Vay tiêu dùng: Làm sao để tránh bẫy tín dụng đen?

Vay tiêu dùng là nhu cầu thiết yếu của người dân, nhất là trong giai đoạn hậu Covid-19, nhiều người bị mất việc, cắt giảm giờ làm nên ảnh hưởng đến thu nhập. Tuy nhiên, để không vô tình trở thành con nợ của tín dụng đen, người vay phải hết sức tỉnh táo, chỉ vay ở những đơn vị uy tín…

Người dân chỉ nên vay tiêu dùng ở những công ty tài chính được cấp phép để tránh sập bẫy tín dụng đen

Nhu cầu vay tiêu dùng ngày càng tăng

Bà Vũ Thế Vân – Chủ tịch Công đoàn các khu chế xuất – khu công nghệp (KCX-KCN) TP.HCM – cho biết, TP.HCM có 19 KCX-KCN với gần 300.000 công nhân. Đa phần là người dân nhập cư, hơn 70% phải ở trọ. Trải qua 2 năm dịch Covid-19, khó khăn chung cả nước, công nhân càng khó. Giai đoạn hiện nay, doanh nghiệp giãn đơn hàng, thu hẹp sản xuất, công nhân càng khó hơn. Với mức lương 5,5-15 triệu/tháng, công nhân phải trả tiền nhà trọ, trả tiền học, nhà trẻ cho con nên rất cần các khoản để trang trải cuộc sống.

“Tổ chức Tài chính vi mô CEP đã đồng hành với 12 chi nhánh tại 17 KCX-KCN cho công nhân vay với lãi suất ưu đãi, thủ tục đơn giản. Tuy nhiên, chỉ đáp ứng ở mức độ nhất định. Hiện tại mới có 170.000 công nhân vay tại quỹ CEP, với dư nợ 250 tỷ đồng. Chúng tôi mong muốn đồng hành cùng các tổ chức tài chính để giúp công nhân dễ dàng tiếp cận vay tiêu dùng với lãi suất hợp lý nhằm ổn định cuộc sống. Bởi lẽ công nhân có đặc điểm khó khăn tiếp xúc bên ngoài khi đi làm từ thứ hai đến thứ bảy, chủ nhật mới nghỉ”, bà Vân nói.

Bà Nguyễn Hoàng Bảo Trân – Phó Chủ tịch Liên đoàn Lao động tỉnh Bình Dương – thừa nhận, nhu cầu vay tiêu dùng của công nhân hiện nay rất lớn do tất cả người lao động đang gặp khó khăn. Có 2 đối tượng vay là thanh niên có nhu cầu vay cho mục đích tiêu dùng cá nhân và người có gia đình vay để kịp thời giải quyết những vấn đề khó khăn bất trắc trong cuộc sống. Điều đáng nói là không phải người vay nào cũng tiếp cận được nguồn vốn vay từ các tổ chức tín dụng mà thực tế có không ít công nhân thu nhập thấp đang phải trả lãi suất vay cao.

Và như chúng ta đều biết, lãi suất cao chủ yếu là tín dụng đen. Đây là một cái bẫy mà rất nhiều công nhân, người lao động, sinh viên “bị sập”…

Thạc sĩ, luật sư Phạm Văn Đức – Công ty Luật TNHH MTV Đức & Phạm – cho biết, thời gian qua có tình trạng tín dụng đen lôi kéo sinh viên, người nghèo thiếu hiểu biết kêu gọi cho vay lãi suất 0% nhưng thực chất lãi suất rất cao. Tín dụng đen cho vay quá dễ dàng, chỉ cần căn cước công dân…

“Trong bối cảnh nhiều người mất việc, cần tiền phải đi vay để tiêu dùng, mua sắm. Vấn đề đặt ra là lãi suất tín dụng tiêu dùng dù thuộc tổ chức tín dụng chính thức hay kênh không chính thức đều rất cao. Việt Nam có quy định lãi suất trên 20% được xem là lãi suất không hợp pháp. Luật thì có nhưng việc áp dụng luật chưa chặt chẽ. Rất nhiều tổ chức tín dụng, tổ chức tài chính áp dụng lãi và phí cộng lại rất cao. Có loại lãi suất niêm yết trên giấy tờ, còn loại lãi suất cộng thêm tất cả các loại phí thì là lãi suất thật, có thể lên đến vài trăm %. Đâu đó vẫn còn hiện tượng cá nhân, chủ doanh nghiệp đi vay buộc phải mua thêm bảo hiểm. Có những ngân hàng yêu cầu khách hàng mua bảo hiểm không gắn liền với tín dụng. Tiệm cầm đồ cũng yêu cầu khách hàng mua bảo hiểm…”, TS. Nguyễn Trí Hiếu – chuyên gia kinh tế – nêu thực trạng.

