Ô tô điện đang bước vào giai đoạn tăng trưởng nhanh, không còn là lựa chọn mang tính thử nghiệm mà dần trở thành một phần quen thuộc trên thị trường. Trên đường phố, số lượng xe điện ngày một nhiều; trong các chiến lược phát triển giao thông, phương tiện điện được nhắc đến như xu hướng tất yếu. Tuy nhiên, phía sau sự chuyển dịch ấy là một câu hỏi ít được đặt ra công khai: ai sẽ là người đủ năng lực sửa chữa, bảo dưỡng những chiếc xe vận hành bằng pin, dữ liệu và phần mềm?
Khác với hình dung phổ biến rằng xe điện “ít hỏng vặt”, “bảo dưỡng đơn giản”, thực tế tại các cơ sở đào tạo và xưởng dịch vụ cho thấy nghề sửa chữa ô tô đang bước vào một giai đoạn phức tạp hơn. Không phải vì xe khó hơn theo nghĩa cơ khí, mà vì bản chất công việc đã thay đổi. Người thợ không chỉ làm việc với kim loại và chuyển động, mà phải đối diện với điện áp cao, hệ thống điều khiển thông minh và hàng loạt dữ liệu vận hành.
Từ góc nhìn đào tạo nghề, ThS. Võ Bá Khánh Trình, Phó Trưởng khoa Cơ khí Động lực, Trưởng bộ môn Bảo dưỡng Sửa chữa Ô tô, Trường Cao đẳng Kỹ thuật Cao Thắng, cho rằng sửa chữa ô tô điện là một bước chuyển căn bản về bản chất nghề. Theo ông, kỹ thuật viên không còn chỉ xử lý các chi tiết cơ khí mà phải trực tiếp tiếp cận pin, bộ biến tần, động cơ điện và các mô-đun điều khiển, trong đó an toàn điện áp cao là yêu cầu bắt buộc.
Nhìn từ thực tế này, có thể thấy chuẩn năng lực của kỹ thuật viên ô tô điện đã khác rất xa so với trước. Nghề sửa xe không còn thuần cơ khí, mà trở thành một dạng nghề “lai” giữa cơ – điện – công nghệ số. Đây cũng chính là điểm khiến thị trường lao động bắt đầu phân hóa. Một bộ phận lao động quen với sửa chữa ô tô truyền thống gặp khó khi tiếp cận xe điện, trong khi lực lượng lao động trẻ, dù tiếp cận công nghệ tốt hơn, lại chưa được đào tạo đồng đều để đáp ứng yêu cầu mới.
Trong sửa chữa ô tô điện, dữ liệu đóng vai trò trung tâm. Các lỗi kỹ thuật không còn thể hiện rõ bằng tiếng động hay rung lắc, mà được “nói ra” thông qua mã lỗi, thông số cảm biến và dữ liệu vận hành. ThS. Võ Bá Khánh Trình từng nhận định, kỹ năng đọc dữ liệu và sử dụng công cụ chẩn đoán số chiếm tới 50-60% công việc sửa chữa ô tô điện. Con số này cho thấy rõ một thực tế: nếu không làm chủ được dữ liệu, kỹ thuật viên gần như không thể chẩn đoán chính xác.
Theo ThS. Võ Bá Khánh Trình, đào tạo nghề ô tô điện không thể đi theo lối cũ là dạy rời rạc từng mảng. Sinh viên cần được học theo hướng tích hợp, nhìn thấy mối liên hệ giữa điện, cơ và phần mềm như một hệ thống thống nhất. Khi hiểu bản chất vận hành, việc tiếp cận công nghệ mới sẽ trở nên tự nhiên hơn, thay vì cảm giác “quá phức tạp” như nhiều người vẫn lo ngại.
Một vấn đề đang đặt ra với nghề sửa chữa ô tô điện là sự phổ biến của các phần mềm chẩn đoán độc quyền. Trên thực tế, nhiều dòng xe điện chỉ cho phép truy cập sâu thông qua hệ thống riêng của hãng, khiến việc sửa chữa không còn “mở” như trước. Nhìn từ góc độ đào tạo, điều này đang làm gia tăng sự phân hóa về năng lực trong đội ngũ kỹ thuật viên.
