Xây dựng 1 triệu căn nhà ở xã hội: Không thể triển khai theo tiến độ “rùa bò”

Hà Nội và TP.HCM là 2 địa phương có rất đông dân nhập cư. Theo đó giá nhà đất cũng tăng chóng mặt, vượt xa khả năng chi trả của đại bộ phận người lao động. Có thể nói, nhà ở xã hội (NƠXH) là giải pháp tối ưu nhất để giải cơn khát an cư của người lao động, nhất là người lao động thu nhập trung bình và thấp…

Một dự án nhà ở xã hội tại Hà Nội

Theo báo cáo của Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, mặc dù giá nhà tại Hà Nội và TP.HCM ở mức độ trung bình trong khu vực, nhưng lại chênh lệch khá lớn so với thu nhập của người lao động. Cụ thể, báo cáo chỉ số về khả năng chi trả nhà ở tại châu Á – Thái Bình Dương 2023 của Viện Nghiên cứu và giáo dục phi lợi nhuận cho thấy, tại TP.HCM giá nhà trung bình khoảng 296.063 USD (tương đương 7,5 tỷ đồng), trong khi đó thu nhập trung bình của một hộ gia đình chỉ ở mức 9.120 USD/năm (khoảng 231 triệu đồng). Còn tại Hà Nội, giá nhà khoảng 182.290 USD (tương đương 4,6 tỷ đồng) và thu nhập trung bình của một gia đình là 9.967 USD/năm (khoảng 253 triệu đồng). Như vậy là chỉ số chênh lệch giữa giá nhà và thu nhập tại TP.HCM đang ở mức 32,5 lần, cao thứ hai trong khu vực, chỉ sau Thâm Quyến (Trung Quốc) là 35 lần, cao hơn Bắc Kinh – 29,3 lần, Thượng Hải – 24,1 lần và Hong Kong – 26,5 lần. Tại Hà Nội, chỉ số này là 18,3 lần, cao hơn Seoul – 17,3 lần, Tokyo – 16,1 lần, Singapore – 13,7 lần.

3 năm chỉ xây được gần 40 ngàn căn nhà ở xã hội

Để giải quyết chỗ ở cho người lao động, nhất là người lao động thu nhập thấp, Chính phủ đã có đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ NƠXH cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030”. Thực hiện triển khai đề án, đến nay trên địa bàn cả nước mới chỉ có 75 dự án với quy mô 39.884 căn được hoàn thành. Số lượng dự án đã khởi công xây dựng cũng chỉ có 128 dự án với quy mô 115.379 căn. Bên cạnh đó còn có 300 dự án với quy mô 262.937 căn đã được chấp thuận chủ trương đầu tư.

Với chưa đầy 40.000 căn đã hoàn thành so với mục tiêu đặt ra là hơn 1 triệu căn, cho thấy việc xây dựng NƠXH là quá chậm.

Đơn cử như tại Đồng Nai, theo đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ NƠXH cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030”, tỉnh này được giao chỉ tiêu là xây dựng 22.500 căn hộ. Năm 2022, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh đã đưa mục tiêu giai đoạn 2021-2025 thực hiện 10.000 căn NƠXH, nhà ở công nhân. HĐND tỉnh cũng ban hành nghị quyết với mục tiêu đến năm 2025 xây dựng 10.000 căn và đến năm 2030 xây dựng ít nhất 50.000 căn NƠXH.

Theo lãnh đạo tỉnh Đồng Nai, UBND tỉnh đã quy hoạch và bố trí quỹ đất 1.000ha để triển khai các dự án NƠXH. Đến nay, tỉnh đã phê duyệt chủ trương đầu tư 5 dự án, quy mô 9.000 căn; chuẩn bị phê duyệt chủ trương đầu tư 7 dự án, quy mô 11.000 căn. UBND tỉnh cũng chỉ đạo Sở Xây dựng phối hợp các sở, ngành, địa phương phấn đấu trong năm 2024 động thổ, khởi công 5 dự án.

Tuy nhiên mãi đến ngày 21-5, tỉnh Đồng Nai mới khởi công dự án xây dựng NƠXH đầu tiên. Dự án này có diện tích 1,4ha, quy mô khoảng 1.000 căn hộ.

Song song với đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ NƠXH cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030” là gói hỗ trợ 120.000 tỷ đồng. Thời gian qua, Bộ Xây dựng đã cải cách thủ tục hành chính, chỉnh lý, rút gọn điều kiện của chủ đầu tư dự án NƠXH được vay nguồn vốn 120.000 tỷ đồng. Đến nay, ngoài 4 ngân hàng thương mại cổ phần Nhà nước (BIDV, VietinBank, Agribank, Vietcombank) thì có thêm TPBank và VPBank đã có văn bản đăng ký tham gia chương trình với số tiền đăng ký của mỗi ngân hàng là 5.000 tỷ đồng.

