Văn hóa giao thông: “Phải giáo dục từ gia đình, xã hội và luật pháp đi kèm”

Văn hóa giao thông là một khái niệm mới để chỉ hành vi ứng xử của con người khi tham gia giao thông đường bộ. Tôi cho rằng cụm từ này chỉ mới xuất hiện những năm gần đây. Để lý giải tại sao văn hóa giao thông ở Việt Nam lại như vậy, chúng ta phải xem xét vấn đề lịch sử của văn hóa Việt Nam. Theo truyền thống của làng xã Việt Nam, người dân ở trong cộng đồng làng, giao thông chủ yếu là đi bộ, xe ngựa, xe bò. Mà loại giao thông này thì không cần đi có hàng có lối. Việc di chuyển này đã ăn sâu vào tiềm thức của mỗi con người Việt Nam. Ở nhà lầu nhưng nếp sinh hoạt vẫn giữ như ở làng, đi xe máy nhưng vẫn như đi xe bò hoặc đi bộ… và giao thông ở đô thị họ vẫn giữ như đi trong làng. Đôi khi họ không có lỗi mà do lối sống nếp sống chưa phù hợp với điều kiện môi trường công nghiệp, đô thị hiện tại.

Đương nhiên là chúng ta chưa có văn hóa giao thông theo cách hiểu văn hóa giao thông như hiện nay. Vì chưa có nên mới phải xây dựng. Sống trong môi trường đô thị, văn hóa giao thông là hết sức cần thiết, không chỉ ở cá nhân hay một cộng đồng mà là toàn xã hội. Văn hóa giao thông từ những va quẹt nhỏ, cãi vã, đánh nhau… theo tôi cần phải xem xét từ góc độ lịch sử. Tại sao lại có chuyện như vậy? Ở phương Tây, khi xảy ra va quẹt nhỏ, người ta sẵn sàng xin lỗi và mỉm cười tha thứ cho nhau. Việc va quẹt lớn, họ không tranh cãi mà chờ cảnh sát đến giải quyết. Còn ở ta, mặc dù có cảnh sát nhưng thói quen của người dân là tự giải quyết. Khi xảy ra va quẹt nhỏ, con người tự giải quyết dẫn đến mất kiểm soát, việc cãi vã, đánh nhau rất dễ dàng xảy ra. 

Ý thức của con người không thể hô hào chung chung, cần phải có luật pháp đi kèm. Ai bảo người Việt không có ý thức. Lấy ví dụ, ta lấy một người hoặc một nhóm người Việt bất kỳ ở đâu, đưa qua Singapore hoặc châu Âu, xem họ có ý thức tuân thủ văn hóa giao thông và luật pháp ở nơi đó hay là không. Trước khi lên máy bay, họ đã được hướng dẫn viên nhắc nhở về luật pháp sở tại. Và khi mắc lỗi, họ bị phạt rất nặng mà không thể nhờ ông này, bà kia xin được. Từ đó, họ sẽ có ý thức văn hóa nơi công cộng. Như vậy, ngoài cơ sở vật chất, hệ thống pháp luật cần phải chặt chẽ và nghiêm minh.

Việc này chúng ta nhìn nhận lại ở góc độ lịch sử như đã nói ở trên. Khi mắc lỗi tham gia giao thông ở đô thị, bị cảnh sát phạt, việc đầu tiên là người ta xuống năn nỉ, xin xỏ chứ không nhận thấy lỗi lầm của mình, việc tiếp theo là gọi điện cho người thân, bảo quen biết ông này, bà kia. Bài học trong sách vở đâu có thể mang theo trong đời sống hàng ngày. Mọi người sẽ áp dụng thói quen văn hóa của họ. Trẻ em sẽ học theo người lớn. Nếu người lớn không làm gương thì làm sao sách vở có thể dạy cho trẻ được.

Theo tôi, chương trình giáo dục hiện nay chỉ cần đưa văn hóa giao thông vào học đường từ cấp 1, cấp 2 hoặc từ mẫu giáo nếu thấy cần thiết. Tuy nhiên,  thầy cô, gia đình, xã hội có là tấm gương để cho trẻ con noi theo hay không? Việc xây dựng văn hóa giao thông là cả một quá trình. Quá trình này phải tiến hành đồng bộ. Đừng tập trung quá nhiều vào chương trình giáo dục, nhà trường mà quên đi vấn đề giáo dục từ gia đình, xã hội và luật pháp đi kèm.