Cũng theo ông Hiếu, một thực tế hiện nay là tín dụng đen đang hoành hành. Kinh tế suy giảm, ngân hàng không cho vay nên người dân, doanh nghiệp phải tìm kiếm nguồn vay từ tín dụng đen. Nhiều trường hợp vướng vào tín dụng đen không thoát ra được.

Chỉ vay tiêu dùng ở công ty được cấp phép

Theo luật sư Trương Thị Hòa – Đoàn luật sư TP.HCM, tín dụng tiêu dùng góp phần phát triển nền kinh tế, đây là giải pháp để đấu tranh, hạn chế tín dụng đen. Quyền tiếp cận tài chính tiêu dùng của người yếu thế trong xã hội là rất cần thiết, cần tạo điều kiện cho họ được tiếp cận tài chính. Thực tế, trong xã hội đang có khoảng cách giữa người có thu nhập cao và thu nhập thấp; tín dụng tiêu dùng nhằm góp phần thu hẹp khoảng cách này.

Tuy nhiên, để an toàn “người đi vay tín dụng tiêu dùng cần phải biết rõ công ty tài chính, ngân hàng cho mình vay, cần tìm hiểu những quy định và có hợp đồng cụ thể. Ngoài ra, người đi vay cần quan tâm lãi suất và phương thức tính lãi suất của đơn vị cho vay, các khoản phí cụ thể. Đặc biệt, còn phải xem phương thức đốc thúc, thu hồi và xử lý nợ. Theo quy định, lãi suất cho vay tiêu dùng tối đa 20% nhưng nếu trong trường hợp bên cho vay tính lãi suất quá cao (60-70%), bên đi vay có quyền yêu cầu được giải thích rõ ràng. Với việc thu hồi nợ, nếu bên cho vay đốc thúc thu hồi nợ không đúng quy định, vi phạm pháp luật, người đi vay có thể trình báo các cơ quan có thẩm quyền là Ngân hàng Nhà nước chi nhánh địa phương, cơ quan công an”, bà Hòa khuyến cáo.

“Có không ít người vay không phân biệt được đâu là công ty tài chính, tài chính công nghệ (fintech) được cấp phép, đâu là tín dụng đen. Công ty tài chính chính thống được sự quản lý, cấp phép hoạt động của Ngân hàng Nhà nước theo luật các tổ chức tín dụng. Theo Ngân hàng Nhà nước, hiện chỉ có 16 công ty tài chính được cấp phép chính thức. Để phân biệt chính thức, người dân cần tìm hiểu thông tin trên website để xem họ có được cấp phép không”, luật sư Phạm Văn Đức tư vấn.

Xung quanh vấn đề này, ông Nguyễn Văn Dũng – Phó Giám đốc Ngân hàng Nhà nước chi nhánh TP.HCM – cho biết: “Các công ty tài chính tiêu dùng, dịch vụ trung gian thanh toán, Ngân hàng Nhà nước đều công khai rõ ràng và người dân có thể truy cập website của Ngân hàng Nhà nước để theo dõi. Còn việc các tổ chức như tín dụng đen, núp bóng nhiều công ty tài chính, thông qua các app khác, cơ quan công an đã nhiều lần thông báo, cảnh báo người dân những app không đúng quy định; do vậy người tiêu dùng cần chú ý các cảnh báo của công an để tránh bị lừa đảo, rơi bẫy tín dụng đen”.

Cũng theo ông Dũng, cho vay là một trong các nghiệp vụ chính thống của các tổ chức tín dụng được điều chỉnh bởi luật. Do đó các công ty tài chính khi cho vay phải có hợp đồng cho vay, công khai minh bạch về lãi suất và các phương thức thu hồi nợ, xử lý tài sản bảo đảm nếu có… Hiện nay, các công ty tài chính chính thức hoạt động rất bài bản, công khai theo pháp luật. Còn các công ty núp bóng thì thường mập mờ về hợp đồng, lãi suất thấp nhưng thu phí cao dẫn đến lãi suất thực rất cao để các khách vay tín dụng tiêu dùng là người trẻ, hộ gia đình nghèo sập bẫy. Do đó, khi khách hàng tìm đến các công ty tài chính để vay tiêu dùng, điều đầu tiên khách hàng nên kiểm tra thông tin về các tổ chức tín dụng cho vay, gói vay có đúng luật không để nhận diện đâu là công ty tài chính chính thức, đâu là công ty tài chính trá hình…

Thùy Linh