Qua tổng hợp của Bộ Xây dựng, hiện đã có 30/63 UBND tỉnh, TP gửi văn bản hoặc công bố trên cổng thông tin điện tử về danh mục dự án tham gia chương trình với 72 dự án; trong đó TP.HCM có 6 dự án, Hà Nội – 6 dự án, Bắc Ninh – 6 dự án, Bình Định – 5 dự án… Theo đó, đến nay các ngân hàng thương mại đã giải ngân với số tiền là 1.144 tỷ đồng, bao gồm: 1.133 tỷ đồng cho chủ đầu tư tại 11 dự án; 11 tỷ đồng cho người mua nhà tại 4 dự án.

120.000 tỷ đồng cho phát triển NƠXH nhưng đến nay mới chỉ giải ngân được 1.144 tỷ đồng (khoảng 0,95%) là quá chậm.

Dành tiền, đất để phát triển nhà ở xã hội

Nhằm đẩy nhanh tiến độ thực hiện đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ NƠXH cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030”, mới đây Thủ tướng Phạm Minh Chính đã chủ trì cuộc họp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy phát triển NƠXH.

Thủ tướng nhấn mạnh, việc phát triển NƠXH là chính sách rất nhân văn của Đảng, Nhà nước, có ý nghĩa quan trọng, góp phần cụ thể hóa, thể chế hóa chủ trương của Đảng về an sinh xã hội. Phát triển NƠXH cũng góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế; hỗ trợ người khó khăn, nhất là gia đình trẻ, người mới xây dựng gia đình, công nhân lao động tại các khu công nghiệp, TP lớn, góp phần giải tỏa bức xúc xã hội.

Theo đó, Thủ tướng giao Bộ Tài nguyên và Môi trường rà soát lại quỹ đất 20% cho NƠXH. Đồng thời, giao Bộ Xây dựng chủ trì, thường xuyên đôn đốc, phối hợp các bộ, ngành, địa phương giám sát việc thực hiện đề án, trong đó tập trung đôn đốc các địa phương thực hiện mục tiêu xây dựng NƠXH năm 2024 đã được công bố; rà soát, hoàn thiện các chính sách thuê, thuê mua, mua, phát huy kinh nghiệm triển khai gói tín dụng 30.000 tỷ đồng trước đây; nghiên cứu chuyển mục đích sử dụng nhà ở tại các khu tái định cư chưa sử dụng sang NƠXH…

Thủ tướng cũng giao Ngân hàng Nhà nước phụ trách việc thu xếp tín dụng cho cả người mua, người bán; khẩn trương chỉ đạo các ngân hàng thương mại Nhà nước chung tay cùng doanh nghiệp, nghiên cứu, xây dựng, cung cấp gói tín dụng cho người mua, mở rộng gói tín dụng, kéo dài thời gian vay lên 10-15 năm, lãi suất ưu đãi thấp hơn từ 3-5% so với vay thương mại thông thường; chủ trì, phối hợp với các bộ nghiên cứu, hướng dẫn các ngân hàng thương mại tạo điều kiện cho doanh nghiệp thế chấp, vay vốn thực hiện các dự án NƠXH đơn giản, thuận lợi hơn.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì phối hợp với Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước khẩn trương báo cáo Thủ tướng bổ sung nguồn vốn ngân sách Nhà nước thực hiện cho vay NƠXH thông qua Ngân hàng Chính sách xã hội giai đoạn 2024-2025.

Bộ Tài chính nghiên cứu thành lập quỹ về NƠXH; xây dựng, hướng dẫn các địa phương phát hành trái phiếu cho NƠXH.

Đối với các tỉnh, thành, Thủ tướng yêu cầu các địa phương khẩn trương, tập trung làm quy hoạch NƠXH; lựa chọn nhà đầu tư, duyệt đối tượng mua, duyệt giá bán phải nhanh, thuận lợi; rà soát, bổ sung quy hoạch đô thị, khu công nghiệp, dành đủ quỹ đất cho NƠXH.

Ngoài ra, Thủ tướng cũng yêu cầu các doanh nghiệp, chủ đầu tư dự án NƠXH lập tiến độ, chuẩn bị đầy đủ nguồn lực tài chính, áp dụng công nghệ mới, rút ngắn thời gian thi công; công bố công khai thông tin về dự án NƠXH để người dân biết.

Tuấn Anh