Giáo dục TP.HCM xin giới thiệu đến quý thầy cô cùng các em học sinh kinh nghiệm dạy học và ôn tập môn sinh học của ThS. Hoàng Thị Lan Anh (Tổ trưởng Tổ sinh học Trường THPT chuyên Lý Tự Trọng, Cần Thơ) chuẩn bị cho kỳ thi THPT quốc gia 2017.
 |
| Để làm tốt bài thi môn sinh học, các em phải nắm vững kiến thức chương trình lớp 12 (ảnh minh họa). Ảnh: Anh Khôi |
1. Nhiều năm nay, các kỳ thi tốt nghiệp THPT hoặc tuyển sinh ĐH, CĐ, môn sinh học đều thi theo hình thức trắc nghiệm nên các em học sinh (HS) đã tiếp cận cách học và thi theo phương pháp này từ bậc THCS. Tuy nhiên, những năm trước, đề thi môn sinh học có 60 câu, thời gian làm bài 90 phút, còn kỳ thi năm 2017 đề có 40 câu, các em làm bài trong 50 phút. Ngoài ra các em còn bị áp lực là chỉ trong một buổi thi mà làm 3 môn: vật lý, hóa học, sinh học với tổng thời gian 150 phút cho 120 câu hỏi.
Để giúp HS làm bài tốt môn sinh học, điều quan trọng là chúng tôi giúp các em nắm vững và rèn kỹ năng vận dụng kiến thức của chương trình lớp 12, đồng thời ôn lại phần kiến thức lớp 10, 11 ở những phần liên thông. Môn sinh học lớp 12 có 14 chương, chúng tôi hệ thống thành 10 chủ đề và dạy theo chủ đề. Khi dạy, chúng tôi hướng dẫn HS hệ thống kiến thức dưới dạng sơ đồ tư duy để tổng hợp kiến thức, nắm vững ý chính từng bài, ghi nhớ kiến thức trong mối liên hệ với các kiến thức khác. Từ ý chính triển khai các ý phụ và khai thác thêm các ý khác trong sách giáo khoa. Các em cũng phải biết hệ thống các khái niệm, quá trình, quy luật sinh học và tận dụng những hình ảnh gắn liền với các kiến thức trong sách giáo khoa để nâng cao hiệu quả ghi nhớ. Chẳng hạn, khi nhìn các hình ảnh về cơ chế nhân đôi AND, phiên mã, dịch mã, cấu trúc, siêu hiển vi của NST…, não bộ các em sẽ ghi nhớ chúng dưới dạng kênh hình, giúp hiểu và nhớ lâu hơn rất nhiều so với kênh chữ. Qua thực tiễn giảng dạy nhiều năm, chúng tôi thấy cách ghi nhớ này đem lại nhiều hiệu quả cho các em.
2. Kiến thức môn sinh học có mối liên quan với nhau, mỗi nội dung kiến thức nằm trong một tổng thể nên nếu học không đều, HS không thể hiểu và vận dụng kiến thức. Thí dụ: Nếu HS không nắm được cấu tạo của gen thì sẽ không hiểu được sự điều hòa biểu hiện gen. Nếu không nắm được cấu trúc NST các em sẽ không thể hiểu được bản chất của đột biến cấu trúc và số lượng NST. Do vậy kết thúc mỗi chủ đề chúng tôi đều cho HS làm bài kiểm tra, trong đó có phần liên hệ với những chủ đề đã học trước đó, để kiểm tra lí thuyết, giúp các em ôn sâu, củng cố kiến thức và biết cách vận dụng kiến thức vào bài làm, qua đó rèn cách làm bài nhanh, chính xác. Khi trả bài tập, HS sẽ bổ sung các kiến thức còn thiếu trong quá trình học tập.
Hiện chúng tôi đã soạn hơn 500 câu hỏi trắc nghiệm gồm hệ thống câu hỏi và các bài tập vận dụng, nâng cao, xoay quanh 10 chủ đề. Các em học và luyện theo hệ thống câu hỏi này sẽ nắm khá tốt toàn bộ chương trình. Chúng tôi cũng thiết kế 10 bộ đề với 4 cấp độ dựa theo đề minh họa của Bộ GD-ĐT để ôn luyện và giúp HS làm quen với hình thức thi vững vàng, tự tin, không bị áp lực tâm lý và thời gian trước chủ trương thi “3 trong 1” của bộ.
3. Theo đề minh họa của Bộ GD-ĐT, tỷ lệ cấu trúc của môn sinh học là 6/4, nghĩa là 60% câu ở mức độ nhận biết và hiểu, 20% vận dụng thấp, 20% vận dụng cao. Chúng tôi cho HS làm nhiều bài tập trắc nghiệm được thiết kế theo cấp độ này. Do thời gian thi ngắn, chúng tôi đi sâu hướng dẫn HS kỹ năng phân tích, nhận diện câu hỏi và phản xạ nhanh; trong đó có kinh nghiệm chọn đáp án đúng, nhận diện những loại câu “bẫy” và đặc biệt, hướng dẫn các em phương pháp giải bài tập nhanh và chính xác.
Tóm lại, năm học chúng tôi cho HS lớp 12 làm nhiều bài tập hơn các năm trước để giúp khắc sâu và vận dụng kiến thức, cách phân bổ thời gian làm bài thi hợp lý; hướng dẫn các em nhận diện những “từ khóa” của đề bài. Rèn năng lực nhận dạng đề từ đó chọn cách giải thích hợp. Thí dụ với Bài tập cơ sở vật chất di truyền và biến dị: Đây là các bài tập thuộc khoa học chính xác như toán, lý, hóa; HS phải nắm được công thức mới giải được, cụ thể: Số nu môi trường cần cung cấp cho 1 gen có 3000 nu nhân đôi 3 lần = (23 – 1) 3000.
Bên cạnh đó chúng tôi lưu ý HS cần tiếp cận loại dạng đề liên quan những tình huống trong thực tiễn cuộc sống như: Bảo vệ môi trường, quản lý và sử dụng nguồn tài nguyên thiên nhiên, bảo tồn đa dạng sinh học, bảo vệ sức khỏe con người… Ngoài ra các em cũng có thể sử dụng phương pháp loại trừ, để tiết kiệm thời gian mà lại hiệu quả, đặc biệt với những câu chưa chắc chắn về đáp án.
Đan Phượng (ghi)
Bình luận (0)