Xây dựng cầu Thủ Thiêm 4: Cân nhắc giá trị lịch sử, văn hóa của cảng Sài Gòn

Tại TP.HCM vừa diễn ra hội thảo “Ảnh hưởng của tĩnh không cầu Thủ Thiêm 4 đến tiềm năng phát triển du lịch khu vực cảng Sài Gòn”. Tại đây, ông Trần Quang Lâm – Giám đốc Sở Giao thông vận tải TP – khẳng định, giao thông phải phục vụ phát triển kinh tế – xã hội, bảo tồn và phát triển các giá trị văn hóa – lịch sử.

TP.HCM đặt ra mục tiêu phát triển tương xứng với tiềm năng của sông Sài Gòn

Những năm qua, để mở rộng không gian phát triển đô thị, giải quyết sự quá tải về hạ tầng giao thông, TP.HCM đã có nhiều nỗ lực, đầu tư xây dựng và hoàn thành nhiều công trình giao thông quan trọng vượt sông Sài Gòn. Cụ thể, năm 2008, TP khánh thành cầu Thủ Thiêm 1; năm 2009, khánh thành cầu Phú Mỹ; năm 2011, thông xe hầm Thủ Thiêm; năm 2022, khánh thành cầu Thủ Thiêm 2 (nay là cầu Ba Son). Qua đó, góp phần hoàn thiện mạng lưới giao thông trục chính của TP, nhất là khu vực phía Đông và phía Nam; mở ra tiềm năng phát triển du lịch, thương mại, dịch vụ, đặc biệt là khai thác tối đa lợi thế của dòng sông Sài Gòn.

Hiện tại TP đang lập dự án, thiết kế, xúc tiến đầu tư cầu Thủ Thiêm 4 – cây cầu cửa ngõ của khu vực cảng Sài Gòn giống như cầu Phú Mỹ.

Phải giữ lại danh vị “thành phố cảng”

Nhiều chuyên gia cho rằng, khi xây dựng cầu Thủ Thiêm 4 nói riêng và các cây cầu bắc qua sông Sài Gòn nói chung cần phải cân nhắc toàn diện giá trị lịch sử – văn hóa của cảng Sài Gòn.

Nhà sử học Dương Trung Quốc cho biết, TP.HCM chính là TP cảng xuất hiện sớm nhất của Việt Nam theo những tiêu chí phổ quát của thế giới. Nếu không quan tâm đến độ tĩnh không của các cây cầu thì sông Sài Gòn – vốn đi sâu vào trong lòng TP – có khả năng sẽ bị đứt đoạn, qua đó “khai tử không gian cốt lõi” cũng như danh vị “TP cảng”.

“Bài học về cây cầu Ba Son và có thể còn liên quan những cây cầu khác với độ thông thủy rất thấp sẽ chặn đứng những con tàu đi sâu vào TP như biểu trưng sống động và đầy nhớ nhung về một TP cảng đang dễ bị phai mờ và có thể mất hẳn cho dù các cơ sở của công nghệ cảng và logistic có mạnh mẽ đến đâu…”, ông Quốc khẳng định.

Theo TS. Trần Du Lịch – Ủy viên Hội đồng Tư vấn tiền tệ quốc gia, TP.HCM nên tận dụng vị trí của cảng Nhà Rồng – Khánh Hội để xây dựng một cảng du lịch tàu biển đón du khách trong và ngoài nước với mục tiêu biến nơi đây thành trung tâm hoạt động thương mại, du lịch, dịch vụ, kinh tế đêm của thế giới.

PGS.TS Trần Đình Thiên – thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam – cho rằng, nếu nhìn rộng và xa cho TP.HCM, các con sông như Sài Gòn, Đồng Nai là những con sông thuần Việt rất hiếm. Những con sông này cần được bảo vệ ngay từ thời điểm này…

Cũng tại hội thảo, nhiều chuyên gia khẳng định, nếu tính toán phương án tĩnh không thông thuyền của cầu Thủ Thiêm 4 hợp lý, trong đó đặt cảng Sài Gòn vào vị trí thích hợp, đây sẽ là “cánh cửa” mở ra tương lai cho TP.

Ông Nguyễn Lê Chơn Tâm – Tổng Giám đốc cảng Sài Gòn – thông tin, 95% du khách tới TP.HCM bằng đường thủy tiếp tục muốn đi sâu hơn vào trung tâm TP. Tuy nhiên, hiện nay phương tiện duy nhất khả thi chủ yếu là xe cơ giới. Do đó, nếu hệ thống giao thông được kết nối tốt hơn sẽ tạo nên một lợi thế rất lớn về du lịch cho TP.

“Sông Sài Gòn là một tài sản quý giá, không chỉ về kinh tế mà còn về cả lịch sử – văn hóa. Do đó, chúng tôi mong muốn lãnh đạo TP nghiên cứu đưa ra phương án tĩnh không cầu Thủ Thiêm 4 phù hợp để tiếp tục khai thác và duy trì một thương cảng đã có lịch sử rất lâu đời”, ông Tâm nêu ý kiến.

