Nỗ lực gỡ thẻ vàng EC trong khai thác hải sản

Tăng cường mở các đợt cao điểm về tuần tra, kiểm tra, xử lý tàu cá vi phạm IUU, thực hiện xác nhận chứng nhận nguồn gốc thủy sản khai thác đúng quy định… là những nhiệm vụ trọng tâm được Bộ NN&PTNT đưa ra trong thời gian tới nhằm nỗ lực gỡ thẻ vàng EC trong khai thác, đánh bắt và xuất khẩu thủy hải sản của ngư dân.

Việc gỡ thẻ vàng EC, khai thác hải sản có nguồn gốc, đảm bảo chất lượng sẽ giúp ngư dân nâng cao đời sống

Vẫn còn một số tồn tại

Sau thời gian thực hiện công tác kiểm tra theo quy định về quy trình chống khai thác IUU, vừa qua Bộ NN&PTNT đã phối hợp với UBND TP.Đà Nẵng tổ chức hội nghị “Phổ biến các kết quả làm việc với đoàn thanh tra của Ủy ban châu Âu (EC) và kế hoạch triển khai các nhiệm vụ trọng tâm chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (chống khai thác IUU)”. Tham dự có đại diện của 28 tỉnh, TP trực thuộc Trung ương ven biển Việt Nam.

Tháng 10-2022, đoàn thanh tra của EC đã đến làm việc, kiểm tra việc thực hiện chống khai thác IUU và làm việc với lãnh đạo Trung ương. EC đã ghi nhận tiến bộ đáng kể, tinh thần sẵn sàng tiếp tục cải thiện và sự cởi mở của phía Việt Nam đối với các khuyến nghị của EC. Khung pháp lý toàn diện phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế dù việc thực thi nhiều quy định pháp lý mới hiện vẫn còn hạn chế và không đồng đều. Qua kiểm tra tại Khánh Hòa, EC đánh giá cao tỉnh có sự phối hợp tốt giữa các cơ quan chức năng tham gia chống khai thác IUU tại tỉnh này cũng như các tỉnh thành khác tại Việt Nam.

Tuy nhiên, vẫn còn một số tồn tại. Việc giám sát đội tàu đã được cải thiện, song số lượng các trường hợp mất kết nối vẫn còn cao. Sự khác biệt giữa các tỉnh khiến hệ thống kiểm soát vẫn chưa đủ để ngăn chặn hiệu quả thủy sản có nguồn gốc từ IUU. Vấn đề nghiêm trọng đã được xác định liên quan đến việc truy xuất nguồn gốc và kiểm soát thủy sản nhập khẩu dưới dạng container. Vấn đề đáng lo ngại nhất còn tồn tại là số lượng lớn tàu cá Việt Nam bị bắt giữ ở vùng biển các nước láng giềng.

EC cũng đã đưa ra các khuyến nghị về IUU sau thanh tra lần 3 gồm: Bảo đảm rằng hai tàu được nhập khẩu tại tỉnh Khánh Hòa vào năm 2015 được đặt dưới sự giám sát tại cảng đầy đủ và hiệu quả cho đến khi làm rõ hoàn toàn tên và lịch sử trước đây của hai tàu này. Nếu quá trình xác minh dẫn đến kết luận rằng, các tàu này là tàu trong danh sách IUU và/hoặc được nhập khẩu vào Việt Nam trên cơ sở thông tin gian lận, thì cần thực hiện các chế tài xử lý thích hợp.

Xác nhận xem có các trường hợp tàu cá khác được nhập khẩu vào Việt Nam trong vòng 10 năm trở lại đây hay không và trong trường hợp có thì kiểm tra cẩn thận hồ sơ đã nộp trước khi đăng ký, đặc điểm của tàu để bảo đảm những tàu này không có khả năng là tàu nằm trong danh sách IUU. Rà soát và sửa đổi, trên cơ sở kết luận rút ra từ hai hành động ở trên, các quy trình, thủ tục nhập khẩu đối với tàu cá nước ngoài.

Cần thanh kiểm tra 2 doanh nghiệp có xuất khẩu cá kiếm sang EU mà đoàn đã kiểm tra tại Khánh Hòa (có sự tham gia hải quan), nhằm xác nhận xuất xứ và số lượng nhập vào và xuất đi của hai doanh nghiệp này vào năm 2021 và 2022 là tương đương nhau. Các hoạt động kiểm tra này cần đưa vào quy trình (quy định) giám sát của cơ quan chức năng đối với các hệ thống truy xuất nguồn gốc tại các doanh nghiệp chế biến và thực hiện các hoạt động đối chiếu số lượng tổng thể ngẫu nhiên.

