Năm nào cũng thế, cứ sau kỳ thi tốt nghiệp THPT với tính chất “2 trong 1”, vừa để xét tốt nghiệp vừa làm căn cứ để xét tuyển ĐH, là dư luận xã hội lại đặt ra vấn đề có nên bỏ kỳ thi này. Sự phân tích của các chuyên gia giáo dục, ý kiến của các giáo viên, cha mẹ học sinh… về việc bỏ kỳ thi này đều có phần hợp lý.
Tuy vậy, ít người đặt câu hỏi ngược lại, nếu bỏ kỳ thi này thì hệ lụy gì sẽ xảy ra, liệu có lặp lại vòng luẩn quẩn “con kiến mà leo cành đa…”.
Đã có nhiều lần thay đổi
Trong 50 năm, từ năm 1975 đến 2025, giáo dục Việt Nam đã trải qua 8 lần thay đổi về đánh giá và công nhận tốt nghiệp THPT. Năm 1975, thi tốt nghiệp THPT gồm 6 môn, trong đó có môn chính trị. Trước năm 2000, thi tốt nghiệp THPT gồm 4 môn: 2 môn bắt buộc (toán, ngữ văn) và 2 môn lựa chọn trong số các môn vật lý, hóa học, sinh học, lịch sử, địa lý được công bố vào cuối tháng 3 hằng năm. Giai đoạn từ 2000-2005, thi tốt nghiệp THPT gồm 6 môn theo dạng thức thi tự luận. Năm 2006, thi 6 môn tốt nghiệp THPT, riêng ngoại ngữ thi trắc nghiệm. Từ năm 2007-2013, thi tốt nghiệp THPT giữ nguyên 6 môn, dạng thức thi trắc nghiệm khách quan sử dụng cho các môn vật lý, hóa học, sinh học, ngoại ngữ; còn lại là tự luận.
Năm 2014-2016 với tên gọi kỳ thi THPT quốc gia, số môn giảm xuống còn 4 (2 môn bắt buộc ngữ văn, toán; 2 môn tự chọn trong số các môn hóa học, vật lý, địa lý, lịch sử, sinh học, ngoại ngữ); thi trắc nghiệm khách quan với ngoại ngữ, vật lý, hóa học, sinh học và thi tự luận với toán, ngữ văn, lịch sử và địa lý. Từ năm 2015, thí sinh phải thi 4 môn, gồm 3 môn thi bắt buộc (toán, ngữ văn, ngoại ngữ) và môn tự chọn trong các môn lịch sử, địa lý, vật lý, hóa học, sinh học. Lần đầu tiên Bộ GD-ĐT quyết định sử dụng kết quả kỳ thi THPT quốc gia làm căn cứ để các trường ĐH, CĐ tuyển sinh (gọi là kỳ “thi 2 trong 1”). Năm 2017-2024, kỳ thi tốt nghiệp THPT có số môn/bài thi là 4, trong đó có 3 môn bắt buộc (toán, ngữ văn, ngoại ngữ) và 1 bài thi tổ hợp tự chọn (tổ hợp về lĩnh vực khoa học tự nhiên hoặc tổ hợp về lĩnh vực khoa học xã hội). Các đề thi đều sử dụng dạng trắc nghiệm khách quan, riêng ngữ văn là tự luận.
Từ năm 2025, kỳ thi một lần nữa đứng trước sự thay đổi lớn do thực hiện theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018. Kỳ thi năm nay thí sinh chỉ làm bài 4 môn, trong đó có 2 môn bắt buộc là ngữ văn và toán; 2 môn được tự chọn trong số các môn học lớp 12. Đây cũng là năm đầu tiên xuất hiện một số môn thi mới, được đưa vào kỳ thi để thí sinh tự chọn như: tin học, công nghệ… Ngoài môn ngữ văn vẫn thi tự luận, các môn khác thi theo hình thức trắc nghiệm khách quan với nhiều dạng thức câu hỏi đa dạng hơn. Điểm đặc biệt nữa của kỳ thi năm nay là có 2 loại đề thi, 2 quy chế thi cho 2 đối tượng thí sinh. Ngoài phần lớn thí sinh lớp 12 thì còn có khoảng 25.000 thí sinh học chương trình giáo dục 2006 (chương trình cũ). Đây là số thí sinh đã hoàn thành chương trình THPT năm 2024 nhưng chưa đỗ tốt nghiệp hoặc đã tốt nghiệp nhưng thi lại để có kết quả tham gia xét tuyển ĐH năm nay.
