Hiện nay, một số chương trình âm nhạc dân tộc của Đài Truyền hình TP.HCM đã được làm mới như Vầng trăng cổ nhạc, Chuông vàng vọng cổ, Dân ca nhạc cổ, thế nhưng không ít người lớn tuổi vẫn nhớ chương trình Cổ nhạc mà trước đây đã được đài phát sóng như một đặc sản âm nhạc của vùng đất Nam bộ. Chương trình này thường phát vào tối thứ hai hoặc tối thứ bảy hàng tuần với một ban nhạc cổ gồm các nhạc sĩ “cự phách” trong nhóm đờn ca tài tử của đài. Dù không nhớ hết tên các nhạc công nhưng chắc hẳn không ai quên được những giây phút thưởng ngoạn thú vị đó. Là chương trình hòa tấu, độc tấu cổ nhạc cải lương nên các tác phẩm trình diễn chủ yếu là nhạc không lời. Ấn tượng nhất trong chương trình đó là một dàn nhạc dân tộc hùng hậu được đưa lên sân khấu với các loại đờn đặc trưng cho nhạc tài tử Nam bộ. Nổi bật nhất là chiếc đờn kìm. Vì loại đờn này có hộp tròn như mặt trăng nên được gọi là đờn nguyệt hay nguyệt cầm. Với 2 dây tơ thanh mảnh luôn tạo nên những âm sắc trong sáng, đờn kìm luôn diễn tả được nhiều cung bậc tình cảm khác nhau. Lúc rắn rỏi rộn ràng, có khi lại dịu dàng mềm mại. Đi chung với đờn kìm là chiếc đờn nhị. Loại nhạc cụ thuộc bộ dây cung vĩ và có 2 dây nên được gọi là đờn nhị mà người Nam bộ gọi đờn cò. Âm thanh của đờn nhị thường tạo cảm giác mơ hồ tối tăm, buồn tẻ nên hầu như chỉ diễn tả tâm trạng cô đơn, xa vắng. Chỉ cần 2 loại đờn kìm và đờn nhị cũng tạo nên được một bản hòa tấu 3 câu vọng cổ say đắm lòng người. Đờn tranh trong ban nhạc tài tử có 16 dây nên còn được gọi là đờn thập lục luôn thể hiện các điệu nhạc vui tươi, trong trẻo, mượt mà. Không ít lần chương trình đã giới thiệu những bản hòa tấu đờn tranh như Uyên ương qua vọng cổ của một dàn nhạc áo dài đã làm ngất ngây lòng khán giả ngồi trước màn hình nhỏ. Chỉ có một dây nên đờn bầu còn được gọi là độc huyền cầm. Âm sắc của đờn bầu đẹp, sâu lắng và vô cùng quyến rũ. Có khi âm điệu phát ra buồn bã, nhưng cũng có lúc vui tươi rộn ràng quyến rũ lòng người. Đặc sắc hơn có khi chương trình còn giới thiệu đầy đủ nguyên một ban Ngũ tuyệt với 5 loại đờn đặc trưng cho dàn nhạc cổ truyền dân tộc làm thăng hoa toàn bộ 20 bài tổ Bắc, Nam, Hạ, Oán của đờn ca tài tử. Cái hay của đờn ca tài tử là không chỉ xem trực tiếp mà khán giả vừa nghe vừa tranh thủ nghỉ ngơi hoặc làm việc nhà vẫn cứ thưởng thức trọn vẹn “món ngon” của loại hình âm nhạc có một không hai này.
Thế nhưng, không hiểu tại sao chương trình Cổ nhạc sau này dần dần thưa vắng hơn nhiều. Lâu lắm rồi không được nghe lại các bài Bình Bán Chấn, Giang Nam, Đảo Ngũ Cung, Xuân Tình Chấn, Nam Đảo, Lưu Giang… nhiều khán thính giả bỗng thấy nhớ vì nó đã in sâu vào máu thịt những người mộ điệu dân ca và nhạc cổ truyền dân tộc, nhất là những người của thế hệ đi trước. Hiện nay, phương tiện thông tin truyền thông rộng khắp nên chăng chúng ta cần phải gìn giữ, bảo tồn vốn cổ bằng cách số hóa hoặc đưa lên mạng internet để người yêu thích có nhiều cơ hội cập nhật và tiếp cận hơn. Đó cũng là cách để lưu truyền di sản văn hóa phi vật thể của toàn nhân loại như đờn ca tài tử. Đừng để các bản nhạc cổ truyền như đờn ca tài tử nhạt nhòa theo dĩ vãng.
Hương Ly (Q.Thủ Đức – TP.HCM)
Bình luận (0)