Chương trình, sách giáo khoa mới: Bộ quá ôm đồm

Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Vinh Hiển cho biết phải xây dựng CT tổng thể từ lớp 1 đến lớp 12 sau đó viết SGK cũng sẽ viết tổng thể từ lớp 1 đến lớp 12 để đảm bảo tính liên thông thống nhất giữa CT-SGK giữa các lớp học, cấp học, các môn học. Tuy nhiên khi triển khai ra đại trà việc thay đổi đồng loạt hay thực hiện theo hình thức cuốn chiếu phải phụ thuộc việc đổi mới nhiều hay ít so với CT. Ví dụ như ở bậc tiểu học không thay đổi nhiều thì có thể thay đồng thời ở tất cả các lớp ngay từ năm đầu tiên. Ở cấp học khác, dù lượng kiến thức vẫn như vậy nhưng do cấu trúc bài học có thay đổi nhiều nên để đảm bảo tính liên thông sẽ thực hiện cuốn chiếu dần. Còn theo GS. Nguyễn Minh Thuyết, nguyên Phó chủ nhiệm UBVHGDTTN&NĐ Quốc hội thì phương án của Bộ GD-ĐT là thay đổi tất cả cùng một lúc; trước mắt thay toàn bộ SGK các môn học ở cả 3 lớp đầu 3 cấp học. E rằng phương án này khó có thể đem lại kết quả mong muốn, vì nó giống như xây 3 tầng nhà cùng lúc và xây trong một thời gian rất gấp gáp. GS. Thuyết cho rằng, trong hoàn cảnh hiện nay, phương án tốt nhất là đổi mới theo lộ trình 3 bước như sau: Điều chỉnh, bổ sung CT giáo dục phổ thông hiện hành theo hướng làm cho nó cụ thể hơn, cập nhật hơn, có tính thực hành cao hơn, và nhẹ hơn; Đổi mới phương pháp dạy học để phát huy tính tích cực của người học, làm cho CT tác động mạnh hơn đến sự hình thành, phát triển năng lực, phẩm chất của người học; Tạo điều kiện để các tổ chức, cá nhân biên soạn dần từng quyển hoặc từng bộ SGK thay thế SGK hiện hành. Không đặt vấn đề thay đổi toàn bộ SGK ngay một lúc vì làm gấp như vậy vừa khó đảm bảo chất lượng vừa tốn kém; ưu điểm của phương án này là có đủ thời gian thực hiện công việc đổi mới một cách có chất lượng trên cơ sở đảm bảo sự tham gia của xã hội, và không có những lứa HS phải học theo CT cắt khúc lúc cũ lúc mới.

Các chuyên gia đều cho rằng đối với CT-SGK sau 2015 nên thống nhất có một CT và nhiều bộ SGK. Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển cũng cho biết chúng ta chủ trương có một CT và nhiều SGK khác nhau. Lúc đầu có thể có một bộ SGK đáp ứng yêu cầu hiện tại, sau đó tổ chức nào có SGK tốt hơn thì các nhà trường có thể lựa chọn. CT giáo dục phổ thông không phải chỉ thay đổi một lần trong bao nhiêu năm. Trên thế giới, nhiều nước cũng thực hiện thay đổi CT-SGK 5-10 năm để phù hợp thực tế. Khi khả năng của chúng ta đã cao hơn thì lúc đó sẽ tiếp tục xem xét việc viết sách tích hợp nâng cao hơn. Chúng ta cần có cách nhìn phát triển CT khác, CT không cố định mà phải có định kỳ đánh giá để điều chỉnh dần. SGK bao nhiêu năm nay vẫn có chỉnh lý, sửa đổi dần để hướng dẫn phù hợp cho học sinh. Chúng ta có chủ trương nhiều lực lượng khác nhau biên soạn SGK khác nhau. Như vậy, vừa đảm bảo chất lượng SGK tốt hơn vì có nhiều cách tiếp cận và cũng có cạnh tranh lành mạnh giữa những người viết sách. Đất nước ta trải dài có nhiều hoàn cảnh khác nhau, vùng miền khác nhau cũng cần nhiều bộ SGK khác nhau để đáp ứng nhiều nhu cầu học sinh.

Trong khi đó, GS. Nguyễn Minh Thuyết thì cho biết chỉ Việt Nam và vài nước mới có chuyện Bộ GD-ĐT trực tiếp đứng ra biên soạn SGK. Bộ là cơ quan quản lý Nhà nước, công việc chính là xây dựng chiến lược phát triển giáo dục, soạn các văn bản quy phạm pháp luật, văn bản hướng dẫn, chỉ đạo thực hiện, thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm, chứ không làm thay các nhà chuyên môn, nhà xuất bản và các trường. Hiện nay Bộ GD-ĐT còn phải đứng ra tổ chức thi tốt nghiệp THPT, thi tuyển sinh ĐH, CĐ, rồi làm các dự án. Cơ quan chuyên môn của bộ đã lao vào tổ chức thi cử, làm dự án, nay kiêm cả việc biên soạn SGK nữa thì còn thời giờ đâu thực hiện chức năng quản lý Nhà nước? Hãy tưởng tượng sự phi lý của việc Bộ Công thương đứng ra sản xuất đinh ốc, Bộ Y tế trực tiếp khám, chữa bệnh, sẽ thấy phương án Bộ GD-ĐT trực tiếp sản xuất SGK vô lý như thế nào. Phương án của Bộ GD-ĐT nêu trong đề án là thực hiện xã hội hóa đối với toàn bộ công việc viết SGK, nhưng Bộ GD-ĐT (Nhà nước) có một bộ SGK làm căn bản. Phương án này vẫn thể hiện lối tư duy “đồng loạt” và tư duy “dân doanh, quốc doanh” trong kinh tế. Theo GS. Thuyết, trong giáo dục, nên nhận rõ sự khác nhau giữa các môn khoa học tự nhiên, khoa học kỹ thuật, ngoại ngữ, giáo dục thể chất với các môn khoa học xã hội và nhân văn. Bộ GD-ĐT chỉ nên làm SGK một số môn khoa học xã hội và nhân văn, còn việc viết SGK các môn khác nên xã hội hóa. Thậm chí, có thể mua bản quyền và dịch SGK nước ngoài để dạy. Đây cũng là kinh nghiệm mà Hàn Quốc đã áp dụng. Ưu điểm của phương án này là ít tốn kém cho ngân sách Nhà nước; đồng thời hạn chế khả năng xảy ra những sai sót bất lợi về chính trị, ngoại giao (ví dụ, những kiến giải không đúng về lịch sử, những thông tin thiếu chính xác về địa lý).

Nghiêm Huê