Lạm thu – “Nỗi oan Thị Kính” – Tạp Chí Giáo Dục TP.Hồ Chí Minh

Chẳng biết từ bao giờ, cứ vào đầu năm học là phụ huynh HS lại lo nhà trường… lạm thu, và ngay cả các trường cũng lo bị… phụ huynh gán cho cái tội lạm thu. Vậy thu bao nhiêu là lạm thu?

Theo quy định của Bộ GD-ĐT, ngoài học phí bắt buộc (trừ tiểu học), tiền dạy học thêm trong quy định (tiền dạy buổi 2 đối với các trường dạy 2 buổi/ngày); các trường còn được phép thu một số khoản khác như tiền ăn bán trú, chăm sóc bán trú, trang thiết bị phục vụ bán trú (chỉ áp dụng đối với trường có tổ chức bán trú), tiền mua học phẩm đối với trẻ mầm non, tiền vệ sinh, tiền nước uống tinh khiết, tiền đồng phục HS, quần áo thể thao, phù hiệu trường, thẻ HS… Những khoản thu này phải trên nguyên tắc thỏa thuận với cha mẹ HS, minh bạch, công khai, thu đủ bù chi. Ngoài ra các trường còn thực hiện thu hộ các khoản bảo hiểm y tế (theo quy định của Luật bảo hiểm y tế); phí Đoàn, Đội… Các trường có trách nhiệm giải thích rõ về những khoản thu hộ, tránh để phụ huynh HS hiểu nhầm.

Đó là quy định chung của ngành GD-ĐT cả nước. Còn với từng địa phương, tùy vào đặc thù mà còn có thêm một số khoản thu khác. Chẳng hạn như TP.HCM, bắt đầu từ năm học 2017-2018 có thêm khoản thu tiền chi trả hợp đồng nhân viên nuôi dưỡng theo Nghị quyết 04/2017/NQ-HĐND của HĐND TP (chỉ áp dụng với mầm non) – với mức thu từ 30 – 40 ngàn đồng/tháng.

Điều này cũng có nghĩa, trường nào thu thêm các khoản ngoài quy định thì coi như đó là lạm thu. Song, vấn đề đáng nói ở đây là chỉ những khoản thu theo quy định đã lên tới mười mấy, hai chục khoản rồi. Đầu năm học mà nhận một “cái sớ” dài dằng dặc các khoản thu, cho dù thu hộ BHYT, thu tiền cơm ăn (bán trú), tiền áo mặc (đồng phục) cho chính con em mình thì phụ huynh cũng rất dễ cho rằng nhà trường… lạm thu. Và thế là không cần biết đúng sai gì cả, nhiều phụ huynh chụp hình “cái sớ” đưa lên mạng xã hội và ngay lập tức có cả ngàn comment chửi bới nhà trường. Thậm chí nhiều phụ huynh còn làm đơn gửi các cơ quan báo chí, một số tờ báo thích giật gân đặt cái tít “Lạm thu” to đùng trên trang nhất của báo…

Nhiều hiệu trưởng từng tâm sự với tôi rằng, nếu bị lên báo, không cần biết trường làm đúng hay sai, năm học đó chắc chắn sẽ bị hạ thi đua. Có lẽ vì vậy mà dù năm học mới đã được 4 tuần (tính từ ngày tựu trường 14-8), rất nhiều trường học trên địa bàn TP.HCM tạm thời nói không với các khoản thu, một số trường thì chỉ dám tạm ứng của phụ huynh…

Không thu thì lấy gì để chi cho các hoạt động dạy và học đây? Lấy từ nguồn kinh phí do ngân sách cấp thường xuyên cho các trường ư?

Thực tế thì dù ngân sách cấp cho các đơn vị trường học có tăng nhưng có tới 80% là để chi lương cho giáo viên, còn lại 20% làm sao đủ để chi cho những hoạt động khác. Trong khi yêu cầu của xã hội đối với GD ngày càng cao hơn, khắt khe hơn – Đòi hỏi nhà trường ngoài dạy chữ còn phải dạy kỹ năng sống cho HS, tức HS không chỉ biết đọc, biết viết, biết cộng trừ nhân chia… mà còn phải biết nói không với cái xấu, biết chơi đàn, biết chơi thể thao…; rồi dạy ngoại ngữ, tin học để các em trở thành những công dân toàn cầu, có thể làm việc trong môi trường quốc tế…

Trước đây, HS đi học phải làm trực nhật lớp, vệ sinh trường nhưng bây giờ các em chỉ đến học rồi về, những việc này đã có nhân viên lo. Có người làm thay con em mình thì phụ huynh phải trả tiền cho họ là đương nhiên. Vậy thu tiền vệ sinh là đúng, chẳng có lý do gì để nói nhà trường lạm thu.

Trước đây, HS mặc đồ tự do nên sự phân biệt giàu nghèo thấy rõ. Đồng phục HS là một cách tốt nhất để xóa bỏ khoảng cách giàu nghèo trong trường học. Huống hồ đồng phục, quần áo thể thao, phụ huynh đóng tiền mua là để cho HS mặc chứ đâu phải thầy, cô giáo mặc, sao nói là… lạm thu.

Nhưng có lẽ vấn đề là ở chỗ có quá nhiều khoản thu nên phụ huynh… ngợp. Vậy thì tại sao không gom mười mấy, hai chục khoản thu này thành vài ba khoản thôi. Đối với trường dạy một buổi thì có mức thu thấp nhất, tiếp theo là trường dạy 2 buổi/ngày, và trường tổ chức bán trú có mức thu cao nhất (vì bao gồm cả tiền ăn của HS…). Và trước khi tuyển sinh, các trường cần công khai hoạt động của trường cũng như mức thu (năm học cũ) để phụ huynh biết…

Hòa Triều