Bộ NN&PTNT sẽ tăng cường mở các đợt cao điểm về tuần tra, kiểm tra, xử lý tàu cá vi phạm IUU

Xây dựng các quy trình và yêu cầu về hồ sơ nhằm bảo đảm không có thủy sản có nguồn gốc từ IUU nào được nhập khẩu vào Việt Nam, bất kể sử dụng phương tiện vận tải nào. Kiểm soát nguyên liệu hải sản khai thác nhập khẩu dưới dạng container; xác nhận khối lượng cá kiếm bất thường tại Bà Rịa – Vũng Tàu.

Bên cạnh đó, EC cho rằng, Việt Nam cần bảo đảm thực hiện đầy đủ các quy định pháp luật về ra vào cảng, nhật ký khai thác, kiểm tra chéo với VMS, kiểm soát bốc dỡ, lưu trữ hồ sơ… Giữa tháng 5-2023, Việt Nam cần báo cáo hoàn thành các khuyến nghị để qua tháng 6, EC sẽ tiến hành kiểm tra một lần nữa.

Đẩy mạnh các hoạt động khắc phục

Trước những khuyến nghị của EC, Bộ NN&PTNT cùng các địa phương đã nhanh chóng có những khắc phục. Trong đó, tàu cá được cấp giấy phép đã tăng đạt 86,7% (tăng 20% so tháng 9-2022); Tàu lắp VMS đạt 28.739/29.827 (tăng 1,06% so tháng 9-2022); Tàu từ 24m có 157 tàu mất kết nối, đã có 30,6% phản hồi lại của địa phương. Tuy nhiên, tháng 1-2023, có 6 tàu bị bắt giữ.

Trong thời gian tới, Bộ NN&PTNT đã đưa ra một số nhiệm vụ trọng tâm nhằm tiếp tục thực hiện gỡ thẻ vàng của EC. Cụ thể, trình ban hành Nghị định 26 và Nghị định 42 sửa đổi trong quý 1-2023. Trong đó, về quản lý đội tàu, phải thống kê, phân loại toàn bộ tàu cá hiện có; hoàn thành đăng ký, đánh dấu, cấp phép, lắp VMS 100% tàu cá, giám sát 24/7 toàn bộ tàu cá khi hoạt động trên biển; giám sát chặt chẽ tàu cá nguy cơ cao vi phạm IUU; kiểm tra, kiểm soát 100% tàu cá xuất, nhập tại đồn biên phòng; xây dựng cơ chế kiểm soát tàu cá di chuyển ngoài tỉnh; cập nhật đầy đủ, thường xuyên dữ liệu trên hệ thống.

Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến đề nghị các địa phương tập trung nguồn lực ngăn chặn chấm dứt tàu cá ngư dân vi phạm các vùng biển nước ngoài, quản lý đội tàu, kiểm soát đội tàu; Khẩn trương rà soát thống kê toàn bộ tàu cá của địa phương, hoàn thành 100% đăng ký, đăng kiểm, đánh dấu tàu cá, cấp giấy phép khai thác thủy sản, lắp đặt thiết bị giám sát hành trình, theo quy định. Mở rộng các đợt tuần tra, kiểm tra kiểm soát về xử lý vi phạm IUU, xác minh xử lý tàu cá không duy trì kết nối giám sát hành trình và vi phạm nước ngoài…

Ngăn chặn hiệu quả, chấm dứt tàu cá vi phạm khai thác IUU ở nước ngoài; phối hợp các lực lượng thực hiện các đợt cao điểm tuần tra, kiểm tra, xử lý nghiêm 100% tàu cá vi phạm; Xác minh, xử lý 100% tàu cá không duy trì kết nối VMS; điều tra, xử lý 100% tàu cá nước ngoài bắt giữ; xử lý 100% trường hợp vi phạm khai thác IUU ở vùng biển nước ngoài và đưa thông tin trên phương tiện thông tin đại chúng; cập nhật 100% kết quả xử lý vi phạm hành chính trên hệ thống phần mềm.

Thực hiện xác nhận, chứng nhận nguồn gốc thủy sản khai thác đúng quy định; 100% lô hàng xuất khẩu đi EU và khác cần truy xuất nguồn gốc có hồ sơ theo quy định; giám sát 100% sản lượng thủy sản khai thác bốc dỡ tại địa phương; 100% tàu cá từ 15m trở lên phải vào cảng chỉ định bốc dỡ sản phẩm; thuyền trưởng phải báo trước 1 giờ và nộp nhật ký khai thác.

Phan Lệ