Giữa giai đoạn tinh gọn bộ máy và đổi mới phương thức chăm sóc sức khỏe, TP.HCM đang từng bước tái cấu trúc hệ thống y tế cơ sở theo hướng chủ động phòng bệnh, quản lý sức khỏe cộng đồng và đưa dịch vụ y tế đến gần hơn với người dân.
Cuộc cải tổ từ gốc rễ
Được định hướng bởi Nghị quyết 18 về tinh gọn bộ máy và Nghị quyết 72 của Bộ Chính trị về chăm sóc sức khỏe nhân dân, ngành y tế TP.HCM đang tái cấu trúc hệ thống theo hướng giảm tầng nấc trung gian, phân định rõ chức năng từng cấp, và trao quyền thực chất hơn cho tuyến cơ sở.
Mục tiêu cuối cùng không chỉ là sắp xếp hành chính, mà là tái định vị vai trò của y tế cơ sở như “người gác cổng” – điểm đầu tiên tiếp nhận, sàng lọc, theo dõi sức khỏe người dân, giảm tải cho bệnh viện tuyến trên. Dự kiến đến cuối năm 2025, tổng số đơn vị trực thuộc Sở Y tế TP.HCM sẽ giảm từ 124 xuống còn 92, trong đó 38 trung tâm y tế quận, huyện được tổ chức lại thành các trung tâm y tế khu vực với phân tầng chức năng rõ ràng.
Theo đề xuất của Sở Y tế TP.HCM, chỉ 13 đơn vị được giữ lại giường bệnh nội trú, tập trung tại các khu vực xa hoặc nơi thiếu bệnh viện tuyến trên. 25 trung tâm còn lại sẽ ngừng hoạt động nội trú, chuyển hướng sang y tế dự phòng, khám ngoại trú và quản lý bệnh mạn tính tại cộng đồng – bước chuyển quan trọng giúp hệ thống y tế gần hơn với người dân.
TS.BS Nguyễn Văn Vĩnh Châu – Phó Giám đốc Sở Y tế TP.HCM nhấn mạnh: “Chỉ khi y tế cơ sở đủ mạnh, hệ thống y tế mới có thể trụ vững trước khủng hoảng”.
Chính quyền hóa trạm y tế – kết nối chặt với cộng đồng
Song song với việc hình thành các trung tâm y tế khu vực, TP.HCM đang tinh gọn hệ thống trạm y tế từ 443 xuống còn 168 đơn vị, đồng thời chuyển giao về trực thuộc UBND phường, xã quản lý.
Việc “chính quyền hóa” trạm y tế được xem là bước tiến quan trọng, giúp tuyến y tế cơ sở gắn bó chặt hơn với hệ thống chính trị, huy động được nguồn lực địa phương, và phục vụ người dân hiệu quả hơn. Khi trực thuộc chính quyền phường, xã, trạm y tế không chỉ là nơi khám chữa bệnh, mà còn trở thành “điểm nối” giữa công tác y tế và quản lý dân cư, góp phần vào các chương trình sức khỏe cộng đồng, phòng chống dịch và quản lý bệnh mạn tính.
Một trong những tín hiệu tích cực của cuộc cải tổ là nguồn nhân lực tại tuyến cơ sở đã có sự chuyển biến rõ rệt. Theo Sở Y tế TP.HCM, tỷ lệ bác sĩ mới tuyển chọn công tác tại y tế cơ sở đã tăng từ 9% (2023) lên 37% (2025).
Thành phố hiện xây dựng được mạng lưới hơn 13.000 cộng tác viên sức khỏe cộng đồng – những “điểm chạm” y tế đầu tiên tại hộ gia đình, giúp tuyên truyền, theo dõi sức khỏe và kết nối người dân với trạm y tế.
Số lượt người đến khám bảo hiểm y tế tại tuyến cơ sở trong 6 tháng đầu năm 2025 tăng hơn 30% so với cùng kỳ năm 2024, cho thấy niềm tin của người dân đang được khôi phục.
