Xả thải nhựa ra biển

Rác thải nhựa tại biển Cần Giờ (TP.HCM)

Không nắm rõ các quy định pháp lý về chất thải rắn và bảo vệ môi trường trong kinh doanh; tái chế rác thải nhựa chưa có cơ chế vận hành hiệu quả là một số nguyên nhân chính khiến việc quản lý và xử lý rác thải rắn, trong đó có rác thải nhựa tại Việt Nam vẫn còn nhiều bất cập và gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng…

Đây là những nội dung được đề cập tại hội thảo “Kết quả nghiên cứu về chất thải rắn, rác thải nhựa tại Việt Nam và hướng dẫn xây dựng kế hoạch hành động giảm thiểu rác thải nhựa tại địa phương” được WWF – một tổ chức bảo tồn độc lập tổ chức.

Nghiên cứu này nằm trong khuôn khổ dự án “Đô thị giảm nhựa” do Tổ chức Hợp tác phát triển Na Uy tài trợ với mục tiêu không có rác thải nhựa trong thiên nhiên vào năm 2030. Để đạt được mục tiêu đó, dự án mong muốn tạo ra mạng lưới kết nối 25 đô thị không rác thải nhựa tại Đông Nam Á vào năm 2025. Đây là bước đệm để đạt được con số 1.000 đô thị không rác thải nhựa trên toàn thế giới vào năm 2030.

ThS. Trần Thu Hương (cán bộ kỹ thuật cấp cao của WWF) cho rằng, thiếu nguồn lực và năng lực cũng như chưa có sự phối hợp quyết liệt của các bên liên quan trong thực thi pháp luật về quản lý chất thải rắn; nhận thức cộng đồng chưa cao về bản chất và tác hại của rác thải nhựa cũng là những nguyên nhân dẫn đến ô nhiễm môi trường tại các tỉnh, thành.

Tại hội thảo, các chuyên gia đã chia sẻ những kết quả đánh giá về công tác quản lý chất thải rắn tại Trung ương và địa phương. Trong đó có kết quả khảo sát nhận thức, quan điểm và thói quen thải loại rác nhựa của gần 400 hộ gia đình, trên 300 hộ kinh doanh quy mô nhỏ và 300 đối tượng thu gom rác những khu vực ven biển và kênh rạch tại 4 tỉnh, thành Quảng Ninh, Đà Nẵng, Kiên Giang và TP.HCM. Kết quả khảo sát thành phần của gần 200 mẫu chất thải rắn tại các tỉnh thành nói trên và tại tỉnh Phú Yên nói riêng cũng được chia sẻ tại hội thảo.

Nghiên cứu của WWF và các chuyên gia cho thấy công tác quản lý chất thải rắn còn nhiều khó khăn và phức tạp, đòi hỏi sự nỗ lực và chung tay từ các cấp, các ngành. Dù khung pháp lý của Việt Nam về quản lý chất thải rắn tương đối đầy đủ so với các nước trong khu vực và đang từng bước được kiện toàn. Tuy nhiên nguồn lực, năng lực thực thi và cơ chế phối hợp giữa các bên liên quan vẫn là những vấn đề còn nhiều vướng mắc cần có sự chỉ đạo quyết liệt hơn nữa từ các cấp chính quyền.

Bên cạnh đó, nhận thức của cộng đồng chưa cao; hơn 50% các hộ kinh doanh quy mô nhỏ thiếu hiểu biết về bản chất của nhựa, tác động của rác thải nhựa và tình trạng rò rỉ rác nhựa ra môi trường; 63% số hộ kinh doanh không nắm được bất cứ một quy định pháp lý nào về chất thải rắn và bảo vệ môi trường và thờ ơ với vấn đề rác thải nhựa diễn ra xung quanh mình. Hiện vẫn còn khoảng 5-9% các hộ dân đổ thải trực tiếp ra môi trường dẫn đến tỷ lệ rác nhựa thất thoát ra môi trường ước tính khoảng từ 8-10%, tương đương 0,4-0,7 triệu tấn trong năm 2019. Ước tính khoảng 25% rác thải nhựa tại Việt Nam được quay lại thị trường tái chế thông qua con đường phi chính thức. Kết quả này phù hợp với những nghiên cứu trước đây về lượng rác nhựa thất thoát ra môi trường và tỷ lệ tái chế tại Việt Nam của các tổ chức quốc tế.

WWF cũng cảnh báo, là một đất nước với tốc độ tăng trưởng nhanh, Việt Nam đang phải đối mặt với các vấn đề ô nhiễm môi trường nghiêm trọng ảnh hưởng tiêu cực tới sự phát triển kinh tế. Trong đó có ô nhiễm rác thải nhựa hay còn gọi là “ô nhiễm trắng”. Việt Nam đứng thứ 4 thế giới trong các nước xả thải nhựa ra đại dương nhiều nhất. Chính sự tiện lợi và giá thành rẻ của các sản phẩm bằng nhựa đã góp phần tạo nên thói quen tiêu dùng của người dân Việt Nam và tạo nên khối lượng rác nhựa khổng lồ. Trong khi đó, việc xử lý rác thải nhựa và hệ thống tái chế đồ nhựa ở Việt Nam nói riêng hay trên thế giới nói chung đang chưa thực sự đem lại hiệu quả như mong muốn.

Khảo sát sự ủng hộ của người dân với 14 chính sách tiềm năng về giảm rác nhựa cho thấy người dân đặc biệt ủng hộ 3 chính sách: cấm và phạt với hành vi xả thải bừa bãi (63% ủng hộ); truyền thông giáo dục về rác thải nhựa (gần 50% ủng hộ); hạn chế sử dụng đồ nhựa dùng một lần (41%). Căn cứ vào những kết quả nghiên cứu hiện trạng phát sinh và quản lý rác thải, WWF cùng các chuyên gia đã hướng dẫn các tỉnh, thành xác định những chính sách về giảm thiểu rác thải nhựa và hoạt động nâng cao nhận thức, công tác giáo dục phù hợp với điều kiện của địa phương và nguồn lực hỗ trợ từ các bên liên quan, trong đó có WWF.

Được biết, WWF là một tổ chức bảo tồn độc lập với hơn 30 triệu người ủng hộ và hoạt động tại hơn 100 quốc gia. Sứ mệnh của WWF là ngăn chặn tình trạng xuống cấp của môi trường tự nhiên trên trái đất và xây dựng một tương lai mà tại đó con người sống hòa hợp với thiên nhiên, thông qua việc bảo tồn đa dạng sinh học toàn cầu, đảm bảo việc sử dụng bền vững các nguồn tài nguyên thiên nhiên.

Bài, ảnh: T.Anh