Liên quan đến vấn đề này, ThS. Võ Bá Khánh Trình chia sẻ: “Việc các hãng xe sử dụng phần mềm chẩn đoán độc quyền là xu hướng tất yếu. Nếu sinh viên được trang bị nền tảng vững về nguyên lý hệ thống và tư duy chẩn đoán logic, việc làm quen với phần mềm riêng của từng hãng sẽ diễn ra rất nhanh. Trên thực tế, doanh nghiệp luôn có chương trình đào tạo nội bộ”.
Không chỉ sinh viên, đội ngũ giảng viên ngành ô tô cũng đứng trước yêu cầu cập nhật liên tục. Sự chuyển đổi sang ô tô điện không có nghĩa là phủ nhận toàn bộ kiến thức cũ, nhưng đòi hỏi mở rộng mạnh sang các lĩnh vực điện, điện tử và điều khiển. Việc giảng viên được tiếp cận công nghệ mới thông qua hợp tác với doanh nghiệp, tập huấn và thực tế sản xuất trở thành yếu tố then chốt để chương trình đào tạo không bị tụt hậu.
Từ phía doanh nghiệp, yêu cầu tuyển dụng kỹ thuật viên ô tô điện cũng ngày càng rõ nét. Tay nghề cơ bản là điều kiện cần, nhưng chưa đủ. An toàn điện áp cao, khả năng sử dụng công cụ chẩn đoán số và tư duy phân tích hệ thống mới là những yếu tố quyết định. ThS. Võ Bá Khánh Trình nhấn mạnh rằng thái độ làm việc nghiêm túc và tinh thần học hỏi liên tục là điều doanh nghiệp coi trọng nhất, bởi công nghệ xe điện thay đổi nhanh hơn nhiều so với ô tô truyền thống.
Với sinh viên và lao động trẻ, khi lựa chọn theo đuổi ô tô điện đồng nghĩa với việc chấp nhận một con đường nghề nghiệp khác biệt. Ngoài kỹ năng chuyên môn, tiếng Anh kỹ thuật, khả năng đọc tài liệu, làm việc với phần mềm và ý thức an toàn điện áp cao không còn là lợi thế, mà trở thành yêu cầu bắt buộc. Đây cũng là ranh giới phân hóa rõ rệt giữa kỹ thuật viên ô tô điện và sửa chữa ô tô truyền thống trong những năm tới.
Dù còn nhiều thách thức, thị trường nhân lực ô tô điện vẫn được đánh giá là giàu tiềm năng. Con đường nghề nghiệp không chỉ dừng ở xưởng sửa chữa, mà có thể mở rộng sang các vị trí chuyên gia pin, kỹ sư chẩn đoán, cố vấn dịch vụ hoặc quản lý kỹ thuật. Theo ThS. Trình, giai đoạn 2025-2030 là thời điểm bản lề, khi công nghệ phát triển nhanh nhưng nguồn nhân lực chất lượng cao vẫn chưa theo kịp. Những người được đào tạo bài bản và bước vào nghề trong giai đoạn này sẽ nắm giữ lợi thế lớn.
Nhìn tổng thể, ô tô điện không chỉ đặt ra bài toán về hạ tầng hay chính sách, mà còn thử thách khả năng thích ứng của thị trường lao động. Khi xe điện tăng tốc, nếu nhân lực sửa chữa không kịp chuyển mình, khoảng trống kỹ thuật sẽ ngày càng lộ rõ. Câu chuyện nhân lực ô tô điện, vì vậy, không chỉ là vấn đề của riêng ngành giáo dục nghề nghiệp, mà là phép thử cho sự chuẩn bị của cả hệ sinh thái giao thông trong kỷ nguyên xe điện.
Thủy Phạm
Bình luận (0)