Một trong những minh chứng rõ nét cho hiệu quả của tái cấu trúc là Trung tâm Y tế Quân dân y Côn Đảo – đơn vị được chuyển về trực thuộc Sở Y tế TP.HCM quản lý và ghi nhận “bước tiến vượt bậc” chỉ sau 100 ngày.
Trung tâm này đã tăng năng lực cấp cứu, điều trị các ca nội khoa, chấn thương, giảm đáng kể số bệnh nhân phải chuyển viện vào đất liền. Đồng thời, được đầu tư cải tạo cơ sở vật chất, xây nhà công vụ thu hút bác sĩ, và triển khai kế hoạch ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong quản lý hồ sơ sức khỏe toàn dân, xây dựng ngân hàng máu tại chỗ – một bước tiến hướng tới mô hình y tế thông minh vùng đảo.
Tuy vậy, ngành y tế TP.HCM cũng thừa nhận hệ thống vẫn đối mặt nhiều “điểm nghẽn”. Tỷ lệ bác sĩ làm việc tại trạm y tế chỉ đạt khoảng 25% so với định mức; nhiều cơ sở vật chất xuống cấp, chưa đáp ứng nhu cầu; trong khi 25 trung tâm y tế không còn dịch vụ nội trú có nguy cơ sụt giảm nguồn thu, ảnh hưởng đến khả năng tự chủ.
Một rào cản khác là cơ chế tài chính chưa đủ linh hoạt để tuyến cơ sở chủ động mở rộng dịch vụ, hoặc thực hiện các mô hình quản lý sức khỏe mới. Việc phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn ngân sách và bảo hiểm khiến trạm y tế khó duy trì hoạt động bền vững.
Để giải quyết những tồn tại đó, Phó Giám đốc Sở Y tế TP.HCM Nguyễn Văn Vĩnh Châu đề xuất nhiều kiến nghị mang tính đột phá, trong đó ưu tiên hàng đầu là nhân lực.
Ông cho rằng cần ban hành “Nghĩa vụ y tế cơ sở” – quy định mỗi bác sĩ trong 10 năm đầu hành nghề phải có ít nhất 1 năm công tác tại trạm y tế hoặc vùng khó khăn, kèm theo chính sách đãi ngộ đặc biệt để khuyến khích.
Về tài chính, ông Châu nhấn mạnh: “Cơ chế tài chính mới phải bảo đảm tự chủ đi đôi với trách nhiệm, tự chủ gắn với chất lượng dịch vụ”. Theo đó, cần trao quyền tự chủ từng phần cho trạm y tế, cho phép mở tài khoản riêng, có tư cách pháp nhân, đồng thời mở rộng danh mục khám chữa bệnh bảo hiểm tại trạm – bao gồm khám tại nhà, khám từ xa.
Bên cạnh đó, ông đề xuất Bảo hiểm Xã hội cần thống nhất một mức giá cho cùng một dịch vụ kỹ thuật, dù thực hiện ở bệnh viện tuyến trên hay tại trạm y tế. Điều này sẽ khuyến khích người dân lựa chọn điều trị tại tuyến cơ sở mà không lo về chênh lệch chi phí.
Cuối cùng, TP.HCM kiến nghị Bộ Y tế ban hành Quy chế hỗ trợ chuyên môn bắt buộc giữa các tuyến – trong đó mỗi bệnh viện tuyến trên phải hỗ trợ từ 3 đến 5 trạm y tế, nhằm đảm bảo tính đồng bộ về chuyên môn và chất lượng khám chữa bệnh.
Khi hoàn tất cuộc “đại phẫu” vào cuối năm 2025, hệ thống y tế cơ sở TP.HCM kỳ vọng sẽ hình thành mạng lưới chăm sóc sức khỏe chủ động, bền vững và công bằng – nơi mỗi người dân, dù ở trung tâm hay vùng đảo xa, đều được tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng, với một “người gác cổng” luôn sẵn sàng bảo vệ sức khỏe từ sớm, từ xa.
Thủy Phạm
Bình luận (0)