Sách tinh gọn: Hướng đi mới của các nhà xuất bản

Bên cạnh sách in truyền thống, sách điện tử, sách nói, dòng sách tinh gọn hay còn được gọi là sách tóm tắt đang được các nhà xuất bản, công ty làm sách quan tâm và phát triển. Liệu đây có phải là giải pháp tối ưu trong việc phát triển văn hóa đọc?

Sách tinh gọn sẽ tìm được chỗ đứng cho mình trong cuộc sống thời hiện đại

Dẫn người đọc đến phiên bản gốc

Hiện nay, nhiều đơn vị xuất bản, phát hành sách quan tâm đến sách tinh gọn. Ông Nguyễn Anh Vũ (Giám đốc – Tổng biên tập NXB Văn học) cho rằng, sách tinh gọn, hiểu một cách đơn giản đó là những cuốn sách được viết lại dưới dạng tóm tắt nội dung những cuốn sách đã được xuất bản. Với lợi thế ngắn gọn, cô đọng, dễ đọc, dễ tiếp thu, tiếp nhận, sách tinh gọn là lựa chọn hữu dụng đối tượng bạn đọc có nhu cầu cập nhật, tìm hiểu, trang bị những thông tin, kiến thức phổ thông, cơ bản. “Bên cạnh sách in truyền thống, với sự xuất hiện đồng thời của những phiên bản sách điện tử, sách nói kết hợp với đồ họa thông tin hay đa phương tiện, chắc chắn sách tinh gọn sẽ là một thị trường sôi động, hấp dẫn”, ông Vũ dự đoán.

Trong khi đó, ông Lê Hoàng Thạch (Giám đốc Ứng dụng sách nói Voiz FM) thông tin, bắt đầu từ năm 2019, cho đến đỉnh điểm là cuối 2020, hàng loạt ứng dụng chuyên về tóm tắt sách bắt đầu ra đời ở Việt Nam với hình thức có thu phí nội dung. Bên cạnh đó, hình thức này cũng được các kênh Youtube thực hiện để tránh bị đánh bản quyền.

“Sách tinh gọn không phải là phương án thay thế hoặc có khả năng ảnh hưởng tới sách toàn văn. Sách tinh gọn giúp giới thiệu những ý hay nhất đến khách hàng để quảng bá cho sách toàn văn (như trailer của phim). Sách tinh gọn giúp tạo ra một bước đệm dễ chịu hơn cho khách hàng bước đầu xây dựng thói quen đọc”, ông Thạch cho biết.

Không phải sách nào cũng tinh gọn

Không thể phủ nhận việc các website hay ứng dụng tóm tắt sách mang đến giải pháp cho những người bận rộn trong cuộc sống hiện đại. Song không phải ai cũng cảm thấy sách tóm tắt là một ý tưởng hay và có thể thực hiện đối với bất kỳ loại sách nào.

Theo ông Vũ, với sách văn học, một thể loại đặc thù với những đặc trưng về nội dung và nghệ thuật riêng, có lẽ những phiên bản sách tóm tắt khó có thể thay thế. Có chăng sách tinh gọn chỉ là một phương thức để giới thiệu, quảng bá hay giúp độc giả bước đầu tiếp cận, tìm hiểu những tác phẩm nguyên vẹn. Những thủ pháp nghệ thuật làm nên giá trị đặc biệt của một tác phẩm văn học như kết cấu, không gian – thời gian nghệ thuật, điểm nhìn, ngôn ngữ, giọng điệu… chắc chắn không thể hiện diện trong một bản sách tóm tắt. “Liệu độc giả có cảm thụ được những giá trị đặc sắc của Thần khúc, Tấn trò đời, Những người khốn khổ, Chiến tranh và hòa bình, Con đường đau khổ, Sông Đông êm đềm, Tam quốc diễn nghĩa, Thủy hử, Truyện Kiều… khi nội dung chỉ còn gói gọn trong vài chục, thậm chí kể cả vài trăm trang sách. Trong thời đại ngày nay, có thể thấy những người cầm bút cũng đã nỗ lực “khuôn mình” để thích ứng với nhịp sống xã hội thể hiện ở việc xuất hiện ngày càng nhiều những tiểu thuyết ngắn với dung lượng trên dưới 200 trang, ở sự ra đời của thể loại truyện ngắn mini, ở sự lên ngôi của thể loại tản văn trong đời sống văn học nhiều năm vừa qua. Tuy nhiên, một tác phẩm văn học vẫn cần được tồn tại với tư cách một thực thể hoàn chỉnh”, ông Vũ nhấn mạnh.

