độ chống đối lại các quy định, giáo viên và bạn bè. Các hành vi này có thể gây ra sự xáo trộn, ảnh hưởng đến không khí học tập, thậm chí ảnh hưởng xấu đến các học sinh khác. Ví dụ, một học sinh cá biệt có thể không tuân theo nội quy trường lớp, hay gây rối trong giờ học, hoặc có những hành động lấn lướt, kể cả bạo lực với bạn bè. Điều này không phải là sự thể hiện của một cá tính mạnh mẽ mà là sự thiếu tôn trọng đối với kỷ luật, môi trường học tập và sự hòa hợp trong cộng đồng.

Những rủi ro, tiêu cực về sự cá biệt của học sinh

Việc học sinh thể hiện hành vi cá biệt có thể gây ra nhiều rủi ro và ảnh hưởng tiêu cực không chỉ đối với bản thân học sinh đó mà còn đối với bạn bè, thầy cô và toàn thể cộng đồng học đường. Một trong những tác động rõ rệt nhất của học sinh cá biệt là ảnh hưởng đến không gian học tập chung. Hành vi gây rối, quậy phá hoặc không tôn trọng thầy cô và bạn bè có thể làm gián đoạn các buổi học, làm giảm chất lượng giờ học. Khi một học sinh không tuân thủ các quy tắc và liên tục gây rối, các học sinh khác sẽ dễ bị phân tâm, không thể tập trung vào việc học, dẫn đến giảm hiệu quả học tập của toàn bộ lớp.

Hành vi cá biệt thường đi kèm với sự thiếu tôn trọng các quy tắc, kỷ luật trong trường học, điều này có thể ảnh hưởng đến khả năng hình thành và phát triển nhân cách của học sinh. Nếu học sinh không được giáo dục đúng đắn về việc tuân thủ các quy định, các em có thể trở thành những người thiếu trách nhiệm và thiếu tự giác trong các tình huống khác, như trong gia đình, công việc sau này. Các em cũng có thể thiếu khả năng quản lý cảm xúc và xử lý các tình huống căng thẳng một cách lành mạnh. Học sinh cá biệt thường có xu hướng gây mâu thuẫn với bạn bè hoặc nhóm bạn trong lớp. Những hành vi này có thể tạo ra sự phân chia, xung đột giữa các học sinh. Học sinh cá biệt có thể trở thành đối tượng bắt nạt, cô lập làm mất lòng tin của những người xung quanh. Môi trường học tập chính vì vậy trở nên không an toàn và khó chịu, khiến các học sinh khác cảm thấy lo lắng, không yên tâm và thiếu sự đoàn kết.

Bên cạnh ảnh hưởng đối với bạn bè và giáo viên, hành vi cá biệt cũng có thể gây ra những tác động tiêu cực cho chính bản thân học sinh. Những học sinh có hành vi này thường bị cô lập, đánh giá thấp hoặc bị phê phán nặng nề, thậm chí bị kỷ luật. Điều này có thể dẫn đến sự tự ti, mặc cảm, cảm giác không được chấp nhận trong xã hội, lâu dần trở thành thái độ bất cần, tiêu cực, phản kháng. Giáo viên đóng vai trò rất quan trọng trong việc hình thành và duy trì kỷ luật trong lớp học. Khi một học sinh có hành vi cá biệt, mối quan hệ giữa học sinh đó và giáo viên có thể bị tổn hại nghiêm trọng. Giáo viên có thể cảm thấy bất lực, căng thẳng, và đôi khi, họ có thể có những phản ứng tiêu cực như la mắng hoặc phân biệt đối xử với học sinh cá biệt. Điều này không chỉ làm tổn thương học sinh mà còn ảnh hưởng đến bầu không khí trong lớp học.

Hành vi cá biệt nếu không được can thiệp kịp thời và đúng cách có thể dẫn đến những vấn đề lớn trong tương lai. Học sinh có thể không hoàn thành chương trình học, bỏ học hoặc gặp khó khăn trong việc hòa nhập với xã hội sau này. Khi bước vào môi trường làm việc, những hành vi chống đối và thiếu kỷ luật có thể khiến học sinh gặp khó khăn trong việc duy trì các mối quan hệ nghề nghiệp, thậm chí dẫn đến mất việc làm hoặc khó thăng tiến trong công việc.

Giáo viên và phụ huynh cần hỗ trợ học sinh cá biệt

Điểm khác biệt lớn nhất giữa cá tính và cá biệt chính là thái độ và hành vi. Cá tính là những đặc điểm tự nhiên và không mang tính tiêu cực, thể hiện sự phong phú và đa dạng trong cách nghĩ, cách sống của mỗi học sinh. Trong khi đó, cá biệt lại là những hành vi có xu hướng gây cản trở cho sự phát triển của cá nhân và môi trường xung quanh. Cá tính là một phần của sự trưởng thành và phát triển, giúp học sinh khẳng định bản thân, tìm ra đam mê, mục tiêu trong cuộc sống. Ngược lại, cá biệt không chỉ ảnh hưởng đến bản thân học sinh mà còn làm mất đi sự đoàn kết và tính kỷ luật trong tập thể học sinh.

Để hỗ trợ học sinh phát triển đúng hướng, giáo viên, phụ huynh cần quan tâm và quan sát cẩn thận. Khi một học sinh thể hiện những dấu hiệu cá tính khác biệt, việc đầu tiên là cần lắng nghe và hiểu những gì học sinh đang trải qua, tìm hiểu nguyên nhân đằng sau những hành động đó. Đối với những học sinh có cá tính mạnh mẽ, giáo viên và phụ huynh có thể khuyến khích các em thể hiện mình trong các hoạt động có tính sáng tạo, như nghệ thuật, thể thao… Đây là những cơ hội để học sinh thể hiện cá tính mà không gây ra tác động tiêu cực.

Trong khi đó, đối với những học sinh có hành vi cá biệt, cần có sự can thiệp kịp thời và hỗ trợ tâm lý để giúp học sinh nhận thức được hành động của mình. Giáo viên và phụ huynh cần kiên nhẫn, đồng thời phối hợp với các chuyên gia tâm lý để tìm ra nguyên nhân gốc rễ của vấn đề và giải quyết một cách hiệu quả. Hành vi cá biệt của học sinh không chỉ là vấn đề cá nhân mà còn ảnh hưởng đến môi trường học đường, bạn bè và cộng đồng. Vì vậy, việc nhận diện sớm và có biện pháp can thiệp kịp thời là vô cùng quan trọng để giúp học sinh nhận thức được hành động của mình, thay đổi thói quen và phát triển một cách tích cực. Đồng thời, sự phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên, phụ huynh và các chuyên gia tâm lý sẽ giúp học sinh vượt qua khó khăn, hoàn thiện bản thân và trở thành những công dân có ích cho xã hội.

Cá tính và cá biệt là hai vấn đề có sự khác biệt rõ rệt nhưng lại rất dễ bị nhầm lẫn. Việc phân biệt và hỗ trợ học sinh đúng cách sẽ giúp các em phát triển toàn diện hơn, tự tin thể hiện bản thân mà không bị lạc lối. Cá tính là một yếu tố quan trọng trong sự hình thành nhân cách của học sinh, còn cá biệt cần được quan tâm và giải quyết để tránh những ảnh hưởng tiêu cực trong quá trình học tập và phát triển xã hội.

Trịnh Minh Giang