Vàng da có thể do mắc bệnh ung thư đường mật

TS.BS Võ Văn Hùng – Phó Trưởng khoa Tiêu hóa gan mật, BV Bình Dân – cho biết, BV vừa tiếp nhận và điều trị thành công cho ông H.H.Q (60 tuổi, TP.HCM). Trước nhập viện, da và mắt ông vàng hơn bình thường; sau đó có triệu chứng ngứa toàn thân, nước tiểu vàng sậm và đau bụng nên ông đi khám. Tại BV Bình Dân, ông được chẩn đoán giãn đường mật, u đường mật vùng ống gan và được chỉ định phẫu thuật điều trị.

Bác sĩ BV Bình Dân đang khám cho bệnh nhân điều trị tại Khoa Tiêu hóa gan mật

Cũng theo bác sĩ Hùng, vàng da có thể là một dấu hiệu của ung thư đường mật hoặc các bệnh lý lành tính khác như sỏi mật, xơ gan, viêm gan, tán huyết… Ung thư đường mật có dự hậu rất xấu, đặc biệt là ung thư vùng rốn gan. Nếu không điều trị, bệnh nhân tử vong do suy gan và di căn trong vòng 3-6 tháng.

Hầu hết các u đường mật là u ác tính

Sỏi mật là nguyên nhân ngoại khoa chính gây ra tình trạng vàng da nhưng nguyên nhân đáng sợ nhất là ung thư đường mật. Vàng da do các u lành tính rất hiếm gặp, các khối u phát hiện trên đường mật đa số là ác tính. Ung thư đường mật ít gặp hơn ung thư gan, nhưng bệnh thường được phát hiện khá trễ, ảnh hưởng đến kết quả điều trị và thời gian sống còn của bệnh nhân.

Tại Mỹ, mỗi năm có khoảng 8.000 trường hợp ung thư đường mật. Tại Hàn Quốc, một khảo sát cho thấy, tỉ lệ ung thư đường mật trong gan là 7,8/100.000 dân, ung thư đường mật ngoài gan là 6,5/100.000 dân; Tỉ lệ sống sau 5 năm của ung thư đường mật trong gan là 15,9% và ung thư đường mật ngoài gan là 27,8%; Tuổi mắc bệnh trung bình trong cộng đồng là 50-70 tuổi, nam nhiều hơn nữ, khoảng 25-57% có kèm sỏi mật.

Hiện nay, phát hiện sớm ung thư đường mật còn rất khó khăn, đặc biệt là khi có kết hợp sỏi đường mật. Đa số trường hợp khi phát hiện đã có xâm lấn các mạch máu quan trọng của gan, gây khó khăn cho phẫu thuật triệt để cắt bỏ khối ung thư.

Theo bác sĩ Hùng, nhiễm trùng mạn tính, nhiễm ký sinh trùng, tiếp xúc các hóa chất dùng trong công nghiệp cao su, có nang đường mật, xơ gan bẩm sinh, viêm đường mật xơ hóa nguyên phát, viêm loét đại tràng là các yếu tố thuận lợi đối với ung thư đường mật. Ung thư đường mật trên bệnh nhân viêm loét đại tràng có khuynh hướng diễn tiến trầm trọng hơn.

Các triệu chứng thường gặp gồm vàng da – triệu chứng phổ biến nhất, xuất hiện ở khoảng 90% các trường hợp. U vùng ống gan chung có triệu chứng sớm hơn u các ống gan phải và trái; Đau bụng xuất hiện ở 30-50% bệnh nhân; sốt nhiễm trùng đường mật. Ngoài ra còn có các triệu chứng như: ngứa toàn thân, thiếu máu, chán ăn, sụt cân. Trong các trường hợp muộn, người bệnh có xuất hiện báng bụng (có dịch trong bụng).

Điều trị ung thư đường mật

Phẫu thuật triệt để là phương pháp duy nhất cải thiện thời gian sống còn của bệnh nhân. Tuy nhiên, trên nửa số trường hợp trong khi phẫu thuật phát hiện có di căn phúc mạc hoặc di căn xa dù các phương tiện chẩn đoán trước mổ cho thấy còn khả năng làm phẫu thuật triệt để.

Do bản chất xâm lấn tại chỗ và do vị trí quan trọng của vùng rốn gan (chỗ chia của 2 ống gan), khả năng phẫu thuật điều trị triệt để ít và khó thực hiện. Cụ thể, chỉ có 15-30% trường hợp ung thư đường mật vùng rốn gan có thể cắt bỏ được. Trong đa số trường hợp, ngoài việc cắt bỏ đường mật có u, bác sĩ phẫu thuật phải cắt luôn phần gan có u xâm lấn.

Dự hậu của ung thư đường mật rất xấu, đặc biệt là ung thư vùng rốn gan, nếu không điều trị, bệnh nhân tử vong do suy gan và di căn trong vòng 3-6 tháng. Trong nhiều trường hợp được phát hiện, khối u thường đã xâm lấn gan vào các cấu trúc quan trọng lân cận như mạch máu và bạch huyết.

Phẫu thuật điều trị ung thư đường mật là phẫu thuật phức tạp, chỉ được thực hiện tại một số trung tâm ngoại khoa lớn ở Việt Nam. Tỉ lệ tử vong trước, trong và sau phẫu thuật là 1,3-11%; tỉ lệ biến chứng sau phẫu thuật là 35-50%.

Đối với các trường hợp ung thư đường mật giai đoạn muộn, đã có xâm lấn và di căn rõ rệt trên các chẩn đoán hình ảnh như siêu âm, CT scan, chụp cộng hưởng từ mật tụy… bác sĩ có thể tư vấn cho người bệnh chọn lựa các thủ thuật với mục đích giảm vàng da, cải thiện chất lượng sống của bệnh nhân. Tuy tỉ lệ biến chứng và tử vong do thủ thuật thấp hơn phẫu thuật, nhưng không cải thiện thời gian sống còn của người bệnh.

Đối với hóa trị, hiện nay có một số thuốc mới được dùng điều trị ung thư đường mật nhưng tỉ lệ đáp ứng còn thấp, nhất là các bệnh nhân đã quá chỉ định phẫu thuật, không còn cắt được u. Trong một số nghiên cứu cho thấy, điều trị bằng hóa trị, các bệnh nhân sau phẫu thuật tạm bợ (chỉ đặt ống dẫn lưu) đã giúp cải thiện thời gian sống trung bình của bệnh nhân lên 28 tháng so với 8 tháng.

Người trên 50 tuổi nên cảnh giác

Không thể dự phòng hoàn toàn bệnh ung thư đường mật, chúng ta chỉ có thể tránh các yếu tố thuận lợi của ung thư đường mật: tránh tiếp xúc hóa chất độc hại, điều trị các bệnh nhiễm trùng mạn tính, bệnh ký sinh trùng như giun sán, bệnh sỏi mật, các bệnh đường mật khác (nang đường mật, xơ gan, viêm đường mật xơ hóa…), bệnh viêm loét đại tràng.

Đặc biệt, người dân nên khám sức khỏe định kỳ hằng năm, nhất là những người trên 50 tuổi, lứa tuổi thường gặp của bệnh ung thư đường mật.

Trong các trường hợp có đau vùng bụng trên bên phải, tiểu vàng sậm, vàng da, vàng mắt nên đến ngay các trung tâm y tế để phát hiện bệnh sớm trong giai đoạn còn phẫu thuật triệt để.

Bài, ảnh: Kim Anh