Sách tinh gọn sẽ dẫn độc giả tìm đến phiên bản gốc

“Với sự biến đổi nhanh chóng của cuộc sống hiện đại, sách tóm tắt, cũng như các sản phẩm truyền tải tri thức khác, sẽ tìm được chỗ đứng cho mình trong cuộc sống gấp gáp của thời hiện đại. Nó góp phần bồi đắp tri thức và sự hiểu biết của người đọc, khơi gợi nhu cầu đọc những cuốn sách thực sự giá trị”, ông Nguyễn Cảnh Bình nhấn mạnh.

Bà Thái Minh Châu (Giám đốc đối ngoại Fonos) cho rằng, đọc tóm tắt cốt truyện của một cuốn tiểu thuyết có thể trong chốc lát thỏa mãn trí tò mò nhưng lại làm mất đi gần như toàn bộ giá trị giải trí của cuốn tiểu thuyết đó. Bởi văn học là hành trình riêng tư giữa tác giả và người đọc. Mỗi người đọc với nền tảng kiến thức và tâm lý riêng sẽ có sự tự do riêng trong việc tưởng tượng, theo sự dẫn dắt của con chữ. Nếu đọc sách tiểu thuyết dạng tóm tắt người đọc sẽ đánh mất toàn bộ những tình tiết hấp dẫn, những pha hành động gay cấn, những lời thoại thú vị của các nhân vật, những cơ hội để suy ngẫm hay đưa ra những dự đoán về tình tiết tiếp theo… và rất nhiều những điều tuyệt vời khác. Còn nếu đọc sách vì kiến thức thì khác. Việc đọc các bản tóm tắt sách sẽ giúp người đọc tiết kiệm được rất nhiều thời gian, nhờ vậy sẽ tiếp cận được với nhiều cuốn sách cũng như nhiều ý tưởng, bài học hơn. “Fonos chú trọng vào việc làm tóm tắt các cuốn sách về Tư duy – Kỹ năng, Câu chuyện kinh doanh – Lãnh đạo, với đa dạng các đầu sách của các tác giả Việt Nam và thế giới. Từ những cuốn sách mà chúng tôi có trên ứng dụng lẫn những cuốn chúng tôi khao khát được phát hành trên ứng dụng của mình”, bà Châu nhấn mạnh.

Ông Nguyễn Cảnh Bình (Chủ tịch HĐQT Alpha Books) cho rằng, sách tinh gọn chỉ có giá trị cung cấp thông tin mà khó có thể truyền tải được cảm xúc, sự đồng cảm, trí tưởng tượng… mà tác giả của phiên bản sách gốc đã gửi gắm trong tác phẩm của mình. Đây mới là giá trị đích thực của việc đọc sách. Bởi vậy, sách tinh gọn có thể là một giải pháp cho người bận rộn, nhưng chắc chắn không thể thay thế được sách nguyên bản, cũng khó có thể tạo ra nguy cơ giảm tiêu thụ sách truyền thống. Thậm chí, với những bản sách tinh gọn tốt, còn là nguồn khơi gợi người đọc tìm đến phiên bản sách gốc để có thể thưởng thức được tác phẩm đầy đủ và có những trải nghiệm, cảm nhận của riêng mình.

Thúy Kiều