Viết sách giáo khoa: Bộ nên đứng bên ngoài

Trước hai phương án này, giáo sư, viện sĩ Phạm Minh Hạc, nguyên Bộ trưởng Bộ GD-ĐT cho biết: Sau năm 1945, Việt Nam qua 4 lần đổi mới giáo dục. Mỗi một cuộc cải cách đều coi việc làm CT-SGK mới là việc quan trọng hàng đầu. CT-SGK được coi như pháp lệnh. Phải dạy theo đó và chỉ được dạy theo đó. Đương nhiên, thi cũng theo SGK. Lần đổi mới CT-SGK này, theo nghị quyết (NQ) của TW8 chúng ta có một CT và nhiều bộ SGK. Đây là một việc làm hoàn toàn mới đối với Việt Nam. Có nhiều ý kiến cho rằng trong NQ sắp tới, QH có thể sẽ giao cho Bộ GD-ĐT làm một bộ SGK. Đồng thời cũng để cho các tổ chức khác viết các bộ SGK khác. Tôi thấy không ổn. Theo kinh nghiệm bình thường, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT phát lệnh thì các sở GD-ĐT phải theo. Giám đốc sở GD-ĐT phát lệnh thì các trưởng phòng phải theo và hiệu trưởng trường THPT phải theo. Các trưởng phòng nói thì các hiệu trưởng mầm non, tiểu học, THCS phải theo. Như thế, nhiều bộ SGK không còn ý nghĩa. Nên chúng ta đã theo một CT, nhiều bộ SGK thì việc biên soạn phải bình đẳng. Bộ GD-ĐT với tư cách là thành viên của Chính phủ quản lý việc này, nên bộ không thể là người vừa đá bóng, vừa thổi còi. Đấy là theo logic của công việc. Đã mở ra một bình diện mới hoàn toàn, thì phải theo logic của bình diện đó. Bình diện mới, nhưng cơ chế thực hiện lại theo cái cũ thì quá khập khiễng. Do đó, theo logic này thì bộ là người thẩm định CT. Đó còn chưa kể nếu Bộ GD-ĐT viết SGK thì ngân sách sẽ phải do Nhà nước lo, còn các tổ chức cá nhân thì liệu có được như thế không?

PV: Nhưng liệu để cho cá nhân, tổ chức viết SGK, Bộ GD-ĐT có chủ động được việc thực hiện lộ trình đổi mới?

Người ta lo phải có một bộ SGK mới, nếu bộ không đứng vào cuộc thì lúc đó không có SGK để thực hiện CT mới. Nhưng tôi nghĩ đã là quản lý Nhà nước, chủ trương thì phải có giải pháp kèm theo. Không có chuyện Bộ GD-ĐT biên soạn thì có ý thức còn cá nhân, tổ chức khác biên soạn lại là tự phát. Đó còn chưa nói đến vấn đề NQ29 đề cập nhiều vấn đề lớn, chưa có lộ trình để thực hiện. Mấy tháng nay chỉ tập trung vào thi, rồi vấn đề CT-SGK, còn giáo dục ĐH, giáo dục dạy nghề chưa thấy đề cập tới.

Bên cạnh đó, tôi cũng biết, TP.HCM nhiều môn đã có SGK riêng. Nhiều trường đã lựa chọn sách này để giảng dạy. Nên tôi nghĩ chúng ta hoàn toàn có thể chủ động được vấn đề SGK.

Theo tôi, NQQH sẽ phải nêu rõ ai có quyền chọn. Trên thế giới, kinh nghiệm cho thấy có 3 mức chọn: Giáo viên, tổ trưởng bộ môn, hiệu trưởng. Nhưng ở Việt Nam có thể phòng giáo dục quyết định đối với trường tiểu học, THCS. Nhưng điều quan trọng là phải thi theo CT, không phải theo SGK. Nếu NQQH không nêu rõ điều này, về sau thực hiện cũng thành vấn đề phức tạp.

Tôi nghĩ các giáo viên đều được đào tạo CĐ, ĐH, đủ trình độ để thực hiện việc này. Hiện nay, họ đã có chuẩn bị cho sự chuyển động tâm lý. Nhưng tôi thấy vấn đề quan trọng là hệ thống sư phạm chậm vào cuộc. Tôi cũng đã nói rất nhiều đổi mới của sư phạm không theo kịp đổi mới giáo dục quốc dân nói chung. Vấn đề này đang rất cấp bách nhưng chưa thấy hội nghị nào của sư phạm đề cập đến. Chỉ thấy bàn về thi.

Sắp tới, Đề án đổi mới CT-SGK sẽ trình QH. Nhưng cho đến nay, qua hai cuộc hội thảo mà tôi có tham dự và qua các phương tiện thông tin đại chúng, tôi thấy còn ngổn ngang nhiều vấn đề. Trước hết là một CT, nhiều bộ SGK, không hiểu trong NQ của QH có quy định nhiều là bao nhiêu không. Có chuyên gia giáo dục đã tính toán 1 CT tối đa có 4 bộ SGK, nhưng có người nói nên nhiều hơn. Nói rằng nhiều bộ SGK thì phải hiểu từ lớp 1 đến lớp 12 hay từng cấp học một. Trong các văn bản, các dự thảo tôi đã được đọc thì không có ý kiến này.

Rồi còn vấn đề khác được nêu rất chung chung,  lớp 1 đến lớp 9 theo hướng tích hợp, lớp 10-12 theo hướng phân hóa. Nhưng cả hai thuật ngữ này, ngay cả chúng tôi và các bạn đồng nghiệp trong ngành cũng không hiểu tích hợp định hiểu là gì, làm như thế nào hay như phân hóa làm như thế nào để dạy các bộ môn phân hóa.

Nhân đây, tôi nghĩ rằng, trong NQ của QH phải nêu được một điểm. Đó là giáo dục phổ thông bắt buộc chỉ 9 năm, 3 năm còn lại là giáo dục định hướng nghề nghiệp, không nằm trong phạm trù giáo dục phổ thông.

Nghiêm Huê (thực hiện)