Chú trọng giáo dục thẩm mỹ cho học sinh

Giáo dục thẩm mỹ cho học sinh là đòi hỏi cần thiết nhưng trong thời gian qua chưa được quan tâm đầy đủ và đúng mức.

Giáo dục thẩm mỹ phù hợp sẽ giúp học sinh phát triển sáng tạo tốt hơn. Trong ảnh: Học sinh TP.HCM tham gia trò chơi dân gian trong Hội trại 9-1. Ảnh: N.Anh

Giáo dục thẩm mỹ có thể hiểu là giáo dục để người học có nhận thức đúng đắn và tương đối đầy đủ về cái đẹp nói chung, cái đẹp trong nghệ thuật nói riêng, về các nền văn hóa, văn minh, các trường phái nghệ thuật, về những điều đối lập với cái đẹp (cái xấu, cái ác). Nói cách khác, một người được giáo dục phù hợp về thẩm mỹ thì sẽ biết yêu, biết ghét, biết đâu là cái đẹp, đâu là cái chưa đẹp, bản thân biết làm sao để cái đẹp được nhân rộng, làm sao để hạn chế cái xấu, cái ác… Tức là, người đó biết khen đúng cái đẹp, biết phê bình đúng cái chưa đẹp, có quan điểm riêng về cái đẹp, không để người khác dẫn dắt một cách tùy tiện.

Trên thực tế, hiện nay, nhà trường ít nhiều đã có giáo dục thẩm mỹ, thông qua các môn như âm nhạc, mỹ thuật, giáo dục công dân… Tuy nhiên, ở các môn này học sinh phần nhiều được trang bị những kiến thức và kỹ năng cụ thể, như cách đọc nhạc phổ của một bản nhạc, cách vẽ một bức tranh đơn giản, biết một số kỹ năng cần thiết trong ứng xử, giao tiếp, cơ bản biết đâu là điều nên làm, đâu là điều nên tránh… Lẽ dĩ nhiên, trên lý thuyết là như thế, còn việc học sinh có thể tiếp thu hoặc thực hiện đến đâu lại tùy thuộc nhiều yếu tố khác.

Giáo dục thẩm mỹ phù hợp còn giúp học sinh có thể khám phá, phát triển sáng tạo và trí tưởng tượng tốt hơn. Có được những điều đó, không chỉ giúp các em phát triển năng lực và tư duy mà còn định hướng nghề nghiệp tích cực.

Giáo dục thẩm mỹ cho học sinh có nhiều lợi ích thiết thực. Một trong những lợi ích lớn nhất là định hướng thẩm mỹ cho học sinh, để các em nhận ra đâu là cái đẹp, đâu là cái bản thân mình hướng tới, thay vì để trào lưu, số đông lôi cuốn. Hiện nay, nhiều học sinh có xu hướng hòa sở thích của mình với sở thích của đám đông mà không quan tâm nó có phù hợp với bản thân mình không. Chẳng hạn, nhiều học sinh trở thành fan cuồng của các nhóm nhạc sôi động Hàn Quốc vì có nhiều bạn học của mình đã là fan, bất kể nhạc sôi động đó không phù hợp với thể trạng, không phù hợp với sở thích của nhiều thành viên trong gia đình, dẫn đến đối nghịch với sở thích của người khác. Không chỉ vậy, qua việc phát hiện sở thích âm nhạc (thực chất, không theo đám đông) của học sinh, giáo viên có thể phần nào hiểu thêm về tâm tính, xu hướng phát triển của học sinh đó. Thí dụ, một học sinh có biểu hiện “nổi loạn”, hay có hành vi, lời nói, phản ứng không tích cực, nhưng nếu giáo viên biết rằng em này thích nghe hòa tấu êm dịu thì có thể tinh ý nhận ra rằng thực ra sự “nổi loạn” đó chỉ là “lớp vỏ bên ngoài”, chứ bản thân em đang có nhiều điều tích cực, cần được quan tâm, giúp đỡ nhiều hơn. Với tất cả những điều này, rõ ràng học sinh sẽ có điều kiện để học tập tốt hơn.

Giáo dục thẩm mỹ đúng cách còn làm cho người học tôn trọng và hiểu các nền văn hóa, các giá trị khác nhau của xã hội đa dạng, không cảm thấy kỳ thị với các biểu hiện văn hóa khác nhau, không tự ti với bản sắc văn hóa thuộc nhóm thiểu số của mình, không tự đại với một nền văn hóa có nhiều sản phẩm đại diện. Điều quan trọng là trong bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập ngày càng sâu rộng, học sinh phải thấy rằng cần tiếp thu với những tinh hoa văn hóa, những nét đặc sắc của các nền văn minh nhưng đồng thời gìn giữ và phát huy các bản sắc văn hóa của dân tộc mình, đất nước mình. Qua đó, giúp các em có nền tảng tích cực để có một tâm thế hội nhập phù hợp, chủ động, thay vì để quá trình hội nhập cuốn vào, bắt đầu từ việc chịu ảnh hưởng thụ động đối với các biểu hiện văn hóa nước ngoài, hoặc trở nên tự coi thường nền văn hóa của dân tộc mình là lạc hậu, tầm thường.

Với những kiến thức cụ thể trong quá trình giáo dục thẩm mỹ, như thế nào là cái bi, cái hài, sự chuyển biến của các phạm trù đó, cách bố cục, phối màu, luật viễn cận của một bức tranh/ảnh, các đặc trưng về nghệ thuật của các nền văn minh…, cũng góp phần đắc lực cho học sinh có thể cảm thụ được cái đẹp nói chung và các sản phẩm nghệ thuật nói riêng. Do đó, trong thời gian tới, học sinh phổ thông cần được quan tâm giáo dục thẩm mỹ nhiều hơn; trong chương trình cần có một môn học về nội dung này, có thể là mỹ học, giáo dục thẩm mỹ, giáo dục nghệ thuật hoặc lồng ghép (nâng thời lượng và bổ sung thêm nội dung) trong các môn học đã có. Trước mắt, cần tập huấn, bồi dưỡng cho giáo viên những kiến thức và kỹ năng về giáo dục thẩm mỹ để giáo viên có thể bổ sung thêm những kiến thức, những thông tin cần thiết về thẩm mỹ, về xu hướng, về xu hướng phát triển và cảm thụ cái đẹp.

ThS. Nguyễn Minh Hải