Ông Nguyễn Hải Linh – Phó Chủ tịch Hội đồng tư vấn Tổng công ty cổ phần Xuất nhập khẩu và Xây dựng Việt Nam – cho rằng, nếu thực sự quyết tâm, TP.HCM có thể biến được không gian quanh khu vực sông Sài Gòn thành cảnh “trên bến, dưới thuyền”, nơi mà mỗi du khách sẽ phải tìm đến.

Phải gắn với quy hoạch sông Sài Gòn

Kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn nhận định, các địa phương nói chung, TP.HCM nói riêng đang đứng trước một cơ hội rất lớn cần được tận dụng khi Luật Quy hoạch mới cho phép các tỉnh, thành được làm lại quy hoạch theo tư duy tích hợp.

“Nhìn trên hiện trạng của khu vực Thủ Thiêm, chúng ta có thể thấy quy hoạch hiện tại đang là sự ráp nối của các quy hoạch đã có trước đó. Với việc đang làm lại quy hoạch, TP nên xem xét toàn diện dự án cầu Thủ Thiêm 4, không chỉ về tĩnh không mà thiết kế, vị trí…”, ông Sơn kiến nghị.

Nhắc lại giá trị của di sản Bến Nhà Rồng, ông Sơn cho rằng, các cây cầu được xây dựng cần có sự liên kết giữa cái mới và cái cũ, đặc biệt với các công trình di sản.

Tại hội thảo, ông Trần Quang Lâm – Giám đốc Sở Giao thông vận tải TP.HCM – cho biết, thời gian gần đây, TP hết sức quan tâm đến vấn đề quy hoạch đô thị ven sông. TP đặt ra mục tiêu phát triển tương xứng với tiềm năng to lớn của sông Sài Gòn. Riêng cầu Thủ Thiêm 4, quy hoạch của cây cầu này đã có từ lâu. Do đó, trong quá trình triển khai, Sở Giao thông vận tải đã rất thận trọng, thường xuyên lắng nghe và tiếp thu các ý kiến liên quan; đồng thời nghiên cứu nhiều phương án, kịch bản thiết kế, trong đó có cả phương án làm hầm.

“Chúng ta cần cân nhắc về tỷ lệ của cầu Thủ Thiêm 3 và Thủ Thiêm 4, tránh để Bến Nhà Rồng bị mất đi bản sắc và giá trị lịch sử. Cầu Thủ Thiêm 4 có độ tĩnh không như thế nào, thiết kế mỹ thuật và kỹ thuật ra sao thì TP phải tính toán cẩn trọng. Tôi mong muốn thiết kế hai cây cầu này sẽ nằm trong chương trình định hướng lại quy hoạch TP.HCM gắn với quy hoạch sông Sài Gòn trong tương lai”, ông Sơn kỳ vọng.

Ông Phan Xuân Anh – Giám đốc Công ty Du lịch thuyền Sài Gòn – khẳng định, TP.HCM đang có một lợi thế rất lớn để phát triển du lịch đường biển mà ít TP nào trên thế giới có được. Cảng Sài Gòn cũng là nơi kết nối với các tuyến du lịch nội khu Đông Nam Á.

“Sông Sài Gòn chính là nền văn minh Nam bộ, vì vậy chúng ta cần phải tính toán kỹ phương án thiết kế cầu Thủ Thiêm 4. Bởi chỉ cần tĩnh không sai sẽ làm ảnh hưởng rất lớn tới hoạt động vận tải – du lịch trên sông. 90% du khách của Công ty Du lịch thuyền Sài Gòn vào Vũng Tàu đều về TP.HCM. Tại sao chúng ta tự cắt nguồn lợi lớn này. Xin giữ lại cảng Sài Gòn vì đây là nguồn lực nếu chúng ta biết khai thác đúng mức”, ông Xuân Anh bày tỏ.

Theo ông Nguyễn Quốc Kỳ – Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Du lịch và Tiếp thị giao thông vận tải Việt Nam: “Cảng Sài Gòn tạo ra cơ hội để TP.HCM có thể đón du khách với số lượng cao gấp 10 lần số lượng khách của một tàu bay. Du lịch biển tiếp cận được vào trung tâm TP là một lợi thế không phải TP nào cũng có được. Chúng ta không thể giải thích được lý do vì sao cầu Phú Mỹ có tĩnh không 45m mà tĩnh không cầu Thủ Thiêm 4 lại dự kiến chỉ có 10m. Nâng tĩnh không cầu có thể tăng chi phí hiện tại nhưng sẽ rẻ hơn rất nhiều nếu nhìn vào tương lai. Chúng tôi thực sự mong muốn TP tính toán lại để không đánh mất lợi thế quan trọng này”.

Nhóm PV