Như vậy, có thể thấy tính đến thời điểm hiện tại, mặc dù kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 đổi mới theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018, song bản chất của kỳ thi này vẫn theo tinh thần “2 trong 1”, vừa xét tốt nghiệp cho học sinh lớp 12 vừa tạo điều kiện cho các trường ĐH làm cơ sở xét tuyển theo đề án tuyển sinh của trường mình.
Tính hợp lý của kỳ thi “2 trong 1”
Có rất nhiều luồng ý kiến, trong đó đáng lưu ý là góp ý: Nên bỏ thi tốt nghiệp ở lớp 12, học sinh học xong chương trình thì nhà trường cấp chứng nhận tốt nghiệp. Hoặc giao kỳ thi này về cho địa phương tổ chức, Bộ GD-ĐT chỉ đóng vai trò quản lý, kiểm tra… Áp dụng một trong hai hình thức trên sẽ có nhiều cái lợi, như đỡ tốn kém tài chính; giảm áp lực cho học sinh; phù hợp với việc dạy và học theo một chương trình và nhiều sách giáo khoa; phù hợp với đặc trưng, điều kiện kinh tế, xã hội của các vùng miền…
Tuy vậy, thử đặt câu hỏi ngược lại: Học mà không có kiểm tra đánh giá thì kết quả sẽ tới đâu? Các thế hệ học sinh trước đây có nhiều kỳ thi, như thi chuyển cấp từ lớp 5 lên lớp 6, thi tốt nghiệp THCS, thi tốt nghiệp THPT, thi tuyển sinh ĐH, CĐ theo nhiều đợt… Hiện nay, các kỳ thi đã bỏ hết và rút gọn, chỉ giữ lại hai kỳ thi quan trong là kỳ thi tuyển sinh 10 (phạm vi địa phương) và kỳ thi tốt nghiệp THPT (phạm vi quốc gia). Cả hai kỳ thi này đều rất cần thiết, khó bỏ được.
| Thi tốt nghiệp THPT trên toàn quốc là cơ sở để đánh giá việc dạy và học chung của cả nước. Mặc dù chương trình mới cho phép địa phương, nhà trường lựa chọn các bộ sách để dạy, song Bộ GD-ĐT vẫn có thước đo để đánh giá đó là chương trình của các môn. Và kỳ thi này là cơ sở để đánh giá. |
Thi tốt nghiệp THPT trên toàn quốc là cơ sở để đánh giá việc dạy và học chung của cả nước. Mặc dù chương trình mới cho phép địa phương, nhà trường lựa chọn các bộ sách để dạy, song Bộ GD-ĐT vẫn có thước đo để đánh giá đó là chương trình của các môn. Và kỳ thi này là cơ sở để đánh giá.
Khi thi tốt nghiệp THPT giao về cho địa phương, liệu các trường ĐH có tin tưởng về chất lượng để làm cơ sở xét tuyển sinh. Và cảnh cũ lại tái diễn, học sinh lại phải tập trung tham gia nhiều kỳ thi, trong đó có kỳ thi của các trường ĐH ấy tổ chức. Và sự tốn kém, áp lực không những không mất đi mà sẽ còn tăng gấp bội phần là điều khó tránh khỏi.
Hiện nay các trường ĐH có nhiều phương án tuyển sinh, như dựa vào kết quả thi đánh giá năng lực, điểm thi tốt nghiệp THPT, điểm học bạ… Việc xét điểm học bạ thì nhiều trường cân nhắc hoặc loại bỏ vì thiếu độ tin cậy. Kỳ thi đánh giá năng lực rất hiệu quả nhưng chưa thể xem là kỳ thi chung toàn quốc. Vì vậy, có thể kết luận rằng, khi chưa đủ tiềm lực để thay đổi thì cần giữ lại kỳ thi tốt nghiệp THPT toàn quốc “2 trong 1” như hiện nay.
Sau kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 vừa qua, dư luận xã hội bàn rất nhiều về đề thi của các môn, trong đó có môn toán và tiếng Anh vì độ khó của nó. Tuy nhiên, do đây là kỳ thi đầu tiên theo chương trình mới nên khó có sự hoàn hảo được. Việc cần thiết hiện nay là cần phải ngồi lại mổ xẻ, phân tích để điều chỉnh, thay đổi như thế nào cho hợp lý hơn về đề thi, về cách dạy và học… Cũng không nên quá cầu toàn vì đây là năm đầu tiên thi tốt nghiệp THPT theo chương trình mới. Có thể ví von rằng: Một chiếc áo khi mặc không vừa hoặc bị rách chút thì hãy tìm cách may vá lại sẽ tốt hơn là vứt bỏ nó đi. Vì chưa chắc chiếc áo mới thay đã tốt bằng chiếc áo cũ đã mặc!
Trần Ngọc Tuấn
Bình luận (0)